 |
| Với những “phòng” karaoke di động như thế này liệu RIAV có thu được tiền liên quan cho hội viên? |
Ngày 7/10/2003, Bộ trưởng Bộ Nội vụ ký Quyết định 70/2003/QĐ-BNV phê duyệt điều lệ hoạt động Hiệp hội Công nghiệp Ghi âm Việt Nam (RIAV-Recording Industry Association Vietnam) gồm 7 chương, 26 điều. Trích điều 3, chương 1: “Tập hợp các đơn vị sản xuất băng đĩa vào một tổ chức hiệp hội nhằm hợp tác, hỗ trợ nhau để thúc đẩy phát triển sản xuất băng đĩa ghi âm, góp phần thúc đẩy sáng tạo, phổ biến các giá trị âm nhạc, các loại hình nghệ thuật dân tộc khác và tinh hoa âm nhạc thế giới đến công chúng”.
Với mục đích cao đẹp đó, RIAV đã thu hút hầu hết những nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình băng đĩa âm nhạc lúc bấy giờ tham gia. Những hội viên của RIAV đều tự nguyện ký hợp đồng hợp tác, hợp đồng ủy thác giao RIAV đại diện cho mình một phần hay toàn quyền thu tiền nếu có tổ chức, cá nhân nào đó sử dụng tác phẩm bản ghi của mình.
Lúc bấy giờ, chỉ doanh nghiệp nhà nước mới được phép sản xuất bản ghi băng đĩa tác phẩm âm nhạc. Chính vậy, 100% thành viên của RIAV là các nhà sản xuất bản ghi thuộc doanh nghiệp nhà nước. Còn những tổ chức, cá nhân nào muốn sản xuất bản ghi băng đĩa tác phẩm âm nhạc thì phải “núp bóng” dưới một doanh nghiệp nhà nước nào đó.
Ngày 1/7/2006, Luật Doanh nghiệp 2005 và Luật Sở hữu trí tuệ cùng có hiệu lực thi hành, các tổ chức, cá nhân được “cởi trói”, mặc sức sản xuất bản ghi âm, ghi hình âm nhạc. Trước sức ép cạnh tranh từ khu vực dân doanh, doanh nghiệp nhà nước hoạt động trong lĩnh vực này ngày một teo tóp, nhưng hội viên của RIAV thì ngày càng tăng. Thời đỉnh điểm, RIAV tuyên bố “kho” của mình có tới 42.000 bài.
Nhưng các bản ghi âm đó RIAV có thật sự là chủ sở hữu hay không? Ông Nguyễn Duy Khánh- Giám đốc hãng sản xuất bản ghi âm Nhạc Xanh nói: “Tôi từng là thành viên của RIAV. Cty tôi phải trả tiền quyền tác giả, phải xin phép phát hành, đầu tư phòng thu, trả tiền cho ca sỹ, trả tiền cho nhạc sỹ dàn dựng, nhạc công, múa phụ họa mới sản xuất ra một bản ghi âm, ghi hình một tác phẩm âm nhạc. Tôi ký hợp đồng ủy thác cho RIAV thu tiền quyền liên quan mà thôi, chứ tôi không bán bản quyền bản ghi cho RIAV”.
Tương tự như Nhạc Xanh, các cá nhân có sản xuất bản ghi âm như Đàm Vĩnh Hưng, Mỹ Tâm, Đan Trường... cũng chỉ ký hợp đồng ủy thác cho RIAV thu tiền quyền liên quan mà thôi.
“Cào bằng” để hưởng lợi
Như đã nói ở trên, dù cơ cấu thành phần đã thay đổi so với ngày đầu thành lập, song Ban Chấp hành RIAV đến nay vẫn hoàn toàn là “người nhà nước”. Không tìm được tiếng nói chung, nhiều thành viên dân doanh “tự nguyện” rút khỏi RIAV theo thời gian. Những sự ra đi này đồng thời cũng mang theo các bản ghi mà họ giữ bản quyền. “Kho” của RIAV cạn dần, ngoài những người trong cuộc, khó ai có thể biết còn bao nhiêu bài.
