Bệnh nhân N.V.H (nam, 49 tuổi) có tiền sử tăng huyết áp – đái tháo đường type 2, có sử dụng rượu ngâm củ ấu tàu cùng bệnh nhân N.H.Q (nam, 68 tuổi, cùng trong gia đình). Sau uống khoảng 30 phút, cả 2 bệnh nhân đều có biểu hiện tê môi, tê đầu lưỡi, chóng mặt, đau tức nặng ngực, được đưa vào khoa Cấp cứu Bệnh viện Thanh Nhàn là giờ thứ 2.
Lúc vào viện, bệnh nhân N.V.H được chẩn đoán: Ngộ độc Aconitin biến chứng rối loạn nhịp thất phức tạp – toan chuyển hoá rất nặng, được xử trí đặt sonde dạ dày rửa dạ dày, dùng các thuốc vận mạch, chống rối loạn nhịp thất bằng Lidocain 2%, lọc máu liên tục để giải quyết tình trạng toan chuyển hoá.
Sau lọc máu 12 giờ, tình trạng bệnh nhân cải thiện tốt, hết toan chuyển hoá, không còn rối loạn nhịp thất. 2 ngày sau điều trị bệnh nhân được xuất viện.
Theo Bệnh viện Thanh Nhàn, củ ấu tàu là rễ củ của cây ô đầu Việt Nam, thường mọc hoang ở vùng núi phía Bắc như Hà Giang, Lào Cai, Tuyên Quang…Trong đông y, loại củ này thường được dùng trong Đông y làm rượu thuốc để xoa bóp chữa các chứng đau, tê, nhức, mỏi. Tuy nhiên, trong thành phần có chứa aconitin là một chất rất độc. Nhiều tài liệu mô tả liều từ 0,02-0,05 mg/kg thể trọng có thể gây chết người.
Trong trường hợp uống nhầm rượu ngâm củ ấu tàu hoặc bệnh nhân tự ý dùng thuốc có chứa aconitin, chất này ngấm rất nhanh qua da và niêm mạc dạ dày, ruột để vào máu gây nên các triệu chứng: đầu tiên là các rối loạn cảm giác tại chỗ, cảm giác kiến bò ở lưỡi rồi mất hết cảm giác dẫn tới tê môi, lưỡi, họng và mặt, đôi khi gây cảm giác như đầu to ra; các chi cũng có thể mất cảm giác.
Các triệu chứng khác thường gặp là: cảm thấy lo sợ, khó chịu, buồn bã chân tay, tiếp theo là các rối loạn thần kinh thực vật: buồn nôn, vã mồ hôi, chảy nước dãi, co giật thớ cơ, có thể ngất, hạ thân nhiệt, khó thở, rối loạn nhịp tim...
Vì củ ấu tàu rất độc nên bác sĩ khuyến cáo người dân tuyệt đối không tự ý sử dụng. Khi dùng các chế phẩm thuốc có thành phần là củ ấu tàu phải hết sức thận trọng và theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc có kinh nghiệm. Không tự chế biến củ ấu tàu làm thức ăn. Các loại rượu ngâm ấu tàu dùng để xoa bóp phải dán nhãn rõ ràng, cất giữ nơi an toàn, xa tầm tay trẻ em và để tránh nhầm lẫn khi sử dụng.
Khi có biểu hiện ngộ độc cần nhanh chóng xử trí cấp cứu ban đầu, sau đó đưa bệnh nhân tới bệnh viện nơi có khả năng cấp cứu, chống độc hoặc trung tâm chống độc để xử trí kịp thời.
