Huyền thoại Trà Mã cổ đạo - (Kỳ 4): Vân Nam có trà, Tây Tạng có ngựa

(Hình minh họa).
(Hình minh họa).
(PLVN) - Trà mã cổ đạo – ngay cái tên đã nói lên phần nào đặc điểm của con đường. Thực tế, đây chính là tuyến đường có niên đại hàng ngàn năm phục vụ cho nhu cầu trao đổi những sản vật đặc trưng nhất giữa vùng Vân Nam và Tây Tạng của Trung Quốc là trà và ngựa.

Bạch tộc tam đạo trà

Việc uống trà được cho là bắt đầu ở vùng Vân Nam của Trung Quốc - nơi nó được sử dụng vào mục đích y học từ rất sớm. Trong khi ở Tứ Xuyên, người ta đun sôi lá trà để uống mà không cần thêm bất kỳ loại lá hay thảo mộc nào khác. Truyền thuyết cho rằng Thần Nông đã phát minh ra trà vào năm 2737 trước Công nguyên dù có những bằng chứng cho thấy việc uống trà có thể đã được bắt đầu từ khu vực Tứ Xuyên hoặc Vân Nam.

Trà Mã cổ đạo (茶馬古道)là một con đường mòn huyền thoại nằm sâu trong những dãy núi ở Tứ Xuyên vốn dùng để vận chuyển trà và ngựa liên thông Trung Quốc với Tây Tạng. Đây là con đường thông thương buôn bán cổ nhất nhì châu Á, ẩn chứa những giá trị văn hóa, lịch sử chờ được khám phá. 

Dân tộc Bạch ở vùng Vân Nam có tập tục gọi là “Bạch tộc tam đạo trà”, tức là sau một tiết mục hát, múa truyền thống là một tuần trà mời khách.

Chén trà đầu (hay tuần trà thứ nhất) có vị thật đắng biểu trưng nỗi cay đắng, gian khổ trong cuộc sống; chén trà thứ hai lại thật ngọt tượng trưng cho thành công và hạnh phúc; chén trà thứ ba không đắng, không ngọt được gọi là chén trà “hồi quy” để hồi tưởng lại những gian khổ, vất vả cũng như hạnh phúc trong cuộc đời. 

Cách pha trà của họ cũng rất đặc trưng, lá trà non được hơ trên ngọn lửa cho đến khi biến thành màu vàng và tỏa hương thơm mới được cho vào ấm, pha nước sôi để thật lâu cho ngấm trà, khi lá trà chìm hết mới rót ra thưởng thức. Khi uống trà họ còn lấy lá trà ra nhâm nhi, nếu thiếu điều này coi như vô lễ với khách.

Bằng chứng sớm nhất được biết đến về trà được phát hiện vào năm 2016 trong lăng mộ của Hoàng đế Cảnh Hán ở Tây An, cho thấy rằng trà từ chi Camellia đã được các hoàng đế triều Hán uống vào đầu thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên. 

Trà Phổ Nhĩ là đặc sản xuất xứ từ Phổ Nhĩ, tỉnh Vân Nam (Trung Quốc).
Trà Phổ Nhĩ là đặc sản xuất xứ từ Phổ Nhĩ, tỉnh Vân Nam (Trung Quốc).  

Trong một ghi chép y học của Hoa Đà có niên đại vào thế kỷ thứ 3 sau Công nguyên cũng có nói rằng “uống trà đắng liên tục khiến người ta suy nghĩ minh mẫn hơn”. Tuy nhiên, trước giữa thế kỷ thứ 8, việc uống trà chủ yếu là phong tục miền Nam Trung Quốc trong khi thức uống chính ở miền bắc nước này là sữa chua. Trà khi đó bị các quý tộc ở phương Bắc coi thường, mô tả như một “thức uống của nô lệ”.

Vào thời nhà Đường, trà được hấp, sau đó được giã nhỏ và tạo hình thành dạng bánh. Trong khi đó, thời nhà Tống, trà lá được phát triển và trở nên phổ biến. Trong triều đại nhà Nguyên và nhà Minh, lá trà không bị oxy hóa lần đầu tiên được chiên trên chảo, sau đó cuộn và sấy khô giúp trà giữ được màu xanh. Vào thế kỷ 15, trà ô long đã được phát triển. Trà vàng là một khám phá tình cờ trong quá trình sản xuất trà xanh vào triều đại nhà Minh.

