8 năm không nhận được nhà mua hợp pháp: Người dân thiệt, cơ quan pháp luật đổ lỗi cho nhau

Vì sao nên nỗi?

8 năm trước, gia đình anh Nguyễn Mạnh Thỏa và chị Nguyễn Thị Thảo có nhà và sống yên ấm tại tổ 16, phường Niệm Nghĩa, quận Lê Chân. Ngôi nhà này nằm trong ngõ, trong khi anh, chị đều đã nghỉ công tác ở cơ quan Nhà nước nên muốn tìm một chỗ ngoài mặt đường tiện cho việc kinh doanh buôn bán. Được tin Trung tâm dịch vụ bán đấu giá tài sản thành phố tổ chức bán đấu giá tài sản là nhà và đất tại thôn 2, xã Vĩnh Niệm, huyện An Hải (nay là phường Vĩnh Niệm, quận Lê Chân), gia đình chị đăng ký mua. 

Anh chị Thỏa và Thảo bán ngôi nhà đang ở, vay mượn thêm cho đủ 75.200.000 đồng, nộp cho Đội thi hành án huyện An Hải vào ngày 23-5-2000. Ngày 19-2-2001, nhận được giấy mời của Đội thi hành án tới nhận nhà, gia đình chị mừng rơn. Nhưng rồi, niềm vui ấy tắt ngấm bởi Đội thi hành án không thể lấy được ngôi nhà này do có quá nhiều dích dắc. Cũng bắt đầu từ đây, gia đình chị Thảo rơi vào cảnh không cửa, không nhà và chính chị cũng không ngờ cảnh này kéo dài hết tháng này qua tháng khác, năm này qua năm khác, tới tận bây giờ...

“Chỉ vì thi hành không được”

Theo ông Đỗ Văn Uần, Trưởng Thi hành án huyện An Dương,  cơ quan thi hành án đã nỗ lực hết sức nhưng trường hợp này có quá nhiều vướng mắc  không giải quyết được.

Sự việc bắt đầu từ khi Đội thi hành án huyện An Hải thi hành bản án dân sự phúc thẩm số 80 ngày 25-7-1997 của TAND thành phố Hải Phòng. Theo đó, bên được thi hành án là chị Khúc Thị Mên, bên phải thi hành án là anh Nguyễn Văn Chiển, trú tại thôn 2, xã Vĩnh Niệm. Nguyên do là anh Chiển  vay mượn của chị Mên số tiền 27.200.000 đồng từ năm 1994. Chị Mên đòi nhiều lần nhưng anh Chiển không trả, buộc chị khởi kiện ra toà. Ngày 21-11-1997, TAND thành phố xử phúc thẩm, yêu cầu anh Chiển phải trả chị Mên khoản tiền vay 34.904.000 đồng (gồm cả gốc và lãi). Bản án được chuyển sang cơ quan thi hành án dân sự để thực hiện, nhưng sau nhiều lần thuyết phục, giáo dục, anh Chiển không tự nguyện thi hành, buộc Đội thi hành án phải tổ chức cưỡng chế, kê biên căn nhà của anh Chiển. Sau thời gian quy định, anh Chiển vẫn không nộp tiền chuộc lại tài sản, nên Đội thi hành án chuyển tài sản tới Trung tâm dịch vụ bán đấu giá tài sản thành phố  đấu giá. Phiên đấu giá được tổ chức ngày 20-4-2000 và gia đình chị Thảo trúng đấu giá.

