2010 và 10 sự kiện đáng chú ý

Diễn biến thị trường ôtô xe máy Việt Nam trong năm 2010 có thể được gói gọn lại chỉ trong một chữ: “Lạ”.

Lạ vì bất chấp những tín hiệu không mấy lạc quan về thị trường, nhiều nhà sản xuất nước ngoài vẫn “nhảy” vào, nhiều sản phẩm mới vẫn xuất hiện. Lạ vì lần đầu tiên ở Việt Nam người ta nhắc đến những khái niệm “lỗi”, “thu hồi”.  Và, lạ vì sự vươn lên thần kì của những gương mặt “mới nổi”…

Dưới đây, Autonet điểm lại 10 sự kiện nổi bật nhất của thị trường ôtô xe máy trong năm 2010:

1. Thị trường ôtô sụt giảm

Theo báo cáo bán hàng của VAMA, trong tháng 11/2010 toàn bộ các thành viên của hiệp hội này đã tiêu thụ 11.198 xe, giảm 9% so với tháng 11/2009. Như vậy, tháng 11/2010 là tháng thứ 5 liên tiếp sản lượng bán hàng của các thành viên VAMA bị sụt giảm so với cùng kỳ năm trước. Cũng như các tháng trước đó, hầu hết các nhà sản xuất lớn đều chịu cảnh sụt giảm.

Tuy quy luật hằng năm của thị trường ôtô Việt Nam vẫn tiếp tục được tôn trọng với những tháng cuối năm đạt được mức tăng trưởng đáng kể so với tháng liền trước nhưng sản lượng bán hàng lũy kế tính đến hết tháng 11 năm 2010 cũng chỉ đạt 99.798 xe, giảm 4% so với cùng kỳ năm ngoái, xe thương mại giảm 7%, xe con giảm 16%.

Nếu các nhà sản xuất, lắp ráp ôtô trong nước có một năm 2010 đáng quên thì tình cảnh của các nhà nhập khẩu còn tồi tệ hơn. Số liệu từ Tổng cục Hải quan, cộng dồn đến hết nửa đầu tháng 11, tổng kim ngạch nhập khẩu ôtô nguyên chiếc năm nay đã đạt 41.570 chiếc về lượng và 763,6 triệu USD về giá trị, giảm 28,1% về lượng và 16,8% về giá trị so với cùng 2009.

Người ta không còn thấy cảnh người tiêu dùng “chạy đôn, chạy đáo” đi mua xe cuối năm nhưng vẫn phải chờ dài cổ mới nhận được xe. Nhân viên bán hàng của các hãng, các nhà nhập khẩu cũng không còn bận rộn, “gặp thời” như cuối năm ngoái.

Theo các chuyên gia trong ngành, sau một năm 2009 tăng trưởng đầy bất ngờ, thị trường ôtô Việt Nam năm 2010 bước vào giai đoạn trầm lắng là điều dễ hiểu. Bởi các chính sách ưu đãi về thuế, phí không còn, bên cạnh đó là chính sách hạn chế cho vay kinh doanh ôtô, sự điều chỉnh tỷ giá giữa đồng USD và đồng VND theo hướng giảm giá đồng Việt Nam, tăng lệ phí đăng ký ôtô, phí môi trường, hàng loạt các biện pháp kỹ thuật nhằm hạn chế xe nhập khẩu đang được áp dụng, thông tin bất lợi về lỗi sản phẩm của Hyundai, Toyota, Ford… khiến thị trường ôtô Việt Nam 2010 rơi vào tình cảnh khó khăn.

2. Các nhà phân phối nối gót vào Việt Nam

Sau sự có mặt trên danh nghĩa là nhà nhập khẩu và phân phối các dòng xe chính hãng của các mác xe hạng sang nước Đức là BMW (vào năm 2007), Audi và Porsche (2008), năm nay, thị trường ôtô Việt Nam chứng kiến sự xuất hiện của hai gương mặt mới đến từ Pháp và Trung Quốc là Renault và BYD.