Thời “đỉnh cao”, năm 2010 RIAV tuyên bố thu về hơn 14 tỷ cho các thành viên từ quyền lợi quyền liên quan. Tuy nhiên, chính chuyện chia chác tiền bạc lại là một trong những nguyên nhân khiến nhiều thành viên lần lượt bỏ RIAV ra đi.
Ví dụ vụ Nokia, năm 2008 hãng điện thoại này tặng kèm 5320 thẻ tải nhạc miễn phí cho khách hàng mua sản phẩm của mình tại thị trường Việt Nam. Thẻ này được tải miễn phí 1.000 bài nhạc từ nhacso.net. Trong đó, có rất nhiều ca khúc mà các thành viên RIAV chưa bán, chưa cho phép nhacso.net khai thác, sử dụng. RIAV lên tiếng đòi quyền lợi, vụ việc chưa ra tòa nhưng Nokia chấp nhận thỏa thuận bồi thường cho RIAV hơn 6 tỷ đồng.
Hơn 6 tỷ này được RIAV chia cho các thành viên của mình theo quyền liên quan. Nguyên tắc của quyền liên quan là phải chia theo tần suất: tác phẩm bản ghi nào, bài hát nào, của tác giả nào, ca sỹ nào hát, nhà sản xuất bản ghi nào được khách hàng sử dụng tần suất cao (lượng tải về nhiều, người nghe nhiều) thì được chia tiền cao. Thế nhưng, Ban Chấp hành RIAV không làm theo nguyên tắc này mà chia tiền theo kiểu “cào bằng”: nhà sản xuất nào có số lượng bản ghi đăng ký nhiều thì được chia nhiều.
Ông Nguyễn Duy Khánh - Giám đốc Hãng sản xuất băng đĩa Nhạc Xanh phân tích: “Một bản nhạc do Đàm Vĩnh Hưng, Mỹ Tâm, Ánh Tuyết, Đan Trường ca với tần suất sử dụng rất cao thì quyền lợi trong quyền liên quan phải rất cao, nhưng Ban Chấp hành RIAV cũng chỉ trả tiền ngang bằng bài “Bóng cây K’nia” hay “Kết đoàn”. Điều đó không công bằng và thực tế thì công ty của bà Dung, ông Trí, bà Thúy, ông Tiết... (các vị có chân trong Ban Chấp hành - PV) luôn nhận được nhiều tiền hơn tôi bởi họ nắm giữ nhiều sở hữu bản ghi âm, nhưng tần suất sử dụng không bằng”.
Trong vụ Nokia, ông Khánh nhận được 10 triệu, để rồi ông tự rút ra khỏi RIAV. Nhà sản xuất băng đĩa tư nhân V-T, được giới sản xuất băng đĩa cả nước tôn vinh là “phù thủy âm thanh” cũng ngao ngán nói: “Với tần suất bản ghi của tôi được sử dụng trong vụ Nokia thì tôi nhẩm tính mình phải được 5-6 trăm triệu, nhưng tôi chỉ nhận được 140 triệu... Thôi đừng nhắc đến RIAV nữa, tôi đang muốn quên tất cả để vui thú tuổi già”!
Thế còn chất lượng bản ghi RIAV bán cho khách hàng ra sao? Nhan Thừa Luân, ông chủ trang web nhaccuatui.net nói: “Tổng kết từ trước đến nay tôi mua quyền liên quan bản ghi của RIAV hết khoảng 6 tỷ đồng nhưng cái tôi nhận được chỉ là một file exell danh sách tựa các bài hát. Còn bản ghi thì không bao giờ có đầy đủ, nếu có thì chất lượng bản ghi không đáp ứng được kỹ thuật để chúng tôi phục vụ khách hàng qua mạng. Vì vậy nên tôi chấm dứt hợp đồng không mua bản quyền bản ghi của RIAV nữa”.
Để phục vụ cho kinh doanh, ông Luân đầu tư hẳn một phòng thu hiện đại, tự mình sản xuất bản ghi âm tác phẩm âm nhạc. Phóng viên hỏi: Là nhà sản xuất bản ghi âm, ông có là thành viên của RIAV không? Ông Luân cười chua chát: Các thành viên của RIAV họ còn lần lượt bỏ đi thì mình vào đó làm gì?
