Hôm qua (27/6), phiên tòa xét xử 4 thủ lĩnh cao cấp nhất của Khmer Đỏ còn sống đã chính thức khai mạc tại tòa án đặc biệt được Liên Hợp Quốc (LHQ) bảo trợ ở thủ đô Phnom Penh của Campuchia, sau hơn 30 năm tội ác xảy ra.
 |
| 4 thủ lĩnh chóp bu thời Khmer Đỏ ra hầu tòa hôm qua. Ảnh: AFP |
Các bị cáo trong phiên tòa gồm 4 nhân vật chóp bu của Khmer Đỏ gồm Nuon Chea – nguyên Chủ tịch Quốc hội dưới chế độ Pol Pot hay còn được gọi là “Anh Hai”, Ieng Sary – nguyên Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao thời Pol Pot, Kieu Sampham - Chủ tịch nước “Kampuchia Dân chủ” và Ieng Thirith - Bộ trưởng Xã hội. Những nhân vật này bị buộc tội gây tội ác chiến tranh, tội ác chống nhân loại và diệt chủng.
Tại tòa án, 4 bị cáo tuổi từ 79 đến 85 trông có vẻ mệt mỏi trước vành móng ngựa, song vẫn phủ nhận mọi lời buộc tội cũng như bác bỏ phiên xét xử và kêu vô tội. Thậm chí, Nuon Chea còn tuyên bố “không hài lòng về phiên tòa” và còn nói thêm rằng luật sư của ông ta sẽ giải thích thêm.
Tại phiên tòa, các cựu thủ lĩnh Khmer Đỏ sẽ phải giải thích về việc tiến hành có phương pháp và tính toán từ năm 1975 đến 1979 một chiến dịch khủng khiếp tra tấn và giết hại khoảng 2 triệu người, tức 1/4 dân số Campuchia lúc đó. Thuật ngữ “diệt chủng” thường được sử dụng để gợi lại thời kỳ này, nhưng những tội ác mà bọn Pol Pot gây ra chống người Khmer lại không được LHQ công nhận như vậy. Chính vì thế, tội danh này chỉ liên quan đến cuộc thảm sát người Việt và dân tộc thiểu số người Chăm theo đạo Hồi.
“Chưa bao giờ có vụ án lớn và phức tạp như vậy kể từ vụ Nuremberg”, đồng công tố viên quốc tế Andrew Cayley tuyên bố cách đây vài ngày khi nói tới phiên tòa xét xử một số lãnh đạo Đức Quốc xã sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai. Ông Andrew Cayley nói thêm, đó là phiên tòa lớn nhất mà tòa án do LHQ bảo trợ xử lý sau nhiều năm lần chần né tránh.
Luật gia từ Trung Tâm Tư liệu Campuchia Anne Heindl cũng cho rằng đây là một vụ án có hồ sơ phức tạp. Trong khi phiên tòa thứ nhất xét xử cựu giám đốc nhà tù S21 Duch (hồ sơ 001) chỉ liên quan tới một người duy nhất và một trung tâm tra tấn duy nhất, thì phiên tòa xét xử thứ hai này động đến các tội ác xảy ra trên cả đất nước Campuchia thời đó và lật lại cả hệ thống chính quyền Pol Pot. Vì vậy, viện kiểm sát phải xác định các trách nhiệm cá nhân trong một hệ thống chính trị phức tạp mà tất cả các quyết định đưa ra đều với danh nghĩa “Angkar” (tổ chức).
Dự kiến, phiên tòa xét xử này – mang tên “Vụ 002” - sẽ kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm nhưng đợt đầu tiên chỉ kéo dài từ ngày 27-30/6 và chưa có bằng chứng buộc tội nào được đưa ra. Trong 4 ngày, tòa án sẽ dành thời gian cho các vấn đề về tố tụng, đặc biệt nội dung liên quan tới danh sách các nạn nhân. Trong khi đó, những nội dung quan trọng khác như lời khai và lời chứng sẽ chưa thể có trước tháng 8 hoặc tháng 9 tới.
Hàng trăm dân Campuchia đã tới nơi xét xử từ sáng sớm để chứng kiến cảnh 4 lãnh đạo Khmer Đỏ ra hầu tòa. Hàng chục cảnh sát đã được huy động để đảm bảo an ninh cho 4 ngày đầu tiên phiên tòa diễn ra tại Phnom Penh.
Hiện có nhiều ý kiến lo ngại rằng, do tuổi đã quá cao (Nuon Chea - 86 tuổi, Khieu Samphan - 80 tuổi, Ieng Sary - 86 tuổi và Ieng Thirith - 79 tuổi), có thể các bị cáo sẽ qua đời trước khi bản án được tuyên.
Theo ông Martin Nesirky - phát ngôn viên của Tổng Thư ký LHQ, LHQ đề cao nguyên tắc cơ bản là ủng hộ tính độc lập của tòa án đặc biệt xét xử các thủ lĩnh Khmer Đỏ tại Campuchia. Các công tố viên điều tra và công tố viên thuộc tòa án này phải được phép hoạt động tự do và không có sự can thiệp của Chính phủ Hoàng gia Campuchia, LHQ, các nước tài trợ và các tổ chức xã hội. LHQ khẳng định: “Vụ xét xử những kẻ tội phạm này sẽ có ý nghĩa quốc tế thực sự và thu hút sự ủng hộ mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế”.
Tại phiên tòa xét xử thủ lĩnh Khmer Đỏ đầu tiên hồi tháng 7/2010, tòa án đã kết án 30 năm tù giam đối với Kaing Guek Eak (tức Duch), cựu giám đốc nhà tù Tuol Sleng, nơi 15.000 người đã bị tra tấn trước khi bị hành quyết. Tuy nhiên, Duch vẫn tiếp tục kháng án và khẳng định không phải là một quan chức cấp cao của chính quyền Pol Pot. Một bản án mới được chờ đợi được đưa ra trong vài tuần tới.
Quang Minh