Tháng 9/2010, sau thời gian dài chuẩn bị, thương hiệu xe Pháp - Renault đã đặt showroom đầu tiên tại Hà Nội thông qua hình thức nhập khẩu. Công ty Auto Motors Việt Nam chịu trách nhiệm nhập khẩu và phân phối Renault. Auto Motors Việt Nam có 100% vốn nước ngoài và là chi nhánh của tập đoàn phân phối lớn thứ 5 tại Pháp - Jean Rouyer. Sau khoảng 3 tháng hoạt động tại thị trường Việt Nam, Renault đã giới thiệu tới người tiêu dùng 2 dòng sản phẩm mới của hãng này là chiếc xe thể thao đa dụng Koleos và Renault Fluence.

Cũng trong tháng 9/2010, hãng ôtô BYD của Trung Quốc chính thức có mặt tại Việt Nam thông qua nhà nhập khẩu ủy quyền FAuto. Ngay sau khi chính thức công nhận FAuto là nhà nhập khẩu chính thức, BYD giới thiệu tại thị trường Việt hai mẫu xe mới là F0 và F3R sedan. FAuto được ủy quyền thay mặt BYD thực hiện các dịch vụ bảo hành và sau bán hàng, đồng thời cung cấp phụ tùng thay thế đối với các sản phẩm ôtô của BYD tại Việt Nam.

Việc xuất hiện thêm các thương hiệu xe hơi nước ngoài hoạt động kinh doanh dưới hình thức nhập khẩu và phân phối chính hãng ở Việt Nam khiến người tiêu dùng có được nhiều hơn sự lựa chọn khi mua xe. Bên cạnh đó, nó cũng góp phần tăng sức cạnh tranh, đồng thời, tạo sức ép lên các nhà sản xuất và lắp ráp trong nước.

3. Dấu hiệu của sự chuyển hướng

Sau một thời gian dài được Chính phủ bảo hộ, đến nay, liên doanh các nhà sản xuất và lắp ráp ôtô trong nước đang đứng trước rất nhiều nỗi lo: từ lộ trình giảm thuế nhập khẩu đến sức ép chiếm thị phần của xe “ngoại”.

Theo cam kết tự do hóa thương mại khu vực ASEAN/AFTA, năm 2018, Việt Nam sẽ phải mở cửa hoàn toàn đối với thị trường ôtô. Như vậy, chỉ còn khoảng 8 năm nữa thuế nhập khẩu ôtô vào Việt Nam sẽ bằng 0%. Hiện tại thì thị phần của các loại ôtô nhập khẩu nguyên chiếc (CBU) cũng đang ngày càng tăng lên và hiện chiếm khoảng 30%, cùng chiều với lộ trình cắt giảm thuế quan theo các cam kết quốc tế của Việt Nam.

Bối cảnh của thị trường xe hơi trong nước lúc này buộc các thành viên của Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam phải điều chỉnh lại các kế hoạch và chiến lược kinh doanh một cách linh hoạt. Và, một trong những động thái mới nhất của một số hãng xe lớn là chuyến dần từ lắp ráp sang nhập khẩu xe nguyên chiếc. Đó được xem là cách làm mang tính “an toàn”.

Thay vì lắp ráp trong nước, Honda Việt Nam đã lựa chọn giải pháp nhập khẩu nguyên chiếc sản phẩm Honda Accord từ Thái Lan. Yaris hatchback của Toyota hay Fiesta của Ford nhiều khả năng cũng sẽ có mặt tại Việt Nam vào năm 2011 theo cách mà Honda đã làm với Accord.

4. Sự vươn lên của Trường Hải

Trái ngược với sự sụt giảm doanh số nói chung của các thành viên VAMA, năm 2010 là một năm mà cái tên Trường Hải xứng đáng được tôn vinh. Sản lượng bán ra của Trường Hải trong năm 2010 là 26.241 xe, chiếm 24,1% thị phần trong hiệp hội VAMA, trong đó xe du lịch 15,5%, xe tải 38,8% và xe bus 5,3%.

