"Hải Phòng phải trở thành thành phố gương mẫu của cả nước"

Đến nay, Hải Phòng đã có nhiều tiến bộ vượt bậc, là thành phố đô thị loại 1 cấp quốc gia với kinh tế - xã hội phát triển, an ninh đô thị bảo đảm, đời sống người dân ngày một nâng cao. Trong những đổi thay mạnh mẽ đó, ít người còn nhớ được cảnh quan thành phố cách đây 60 năm. Tuy vậy, không ai quên được một sự kiện lịch sử trọng đại diễn ra thời gian đó: ngày 20-10-1946, Bác Hồ từ Pháp trở về nước và lần đầu tiên đến thăm Hải Phòng. Ngày 20-10-2006 này, thành phố Hải Phòng lại ôn lại những kỷ niệm về Người với một cuộc hội thảo khoa học quy mô "Chủ tịch Hồ Chí Minh với Hải Phòng - Hải Phòng với Chủ tịch Hồ Chí Minh", do UBND thành phố và Hội Khoa học Lịch sử (KHLS)Việt Nam tổ chức.  

Phát biểu khai mạc hội thảo, Tiến sĩ Hoàng Văn Kể, Phó Chủ tịch UBND thành phố khẳng định hoạt động này có ý nghĩa trên nhiều phương diện và càng có ý nghĩa hơn khi hội thảo được tổ chức tại Hải Phòng - nơi lần đầu ghi dấu chân Bác cách đây 60 năm Người từ Pháp trở về Tổ quốc  và cũng là địa phương được vinh dự đón Bác về thăm, nói chuyện tới 9 lần, trong khoảng thời gian từ 1946 đến 1963.

Trong bản tham luận "Nguyễn Ái Quốc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào Việt Nam qua con đường Hải Phòng những năm 20 của thế kỷ trước", Giáo sư, Nhà giáo nhân dân Đinh Xuân Lâm, Phó Chủ tịch Hội KHLS Việt Nam nêu bật vị thế Hải Phòng thời thuộc Pháp, một thành phố đứng ngang Hà Nội, Sài Gòn, thành phố có đèn điện từ trước Hà Nội 2 năm (1893), thành phố cảng lao động, giao tiếp cởi mở, luôn phát triển... Hải Phòng có cảng biển và đường biển thông thương với hầu hết các tỉnh, thành phố trong cả nước, đồng thời liên lạc với Hồng Công, Thượng Hải, Băng Cốc, Vla-đi-vô-xtốc. Từ Hải Phòng cũng dễ dàng liên hệ với Hà Nội qua đường bộ. Từ Trung Quốc cũng dễ dàng liên lạc với Hải Phòng qua tuyến đường sắt Hải Phòng- Vân Nam...Vị thế và đặc điểm của Hải Phòng đã khiến thành phố "lọt vào mắt xanh" của Nguyễn Ái Quốc, dù thời điểm trước năm 1946, Người chưa từng đến Hải Phòng. Quảng Châu (Trung Quốc) cùng với Hải Phòng trở thành hai mắt xích quan trọng để Người thực hiện ý định truyền bá tư tưởng Mác - Lê-nin về Việt Nam - "một việc quan trọng nhất trong công tác cách mạng" (Hồ Chủ tịch). Vinh dự đó thuộc về Hải Phòng.