Nhiều cây trà hiện có, được cho là hơn 1.000 năm tuổi vẫn khỏe mạnh và tạo ra một loại trà rất dễ uống. Sở dĩ cây trà phát triển mạnh là do khu vực nam Vân Nam có nhiều ngọn núi cao, lên tới 2.000-3.000 m. Độ cao trung bình của những ngọn núi ở đây là từ 1.000-2.000 m. Đất đai màu mỡ và thời tiết ấm áp, khí hậu hoàn hảo cho cây chè rất khỏe mạnh. 

Vân Nam còn được gọi là vùng đất của bốn mùa xuân, có nghĩa là tất cả các mùa dường như là mùa xuân. Thành phố chính ở Vân Nam là Côn Minh có nghĩa là Thành phố mùa xuân. Tên cũ của tỉnh là Tian - tên của một trong những hồ nổi tiếng, cũng có nghĩa là thiên đường. 

Một bậc thầy về trà từng cho rằng Vườn Địa Đàng, theo Kinh Thánh, thực sự nằm ở Vân Nam. Tứ Xuyên và Vân Nam được cho là những vùng sản xuất trà đầu tiên trên thế giới. Ghi chép đầu tiên về việc trồng trà trên thế giới cho rằng trà được trồng trên núi Mengding của Tứ Xuyên, nằm ở giữa Thành Đô và Nhã An trước năm 65 trước Công nguyên. Cho đến thế kỷ 20, Nhã An vẫn là một trung tâm buôn bán trà quan trọng. 

Vó ngựa trên tuyết sơn

Trong khi đó, ở Tây Tạng, người dân không trồng được trà và ban đầu cũng không biết đến thứ này. Thay vào đó, vùng đất rộng lớn này lại có một thứ “đặc sản” mà ở Vân Nam không có, đó chính là những chú ngựa được nuôi trên những cánh đồng bao la, được ngày đêm thỏa sức tung vó trên thảo nguyên bao la nên có sức khỏe và thể lực vượt trội. 

Theo các ghi chép, người Tây Tạng rất thích ngựa. Ở đây, người dân thờ cúng Thần ngựa Hayagriva. Tín ngưỡng thờ Thần ngựa xuất phát một phần do lối sống du mục của người Tây Tạng khiến cho ngựa là một thứ quan trọng không thể thiếu trong sinh hoạt thường nhật của họ. 

Phần đông người Tây Tạng sùng bái vị thần này bởi họ tin rằng, ông luôn dùng tiếng hí vang trời để đe dọa và xua đuổi ma quỷ. Khi giáng thế cứu người, Hayagriva cũng hí vang, báo hiệu cho mọi người biết. 

Quan niệm của người Tây Tạng cho rằng, khi được người dân thỉnh, Thần ngựa Hayagriva sẽ báo hiệu việc giáng lâm của ngài bằng tiếng hí, đó là lý do Thần Hayagriva có dấu hiệu đặc trưng là cái đầu ngựa trên đỉnh đầu. Đó là lý do vì sao nó thường xuất hiện với hình người đầu ngựa. Tiếng hí của Hayagriva có khả năng xuyên thủng xuyên không, đem lại ánh sáng của tự do. 

Người Tây Tạng cả người giàu lẫn người nông dân đều thích ngựa. Xưa kia, ngựa Tây Tạng được gửi làm quà tặng cho hoàng đế Trung Quốc, đặc biệt là trong các triều đại nhà Minh và nhà Đường. Do đặc trưng phải sống ở vùng đất cao, lạnh giá và gồ ghề nên những chú ngựa Tây Tạng có thể lực rất tốt. 

Qua hàng ngàn năm, những con ngựa tốt nhất ở Tây Tạng được gọi là các Nangchen. Chúng là giống ngựa nhỏ người, chỉ to hơn những chú ngựa con một chút nhưng cứng cáp, thiện chiến. Những chú ngựa này mạnh mẽ và nhanh nhẹn, được cho là có nhiều đặc điểm của một loài ngựa đua hiện đại. Ngoài ra, ngựa Nangchen còn mang nhiều đặc điểm độc đáo, bao gồm phần phổi nở nang giúp chúng có khả năng thích nghi với tình trạng thiếu oxy khi sống trên độ cao rất lớn của khu vực. 

Vào triều đại nhà Tống, những con ngựa cứng cáp rất quan trọng đối với Trung Quốc nhằm chống lại những người du mục ở phía bắc. Và Nangchen chính là dòng ngựa mơ ước của họ. Nhu cầu của 2 bên nhanh chóng gặp nhau, trà và ngựa trở thành sản phẩm để trao đổi phổ biến giữa người Trung Quốc và Tây Tạng. 