Trường Hải tiếp tục là công ty hàng đầu trong nước về sản xuất, phân phối xe thương mại. Về dòng xe du lịch, cái tên này hiện cũng đang đứng thứ ba với cách biệt rất nhỏ so với đối thủ. Trong báo cáo bán hàng hằng tháng của VAMA, Trường Hải luôn bám sát Toyota về doanh số, đã từng 3 lần “vượt mặt” Toyota và nhiều lần đạt mức tăng trưởng lên tới 40% so với tháng trước đó.

Cuối năm 2010, cả Toyota và Trường Hải cùng bứt phá mạnh mẽ để đạt doanh số bán trên 3.000 chiếc/tháng, cao gấp 3 lần so với các doanh nghiệp đứng kế sau. Càng về cuối năm thì sự cạnh tranh về doanh số giữa hai đơn vị này ngày càng quyết liệt. Cùng kì năm ngoái, Toyota bán được khoảng 26.000 chiếc, còn Trường Hải đạt gần 19.000 chiếc. Tuy nhiên thời điểm này, doanh số cộng dồn của Toyota đạt trên 27.500 chiếc thì Trường Hải chỉ còn kém khoảng hơn 4.000 chiếc, với 23.300 chiếc. Khoảng cách được rút ngắn và người ta đang chứng kiến sự vươn lên mạnh mẽ của Trường Hải trong năm nay.

Vì sự phát triển đó, Trường Hải vinh dự lần thứ ba liên tiếp lọt vào danh sách các thương hiệu đạt Top 10 giải thưởng Sao Vàng Đất Việt năm 2010. Năm 2011 tập đoàn dự kiến đạt doanh số trên 32.000 xe, thu về hơn 12.000 tỷ đồng, đạt lợi nhuận 750 tỷ. Trường  Hải hiện đứng thứ 14/500 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam, theo bảng xếp hạng Vietnam Report 500.

5. VAMA Motor Show  2010 – Xu hướng xe “xanh”, thị hiếu xe nhỏ

2010 là một năm thực sự khó khăn đối với thị trường ôtô trong nước khi doanh số bán hàng của các phân khúc sản xuất trong nước lẫn nhập khẩu đều giảm sút. Chính vì vậy, Vietnam Motor Show 2010 được coi là một hoạt động chuyên ngành lớn, có quy mô vầ vai trò nhất định tạo chất xúc tác “sống” cho thị trường ôtô nói chung. Đây cũng được xem là sự kiện đáng mong đợi trong năm của thị trường xe hơi Việt Nam. Có thể nói, Triển lãm ôtô Việt Nam năm 2010 đã hướng tới xu hướng chung với những chiếc xe xanh và hướng tới thị hiếu người tiêu dùng Việt Nam với sự xuất hiện của những chiếc xe nhỏ.

Cùng xu thế phát triển xanh, thân thiện hơn với môi trường và tiết kiệm hơn của công nghệ sản xuất ôtô trên toàn thế giới, tại Vietnam Motor Show có sự góp mặt của các mẫu xe xanh như Prius hybrid của Toyota, C250 CGI của Mercedes-Benz, mẫu concept i-MiEV động cơ chạy điện của Vinastar, các mẫu xe sử dụng động cơ I-Vtec chuẩn mực của Honda như Civic, CRV, hay các mẫu xe cỡ nhỏ, trung bình tiện ích và thân thiện môi trường của GM Deawoo như Cruze, Lacetti…

Nắm bắt được thị hiếu người tiêu dùng Việt, các hãng cũng đồng loạt giới thiệu những mẫu xe nhỏ hiện đang khá ăn khách trên thị trường thế giới, như Ford Fiesta, Fiat 500, Alfa Romeo Giulietta hay Celerio. Sự xuất hiện của chúng là lời khẳng định cho xu hướng thiết kế: xe nhỏ nhưng tích hợp được tính năng vận hành mạnh mẽ và tiện nghi mong muốn. Rất có thể, khách tham quan sẽ thay đổi định kiến về những hạn chế của dòng xe này thông qua kì triển lãm.
 