Ngày 20-10-1946 trở thành sự kiện không thể nào quên với cán bộ, đồng bào và chiến sĩ Hải Phòng, những người được vinh dự đón Bác lần đầu về thăm thành phố sau chuyến đi Pháp với tư cách là vị Chủ tịch một nước Việt Nam dân chủ độc lập đầu tiên. Nhưng Hải Phòng còn có vinh dự đón Bác thêm 8 lần nữa, và trong mỗi lần về thăm, Người đều có những chỉ bảo ân cần, đạt ra những nhiệm vụ sát thực với từng địa phương, ngành, đối tượng của Hải Phòng. Từ Kiến An, Nhà máy Xi măng, Cảng Hải Phòng, đến lực lượng vũ trang, cụ già, thiếu nhi..., đâu đâu cũng nhận được những góp ý, phê bình thẳng thắn của Bác, thể hiện sự quan tâm vô bờ bến của Người đối với thành phố Cảng.Từ những chỉ dạy của Người, Đảng bộ thành phố đã cụ thể hoá thành nhiều chủ trương, hành động thiết thực, dẫn dắt nhân dân thành phố thực hiện nhiều nhiệm vụ quan trọng ở từng thời kỳ: phong trào "Trung dũng - Quyết thắng", cuộc chiến đấu 300 ngày đêm, vừa sản xuất vừa kháng chiến chống Mỹ, những chuyển biến trên mặt trận nông nghiệp sau giải phóng, thời kỳ xoá bỏ chế độ bao cấp quan liêu, chuyển sang hạch toán kinh doanh XHCN, Nghị quyết 12 Đảng bộ thành phố, Nghị quyết 13...  Khẳng định sự quan tâm của Người cũng như việc thấm nhuần tư tưởng, lối sống và đạo đức của Người suốt chặng đường dài lịch sử, cho đến tận hôm nay, đồng chí Nguyễn Văn Điền, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Thành uỷ nêu bật những thành tựu mà Đảng bộ Hải Phòng đạt được trong 60 năm qua với bản tham luận "Đảng bộ, chính quyền, quân và dân Hải Phòng làm theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh."

Ngày 20-10-1946 không chỉ có ý nghĩa là lần đầu Bác về thăm Hải Phòng, mà còn là niềm cổ vũ, động viên, là dấu ấn ghi nhớ khoảng thời gian hoà bình quý báu bị phá vỡ đúng một tháng sau đó, ngày 20-11-1946, khi Va -luy, Tổng chỉ huy quân đội viễn chinh Pháp ra lệnh cho Mooc-lie, Tổng chỉ huy quân Pháp ở Bắc Đông Dương thiết lập quyền kiểm soát thuế quan tại Cảng Hải Phòng. "Sự kiện Hải Phòng" ngày 20-11-1946 - dấu hiệu mở đầu cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp kéo dài trường kỳ gian khổ suốt 9 năm đã đến cùng với thời khắc đó và cuộc đấu tranh tự vệ kéo dài 7 ngày sau đó. Ý nghĩa và tầm vóc lịch sử của Chủ tịch Hồ Chí Minh với sự kiện ngày 20-11-1946 được Đại tá Bùi Văn Cường (Bộ Chỉ huy quân sự) làm rõ trong bản tham luận tại hội thảo.

Giai đoạn lịch sử 45-46 của thế kỷ trước tuy diễn ra khá ngắn ngủi, nhưng đến nay vẫn còn rất nhiều câu hỏi được phân tích, luận giải. Cái gọi là "cơ hội hoà bình" đối với mối quan hệ Pháp -Việt 1946-1954 có thực sự tồn tại không? Cuộc chiến tranh Pháp -Việt 1946-1954 có phải là tất yếu lịch sử không tránh được không? 60 năm qua, những câu trả lời vẫn chưa hoàn toàn thuyết phục, có lẽ bởi các nhà nghiên cứu chỉ cố gắng tiếp cận và lý giải vấn đề trong mối quan hệ song phương Pháp -Việt mà chưa đặt trong bối cảnh lịch sử phức tạp của khu vực và thế giới. Tham luận của Giáo sư Phạm Hồng  Tung (Đại học quốc gia Hà Nội) góp phần làm sáng tỏ điều đó.

Trong buổi hội thảo, Giáo sư sử học Dương Trung Quốc đưa ra nhiều ý kiến khá tâm huyết về ý nghĩa của sự kiện lịch sử 20-10-1946. Theo giáo sư, sự kiện này không chỉ là cơ hội để Hải Phòng ôn lại truyền thống hào hùng năm xưa, ôn lại những kỷ niệm, ấn tượng với Bác, ôn lại những lời Người căn dặn, mà còn là dịp để chúng ta phải ngẫm nghĩ đến hôm nay, đến những gì làm được, so sánh với quá khứ anh hùng và truyền thống trung dũng của Hải Phòng. Theo giáo sư, nhìn lại lịch sử phải là nhằm đi tới những đích phía trước.