Để phục vụ cho nhu cầu trao đổi trà lấy ngựa giữa Vân Nam, Tứ Xuyên và Tây Tạng mà những con đường đã dần được hình thành, trong đó Trà mã cổ đạo là nổi tiếng nhất. Từ khoảng 1.000 năm trước, đây là tuyến đường nối thương mại từ Vân Nam đến Bengal qua Myanmar, đến Tây Tạng; và đến miền Trung Trung Quốc qua tỉnh Tứ Xuyên. 

Với gần 60kg trà gạch, người Trung Quốc sẽ nhận được một con ngựa. Đó là mức phí do Cơ quan Chè và Ngựa Tứ Xuyên đưa ra năm 1074. Vào thế kỷ 13, Trung Quốc đã đổi hàng triệu cân trà lấy khoảng 25.000 con ngựa mỗi năm. Việc đổi trà lấy ngựa tiếp tục diễn ra trong suốt triều đại nhà Minh (1368-1644) và vào giữa triều đại nhà Thanh (1645-1912).

Khi nhu cầu về ngựa của Trung Quốc bắt đầu suy yếu vào thế kỷ 18, trà được trao đổi để lấy các loại hàng hóa khác như da từ vùng đồng bằng cao, len, vàng bạc và quan trọng nhất là các loại thuốc truyền thống của Trung Quốc phát triển mạnh ở Tây Tạng.

(Đón đọc kỳ tới: Những mã phu đầu đội trà chân treo vách đá) 

Đọc thêm

Hà Nội chuyện cũ, chuyện mới (Kỳ 8): Đằng sau mặt tiền các nhà phố cổ

Hà Nội chuyện cũ, chuyện mới (Kỳ 8): Đằng sau mặt tiền các nhà phố cổ
(PLVN) -  Lần trước tôi đã kể về sự “oai” khi có nhà ở phố cổ Hà Nội! Nhất là phố cổ bắt đầu từ chữ “Hàng”! Nhưng nếu có nhà ở Hàng Đào, Hàng Ngang, Hàng Đường thì sự “oai” phải tăng gấp đôi, gấp ba! Mà lại nhà mặt phố, có cửa hàng ở các phố này thì sự “oai” phải … thôi rồi! Khỏi phải nói!

Hà Nội chuyện cũ, chuyện mới (Kỳ 7): Chuyện của người “Phố Cổ”!

Hà Nội chuyện cũ, chuyện mới (Kỳ 7): Chuyện của người “Phố Cổ”!
(PLVN) -  Những ai ở Hà Nội mà có nhà “phố cổ” hãnh diện lắm! Nhà ở phố cổ mà là phố bắt đầu từ chữ “Hàng” thì “oai” hơn! Nhưng nếu có nhà ở Hàng Đào, Hàng Ngang, Hàng Đường thì sự hãnh diện phải tăng gấp đôi, gấp ba! Mà lại nhà mặt phố ở các phố này thì sự hãnh diện còn tăng gấp nhiều lần nữa!

Theo chân du khách đi tìm khu nghỉ dưỡng Top 1 phố núi Sa Pa

Theo chân du khách đi tìm khu nghỉ dưỡng Top 1 phố núi Sa Pa
(PLVN) -  Nét đẹp mộc mạc , ban sơ, mê đắm du khách của vùng đất Sa Pa được bao trọn trong tầm view từ khu nghỉ dưỡng Sapa Jade Hill - điểm đến mà bất cứ du khách nào cũng phải lựa chọn khi đặt chân tới thành phố trong sương mù này .

BIM Group đồng hành cùng tổ chức Newborns Vietnam

Lễ ký kết giữa đại diện Newborns Vietnam – bà Suzanna Lubran và đại diện BIM Group – Bà Vũ Thanh Thủy - Giám đốc Marketing và Truyền thông đã diễn ra với sự chứng kiến của Đại sứ Anh quốc Gareth Ward, Phó GĐ BV Nhi và đại diện các viện Saint Paul, Phụ Sản Hà Nội, Hồng Ngọc và Chuyên gia y tế đến từ Anh Quốc.
(PLVN) -  Tối 22/6, Tập đoàn BIM Group và tổ chức Newborns Vietnam đã thực hiện lễ ký kết hợp tác tài trợ Chương trình Hồi sức sơ sinh tại phòng sinh NLS trước sự chứng kiến của Đại sứ Anh quốc tại Việt Nam và Bệnh viện Nhi Trung ương.

“Bật mí” chiến lược làm nên thành công của Acecook Việt Nam

“Bật mí” chiến lược làm nên thành công của Acecook Việt Nam
(PLVN) - Nhắc đến Acecook là nhắc đến một doanh nghiệp Nhật đã thành công trong việc định hình khẩu vị ăn mì của người Việt qua hương vị tôm chua cay. Đến nay, Acecook trở thành thương hiệu được tin dùng trong gần 30 năm hoạt động sản xuất, kinh doanh và luôn là đơn vị dẫn đầu thị trường mì ăn liền tại Việt Nam.