Đại diện đơn vị đồng tổ chức Triển lãm ôtô Việt Nam 2010 cho rằng: “Việc trưng bày các mẫu xe nhỏ đã và sẽ có mặt tại Việt Nam được xem như một động thái nắm bắt chính xác nhu cầu ngày càng tăng đối phân khúc này tại thị trường của các hãng ôtô”.

6. Tranh cãi về hiện tượng tự tăng ga của Ford Transit Việt Nam

Vụ tranh cãi về hiện tượng tự tăng ga của chiếc Ford Transit đời 2007 do Ford Việt Nam phân phối đã tốn không ít giấy mực, nó cũng nổ ra một cuộc tranh luận gây chú ý trong lĩnh vực ôtô – xe máy năm 2010. Thêm vào đó, vụ việc lại xảy ra đúng vào thời điểm trên thế giới, các Hãng xe lớn đang phải hứng chịu các cơn “bão” thu hồi do lỗi kĩ thuật trên xe của họ. Vì thế, vấn đề đã nóng lại càng trở nên nóng hơn.

Đầu tháng 3/2010, Công ty cổ phần du lịch, thương mại và đầu tư Thiên Trường (Hà Nội) phản ánh 5 chiếc Transit đời 2007 có lỗi tự động ga, tăng tốc đột ngột. Phía Ford Việt Nam thì cho rằng, đó là công nghệ tiên tiến dành cho xe máy dầu thế hệ Euro I.

Sau nhiều ý kiến trái chiều từ phía khách hàng, từ Ford Việt Nam và từ giới truyền thông, Cục đăng kiểm Việt Nam đã phải vào cuộc. Kết quả kiểm tra của Cục Đăng kiểm cho thấy tính năng “tự động điều chỉnh nâng số vòng quay” của động cơ dòng xe Ford Transit 2007 “hoàn toàn khác, không giống với hiện tượng “tăng tốc không kiểm soát được” do lỗi chân ga trên một số loại xe Toyota sản xuất ở nước ngoài”. Việc xe có thể tự di chuyển mà không cần tác dụng vào bàn đạp ga của xe Ford Transit đời 2007 ở các tay số thấp về cơ bản tương tự như tính năng ở rất nhiều xe ô tô trang bị hộp số cơ khí hoặc hộp số tự động hiện nay.

Cơ quan này cũng kết luận, Ford có thiếu sót trong việc không ghi tính năng này vào trong tài liệu hướng dẫn sử dụng và các đại lý phân phối xe cũng đã không thông báo, chỉ dẫn đầy đủ cho khách hàng để đảm bảo an toàn hơn khi vận hành. Như vậy, xe Ford không lỗi nhưng Ford Việt Nam vẫn sai vì đã không thực hiện đủ trách nhiệm của nhà sản xuất đối với người tiêu dùng được quy định trong điều 10 Luật chất lượng sản phẩm hàng hóa.

Vụ việc xảy ra là một bài học cho Ford Việt Nam, nhưng khách quan mà nói, báo chí cũng đã quá vội vàng đưa ra kết luận khi vừa nhận được thông tin phản ánh từ khách hàng.

7. Cấp biển xe 5 số

Một sự kiện được đông đảo người tiêu dùng quan tâm trong lĩnh vực ôtô – xe máy đó là việc Cục Cảnh sát giao thông đường bộ, đường sắt, Bộ công an tiến hành cấp biển số xe 5 số từ đầu tháng 12/2010.

Theo đại diện của Cục Cảnh sát giao thông, việc cấp biển số xe 5 số được tiến hành song song với việc duy trì biển số xe 4 số hiện tại. Nó sẽ tạo điều kiện phục vụ công tác đăng ký, quản lý phương tiện được chặt chẽ, chính xác hơn trong những năm tới và góp phần phòng ngừa và đấu tranh với hiện tượng làm giả biển số xe, qua đó, phục vụ tốt công tác nghiệp vụ của ngành công an nói riêng và công tác bảo đảm trật tự an toàn giao thông nói chung.