Thế nhưng, bà Nhiễu là mẹ đẻ của anh Chiển (trú quán và đăng ký hộ khẩu tại xã An Tiến, huyện An Lão) lại có đơn cho rằng căn nhà anh Chiển đang ở thực chất là tài sản của bà, hơn nữa, bà lại là mẹ liệt sĩ nên cuộc cưỡng chế thu hồi tài sản ngày 27-2-2001 của Đội thi hành án không thực hiện được. Tiếp đó, đội báo cáo Ban chỉ đạo thi hành án có kế hoạch cưỡng chế giao nhà trong khoảng thời gian từ 25 đến 30-4-2002, thì ngày 6-4-2002, anh Chiển xuất trình kết luận số 198 ngày 22-3-2002 của Viện Kiểm sát nhân dân thành phố. Nội dung kết luận số 198 do Thủ trưởng cơ quan điều tra Nguyễn Văn Xứng ký cho rằng: bà Bùi Thị Nhiễu là mẹ liệt sỹ Nguyễn Công Ứng, là chủ sở hữu căn nhà tại xóm 4, thôn 2, xã Vĩnh Niệm từ  ngày 1-10-1990 đến nay là đúng. Hiện nay bà đang ở tại căn nhà này với người con trai trưởng là Nguyễn Văn Chiển. Đội thi hành án huyện An Hải kê biên, bán đấu giá nhà của bà để thi hành án là trái pháp luật.

Cùng thời gian này, anh Chiển và chị Mên đã tự giải quyết nợ nần với nhau. Do đó, việc thi hành án rơi vào bế tắc, hợp đồng mua bán tài sản đã qua đấu giá vẫn không thực hiện được.

Toà xử cũng khó thực hiện

Không còn kiên nhẫn chờ đợi, ngày 20-4-2006, anh chị Thoả, Thảo khởi kiện Thi hành án huyện An Dương ra toà với đề nghị: Thi hành án huyện An Dương trả lại anh chị số tiền mua nhà, đất đã giao. Do giá cả biến động nên Thi hành án huyện An Dương phải trả số tiền tương ứng với giá trị nhà đất tại thời điểm hiện tại theo kết quả định giá của Hội đồng định giá quận Lê Chân. Tuy nhiên, Thi hành án huyện An Dương không đồng ý yêu cầu này và vẫn giữ quan điểm giao nhà và đất cho người mua theo đúng hợp đồng đã ký.

Thế nhưng, Thi hành án huyện không giao được tài sản nên tại bản án dân sự số 06/2007 của TAND huyện An Dương chấp nhận yêu cầu khởi kiện của anh chị Thoả, Thảo và buộc cơ quan thi hành án phải trả cho anh chị 742.827.000 đồng. Thi hành án huyện An Dương kháng cáo không đồng ý bồi thường thiệt hại tài sản mà chỉ chấp nhận giao nhà với lý do:  chậm giao tài sản cho người mua là do lỗi từ Viện Kiểm sát nhân dân thành phố ra văn bản trái luật vào việc cưỡng chế giao tài sản.

Vì vậy, tại phiên toà phúc thẩm ngày 17-8-2007, TAND thành phố khẳng định: đến nay, người mua vẫn không nhận được tài sản bán đấu giá là do lỗi của Thi hành án dân sự huyện An Dương. Tính đến tháng 5-2002, anh Nguyễn Văn Chiển đã tự thực hiện xong việc trả nợ, nhà và đất mà Thi hành án An Dương kê biên, bán đấu giá không thuộc sở hữu của anh Chiển, nhưng cơ quan thi hành án vẫn khẳng định và đề nghị thực hiện việc giao nhà và đất theo đúng hợp đồng mua bán với người mua là không có cơ sở, không được anh chị Thoả, Thảo chấp nhận.

Do đó, anh chị Thoả, Thảo yêu cầu chấm dứt hợp đồng mua bán tài sản và yêu cầu bồi thường thiệt hại là phù hợp. TAND thành phố chấp nhận yêu cầu khởi kiện của anh chị Thoả, Thảo, buộc Thi hành án dân sự huyện An Dương phải trả cho anh Nguyễn Mạnh Thoả và chị Nguyễn Thị Thảo số tiền 742.827.000 đồng. Ngoài ra, kể từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật và anh Thoả, chị Thảo có đơn yêu cầu thi hành án mà Thi hành án dân sự huyện An Dương chưa trả tiền thì hằng tháng còn phải trả thêm khoản tiền lãi theo mức lãi quá hạn do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định.

