Xin xác định lại dân tộc, hiện tượng phổ biến
Hiện xảy ra rất nhiều trường hợp có cha, mẹ đẻ thuộc hai dân tộc khác nhau, nhưng khi thực hiện đăng ký khai sinh ban đầu lấy họ cha, dân tộc của cha (ví dụ dân tộc Kinh) làm họ, dân tộc cho con, nhưng khi đến tuổi đi học, nhất là giai đoạn học phổ thông và đại học thì gia đình tiến hành thủ tục xin xác định lại dân tộc của con sang dân tộc của mẹ là dân tộc ít người (ví dụ dân tộc Thái) để hưởng chế độ chính sách của Nhà nước về điểm thi, các chế độ chính sách đối với dân tộc ít người.
Do đó, việc xin xác định lại dân tộc là rất phổ biến, nhất là vào dịp chuẩn bị làm hồ sơ đi học, thi đại học... gây ra lực rất lớn cho đội ngũ công chức Tư pháp chủ yếu ở cấp xã và cấp huyện.
Để giảm tải cho đội ngũ công chức Tư pháp các cấp trong thực hiện nhiệm vụ nói chung và trong lĩnh vực hộ tịch nói riêng, Nghị định 158/2005/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung không nên quy định việc xác định lại dân tộc đối với các trường hợp quy định tại Điểm a, Khoản 2, Điều 28 Bộ Luật Dân sự, khi đã thực hiện đúng quy định tại Khoản 1, Điều 28. Vì các lý do sau :
Thứ nhất, khi thực hiện đăng ký khai sinh ban đầu, họ và dân tộc của cha, mẹ đã được ghi đầy đủ, rõ ràng trong bản chính Giấy khai sinh và giá trị đã được pháp luật bảo đảm. Chính vì lẽ đó, dù con có khai họ và dân tộc của bố hoặc của mẹ thì trong Giấy khai sinh vẫn ghi và công nhận người con có bố, mẹ có họ và dân tộc theo quy định của pháp luật. Ví dụ: Con: Nguyễn Văn A, dân tộc Kinh (theo họ, dân tộc của cha); mẹ: Hà Thị B, dân tộc Thái.
Thứ hai, về mặt pháp lý, người con có cả dân tộc của cha và mẹ, việc ghi trên Giấy khai sinh chỉ là xác định rõ người con theo họ, dân tộc của cha hay của mẹ. Do vậy, có thể hiểu pháp luật không bắt buộc nếu theo họ, dân tộc của cha thì con chỉ được hưởng các quyền và chế độ, chính sách theo họ và dân tộc của cha mà phải được hưởng cả quyền về họ hoặc dân tộc của mẹ mới bảo đảm quyền bình đẳng của cha, mẹ trước pháp luật.
Đương nhiên thừa nhận mà không cần xác định lại?
Vì lẽ đó, cần quy định trong trường hợp con có cha, mẹ là hai dân tộc khác nhau mà thuộc đối tượng được ưu tiên, thì nên sử dụng dữ liệu trong Giấy khai sinh để xác định người đó có thuộc diện được ưu tiên hay không (nghĩa là có cha hoặc mẹ là dân tộc ít người hay không) để thực hiện chế độ chính sách đối với dân tộc ít người, không nên yêu cầu con phải xác định lại dân tộc của cha hoặc của mẹ để được hưởng chính sách ưu tiên, mà coi đó là quy định được pháp luật đương nhiên thừa nhận.
Điều đó sẽ nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân đối với việc đăng ký, quản lý Giấy khai sinh của bản thân và người thân trong gia đình; Giúp công chức Tư pháp các cấp giảm tải công việc sự vụ hàng ngày về lĩnh vực hộ tịch để giành thời gian vào các nhiệm vụ khác. Tiết kiệm thời gian, tiền bạc, công sức của Nhà nước và của nhân dân và bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của công dân trước pháp luật và trong thực hiện chính sách ưu tiên đối với các dân tộc ít người.
Trần Việt Hưng