Thêm vào đó, biển 4 số đã tồn tại được 36 năm (kể từ năm 1974 đến nay) với số lượng quá lớn nên công an không quản lý hết được. Trên thực tế, nhiều phương tiện giao thông hết niên hạn sử dụng, xe cũ nát, thanh lý, tai nạn... chủ xe không báo cho cơ quan đăng ký biết. Việc thay đổi này sẽ là dịp để tổng kiểm kê các phương tiện giao thông. Cơ quan chức năng sẽ quản lý đầy đủ và chặt chẽ hơn.

Quá trình tiến hành cấp biển 5 số được áp dụng thực hiện tại tất cả tỉnh, thành phố trong cả nước, nhưng hiện đã có 8 địa phương xin lùi thời gian cấp biển 5 số là: Hà Nội, An Giang, Bắc Giang, Ninh Thuận, Vĩnh Long, Nam Định, Đắc Lắc và Lạng Sơn vì kho số biển 4 số ở các địa phương này vẫn còn.

8. Xuất hiện xe máy Diamond Blue gây tranh cãi

Giữa năm 2010, chiếc xe tay ga mang nhãn hiệu Diamond Blue 125cc vừa xuất hiện trên thị trường đã thực sự gây bất ngờ cho người tiêu dùng khi kiểu dáng dập khuôn mẫu xe Vespa LX, còn động cơ lại gắn nhãn Honda. Nhiều người nhầm tưởng đây là sản phẩm liên doanh giữa hai thương hiệu lớn tại Việt Nam là Piaggo và Honda khi nhìn thấy chiếc xe.

Sau khi xuất hiện thông tin nói trên, Honda Việt Nam đã chính thức khẳng định Honda không có bất kỳ mối liên hệ nào với động cơ số hiệu AF14E hay mẫu xe Diamond Blue được nhập khẩu, lắp ráp và phân phối tại Việt Nam bằng việc đưa ra rất nhiều bằng chứng, văn bản, công văn có liên quan.

Không nhắc tới kiện cáo, không bình luận về tính hợp pháp của dòng xe “giống Vespa LX”, Piaggio Việt Nam chỉ khéo léo dự đoán Diamond Blue sẽ sớm “thất bại” như các sản phẩm khác từng ăn theo thiết kế của Vespa. Trên thực tế thì nhà sản xuất xe máy nước Ý tỏ ra khá đuối lý trong vụ này khi bản thân Piaggio mới chỉ đăng kí bảo hộ kiểu dáng trên thế giới nhưng không đăng kí ở Việt Nam.

Liên quan tới các vấn đề mà phía Honda Việt Nam và Piaggio Việt Nam cũng như Cục đăng kiểm Việt Nam đưa ra, lãnh đạo Lisohaka (đơn vị sản xuất chiếc xe Diamond Blue) khẳng định đó là những thông tin “hoàn toàn không chính xác”. Đơn vị này cũng đưa ra một số văn bản, giấy tờ bảo vệ cho cách làm của mình, nhưng những bằng chứng chứng minh nguồn gốc của chiếc xe không hoàn toàn thuyết phục.

Cục Đăng kiểm Việt Nam một lần nữa lại phải vào cuộc. Cơ quan này sau khi tiến hành xác minh nguồn gốc và tính pháp lý của của chiếc xe đã đi đến quyết định thu hồi giấy chứng nhận chất lượng, kèm theo đó là việc dừng sản xuất mẫu xe tay ga Diamond Blue. Tuy nhiên, Cục Đăng kiểm cũng kết luận, trong trường hợp Lisohaka đưa ra được văn bản có tính pháp lý và đủ thẩm quyền phủ nhận các bằng chứng mà các bên có liên quan đưa ra, Cục sẽ tiến hành cấp lại.

Vụ việc xảy ra một lần nữa cho thấy tính phức tạp trong các vấn đề liên quan đến sở hữu trí tuệ tại Việt Nam.

9. Honda Việt Nam triệu hồi xe LEAD

Khoảng giữa tháng 10, Honda Việt Nam ra thông báo triệu hồi 2.154 chiếc xe ga Lead sau khi phát hiện điểm không phù hợp ở bu lông bình xăng. Trước đó, liên doanh Nhật Bản đã thực hiện chiến dịch "thu hồi xe lặng lẽ" với dòng xe đang bán rất chạy này tại Việt Nam.