Bản án phúc thẩm có hiệu lực pháp luật thi hành kể từ ngày tuyên án (17-8-2007), nhưng lại gần 1 năm nữa trôi qua, anh chị Thoả, Thảo cứ chạy lên chạy xuống, tới hết cấp này tới cấp khác, mà tiền thì chưa nhận được. Nỗi khổ không có nhà lại ngày càng chồng chất.

Chị Thảo hiện ở nhờ nhà mẹ đẻ tại xã An Thắng, huyện An Lão

Chẳng thể quy trách nhiệm được cho ai

Đem vụ việc này hỏi các cơ quan pháp luật của thành phố, ai cũng lắc đầu ngao ngán, không biết giải quyết ra sao. Trưởng thi hành án dân sự thành phố Phạm Ngọc Nghinh cho biết: ngày 6-11-2007, cơ quan thi hành án dân sự thành phố đã ban hành Quyết định thi hành án số 69 yêu cầu Thi hành án dân sự huyện An Dương phải thi hành bản án dân sự phúc thẩm, trả cho ông Nguyễn Mạnh Thoả và bà Nguyễn Thị Thảo số tiền 742.827.000 đồng cùng các điều khoản khác như TAND thành phố đã tuyên. Thế nhưng, để có tiền để trả là cả một vấn đề nan giải. Thi hành án dân sự huyện An Dương “có bán cả trụ sở” cũng không đủ tiền để trả. Vì vậy, vụ việc lại phải theo một hành trình khác. Cơ quan thi hành án dân sự thành phố làm văn bản xin ý kiến Bộ Tư pháp và Toà án nhân dân tối cao. Nếu Toà án nhân dân tối cao không đồng ý với bản án đã tuyên của TAND thành phố Hải Phòng thì vụ việc sẽ được xem xét lại, tìm hướng khác giải quyết. Mặt khác, nếu được đồng ý, gia đình anh chị Thoả, Thảo lại phải chờ nguồn tiền từ ngân sách do Bộ Tư pháp cấp. Nói tóm lại, hành trình của anh chị lại tiếp tục với vô vàn khó khăn mà chưa biết khi nào mới dừng lại.

Điều đáng nói là tới tận bây giờ, vụ việc vẫn không thể quy trách nhiệm cụ thể được cho ai. Thi hành án huyện An Dương cho rằng vì có sự can thiệp của Viện Kiểm sát nhân dân thành phố nên mới không thực hiện cưỡng chế, giao tài sản cho bên mua được. Viện Kiểm sát nhân dân thành phố, ngoài công văn số 198, còn có công văn số 69 ngày 30-2-2003 yêu cầu ông Chấp hành viên trưởng Đội thi hành án An Dương ra quyết định huỷ bỏ kê biên đối với căn hộ của bà Bùi Thị Nhiễu mà anh chị Thoả, Thảo đã mua. Đẩy qua đẩy lại, cuối cùng lỗi từ phía các cơ quan chức năng là lỗi tập thể, không của riêng ai cả. Có thể khẳng định, đây chính là nguyên nhân khiến vụ việc này kéo dài không thể giải quyết dứt điểm được, chỉ có người dân ở giữa là bị kẹt.

Xin hãy đặt mình vào chỗ của người dân

Với những lý do như trên, gia đình anh chị Thoả, Thảo chỉ còn biết đi mòn chân tới cơ quan thi hành án thành phố và huyện An Dương, tới các cơ quan công quyền khác để khẩn cầu. Chị Thảo kể, chị đã phải đi tới đi lui hàng trăm lần, tới cả Đoàn đại biểu Quốc hội Hải Phòng, lên Bộ Tư pháp.... Ai mách đi đâu cũng đi, tốn kém không biết bao nhiêu tiền và sức lực. Vì vậy, vụ việc của gia đình chị trở nên nổi tiếng, cơ quan công quyền nào cũng biết, nhưng không cơ quan nào giải quyết được tới tận cùng.