Theo đại diện Honda Việt Nam, việc bu lông bị lỗi hoàn toàn không ảnh hưởng đến an toàn và hoạt động của chiếc xe. Tuy nhiên, hãng này đã quyết định triệu hồi hơn 2.000 chiếc xe để khắc phục lỗi cho khách hàng. Việc khắc phục là thay thế bu lông mới cho bình xăng.

Honda Việt Nam cho biết, chưa ghi nhận tai nạn nào liên quan tới lỗi trên.Việc sửa chữa được triển khai qua hệ thống đại lý Honda ủy nhiệm (HEAD), với chi phí hoàn toàn do Honda Việt Nam chi trả.

Vụ việc thu hồi xe do lỗi bình xăng tuy không quá nghiêm trọng, các lỗi trên xe cũng chưa ảnh hưởng đến sự an toàn của khách hàng nhưng vẫn khiến người tiêu dùng lo lắng và bất bình vì Honda Việt Nam đã đưa ra thông tin khá chậm trễ.

10. Thị trường xe máy “loạn giá”, tăng giá cuối năm

Cũng giống như mấy năm trở lại đây, nhu cầu mua xe máy của người tiêu dùng tăng lên từng ngày vào dịp cuối năm 2010, “điệp khúc” tăng giá lại một lần nữa được cất lên.

Cùng với dòng xe tay ga Air Blade đang được người tiêu dùng (NTD) ưa chuộng, bị các cửa hàng “thổi” giá, xe Lead cũng đã bị đẩy giá lên khá cao so với giá đề xuất của Honda Việt Nam. Hiện Honda Lead đang bán với giá từ 37,8-38,2 triệu đồng/xe, tùy thuộc vào màu xe, trong khi giá đề xuất của Honda Việt Nam là 31,9-32,5 triệu đồng (tùy màu sắc). Những dòng xe tay ga của Yamaha vốn khá ổn định về giá cả nhưng dịp cuối năm này cũng tăng khoảng gần 1 triệu đồng/mỗi chiếc. Ví dụ như ở thời điểm hiện tại, một chiếc Nouvo LX 135 (tem mới) có giá 36,5 triệu đồng, cao hơn gần 1 triệu đồng so với hồi tháng 10.

Không chỉ có dòng xe tay ga bị các cửa hàng “làm giá”, những loại xe số thông thường giá cũng đã bị đội lên 3-4 triệu đồng/xe: xe Honda WaveS 110, phanh cơ đang được bán 17,6 triệu đồng/xe (giá của hãng là 14,9 triệu đồng); WaveS 110, phanh đĩa 18,5 triệu đồng (giá của hãng 15,9 triệu đồng); Honda Super Dream là 20,5 triệu đồng (giá của hãng 15,9 triệu đồng)…

Các loại xe tay ga cao cấp như Honda SH, PCX nhập, Honda Air Blade nhập khẩu, Vespa LX trên phố Huế, Bà Triệu cũng đua nhau tăng giá. Honda Spacy đã đạt đến mức giá cao không tưởng 13.500USD (cao hơn gần 1000USD so với hồi tháng 10), SH 150i đời 2008 nhập khẩu, bản màu đen sport hiện có giá 11.000 USD/xe; màu đỏ mận và màu xanh là 12.000 USD/xe (tăng 1000USD/xe so với cách đây 1 tháng). Trong khi đó, PCX nhập khẩu có mức giá 85 triệu đồng, tăng 7 triệu đồng/xe so với tháng trước, tăng hơn 10 triệu đồng so với thời điểm tháng 6/2010.

Người tiêu dùng biết giá xe bị đội lên cao nhưng vẫn cứ đổ xô đi mua vào dịp cuối năm. Đó cũng là một điều lạ ở thị trường xe máy Việt Nam, khi hằng năm, người tiêu dùng cứ bị “móc túi” bởi chính tâm lí tiêu dùng của mình.