Ông Đỗ Văn Uần, Trưởng Thi hành án huyện An Dương cho biết: bản án có hiệu lực pháp luật thì phải thi hành. Tuy nhiên, thi hành như thế nào và bao giờ thi hành được vẫn chưa có được câu trả lời chắc chắn. Khi được hỏi: gia đình chị Thảo có gì sai khi đăng ký mua ngôi nhà đấu giá này không? Ông Uần trả lời: chị Thảo không sai. Vậy tại sao để gia đình chị phải gánh chịu hậu quả suốt 8 năm trời trong cảnh ăn nhờ ở đậu? Cơ quan chức năng, những người có trách nhiệm hãy đặt mình vào vị trí của người dân để thấy hết những nỗi khổ mà họ phải chịu đựng trong khi họ không có lỗi. 75 triệu đồng của gia đình chị Thảo từ năm 2000 là cả một gia tài lớn đối với họ. Bản án mà TAND thành phố đã tuyên mới chỉ đáp ứng được phần nào thiệt hại về kinh tế, còn thiệt hại về tinh thần thì biết kêu ai? Nhìn cảnh lam lũ của gia đình chị, ai cũng phải chạnh lòng. Anh Thoả gầy đét, da sạm đen, thường xuyên phải đi làm thuê xa nhà để kiếm sống, mắc bệnh lao lực, luôn phải đi điều trị ở bệnh viện. Còn chị Thảo, gần đây mắc căn bệnh u đầu tuỵ, phải chữa chạy ở các bệnh viện Hà Nội. Vì không có tiền nên chị phải xin hoãn mổ tại Bệnh viện Việt-Đức. Hoàn cảnh người dân như thế mà cứ bắt họ phải chờ đợi thì quả thật là vô lý.

Đúng là Thi hành án huyện An Dương có cái khó khi xử lý vụ việc này, nhưng thành phố còn có cả BCĐ thi hành án dân sự, còn có công lý, có pháp luật. Rõ ràng, người dân đúng thì phải tìm mọi cách bảo đảm quyền lợi cho họ, còn phía các ngành chức năng nếu chưa có sự thống nhất hoàn toàn, có thể tìm cách giải quyết sau, không thể cứ để sự việc bùng nhùng mãi như vậy. Theo đề xuất của ông Uần, có 2 cách giải quyết. Nếu có nguồn tiền từ ngân sách, đề nghị Bộ Tư pháp chuyển trả cho gia đình chị Thảo. Nếu không, đề nghị thành phố, huyện cấp cho gia đình chị một mảnh đất có giá trị tương đương để làm nhà. Dù với cách nào đi chăng nữa thì cũng phải thực hiện thật nhanh, trả lại công bằng cho gia đình chị Thảo, bởi sự khó khăn, khốn khổ của gia đình chị đã tới tận cùng.

Trường hợp của gia đình chị Thảo có thể coi là điển hình về sự chậm trễ trong cải cách thủ tục hành chính, là sự đùn đẩy trách nhiệm để cuối cùng người dân phải chịu thiệt thòi. Vì thế, dư luận mong muốn thành phố chọn đây là một vụ cần giải quyết ngay, khắc phục sự trì trệ, nạn giấy tờ giữa các ngành, các cấp, trả lại quyền lợi chính đáng, hợp pháp cho gia đình chị Thảo trong năm 2008, chấm dứt chuỗi ngày cơ cực của gia đình chị, mang lại niềm tin cho người dân. Đây cũng là việc làm cụ thể, thiết thực mà mục tiêu chương trình Năm đẩy mạnh cải cách hành chính và giải phóng mặt bằng của thành phố đã đề ra.

Nhóm phóng viên kinh tế - pháp luật