Ly kỳ truyền thuyết về bà thứ phi Phi Yến và hoàng tử Cải ở Côn Đảo

Ly kỳ truyền thuyết về bà thứ phi Phi Yến và hoàng tử Cải ở Côn Đảo
PLVN- Hàng trăm năm qua, người dân Côn Đảo (Bà Rịa – Vũng Tàu) vẫn lưu truyền truyền thuyết về bà Phi Yến và hoàng tử Cải, gắn liền 2 di tích miếu Bà An Hải và miếu Cậu. Họ cho rằng đó chính là nguồn gốc của câu ca dao “Gió đưa cây cải về trời, rau răm ở lại chịu lời đắng cay”. Truyền thuyết dân gian này dù tương phản với thực tế lịch sử nhưng điều thú vị là nó vẫn sống mãi theo thời gian.

Báo chí – Nhịp cầu nối những đảo xa

Báo chí – Nhịp cầu nối những đảo xa
(PLVN) - Hình ảnh những nhà báo vai ba lô, máy ảnh, máy quay hòa vào đoàn quân lên đường ra Trường Sa như nhắc nhớ đến một th ời đạn bom, cả nước cùng ra trận. Hơn thế nữa, đằng sau những trang viết là tình cảm sâu nặng của các nhà báo với những con người nơi đầu sóng.

Đại hội đồng cổ đông Hoàng Quân 2022: Thông qua kế hoạch phát hành hơn 100 triệu cổ phiếu

Đại hội đồng cổ đông Hoàng Quân 2022: Thông qua kế hoạch phát hành hơn 100 triệu cổ phiếu
(PLVN) - Ngày 18/6, Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ) Công ty CP Tư vấn – Thương mại – Dịch vụ Địa ốc Hoàng Quân (HoSE: HQC) thông qua các báo cáo, tờ trình của Hội đồng quản trị (HĐQT), thông qua các kế hoạch kinh doanh. Đồng thời, phiên thảo luận nóng hơn bao giờ hết với những vấn đề thắc mắc của các cổ đông xung quanh việc phát hành 100 triệu cổ phiếu huy động 1.000 tỉ đồng.

Tăng trưởng xanh: Mục tiêu xuyên suốt của Thừa Thiên - Huế

Nhiều doanh nghiệp, nhà máy trên địa bàn Thừa Thiên- Huế đang áp dụng kỹ thuật công nghệ cao vào các hoạt động sản xuất.
(PLVN) - Hiện nay, Việt Nam cũng như nhiều nước trên thế giới đã đặt mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Trong xu thế đó, Thừa Thiên - Huế là một trong những tỉnh, thành đã bắt nhịp và đang tìm cách kết nối, hội tụ nguồn lực để thực hiện.

longformPGS.TS.BS Đậu Xuân Cảnh: Việt Nam và giấc mơ cường quốc về dược liệu

PGS.TS.BS Đậu Xuân Cảnh: Việt Nam và giấc mơ cường quốc về dược liệu
(PLVN) -  “Từ một nước thiếu lương thực, Việt Nam đã trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới, mang về hàng tỷ USD mỗi năm. Tương tự với cà phê, chúng ta cũng là nước sản xuất hàng đầu. Tôi mong muốn, trong tương lai không xa, Việt Nam sẽ trở thành một cường quốc về dược liệu. Những sản phẩm từ dược liệu cũng như nền Đông Y của chúng ta sẽ được cả thế giới biết đến và đón nhận”, Thầy thuốc Nhân dân, PGS TS BS Đậu Xuân Cảnh – Chủ tịch Hội Đông Y Việt Nam chia sẻ.

Hải Phòng: Chuyện cây đại di sản hơn 400 tuổi bên hồ An Biên

Hải Phòng: Chuyện cây đại di sản hơn 400 tuổi bên hồ An Biên
(PLVN) - Trải qua hơn 400 năm, cây đại vẫn uy nghi, xanh tốt và hoa lá quanh năm. Người dân ở đây xem cây đại như biểu tượng của làng mình! Trong những vui buồn, cưới hỏi, ra khơi thuở xưa, người làng đều có chút lễ ra trình “cụ”… Đó là cây đại di sản tại miếu cổ An Đà ở phường Đằng Giang, quận Ngô Quyền, TP Hải Phòng.

Cảnh sát biển đồng hành với ngư dân Lý Sơn

Cảnh sát biển đồng hành với ngư dân Lý Sơn
(PLVN) - “Cảnh sát biển đồng hành cùng ngư dân” là mô hình mang tính đặc thù riêng của lực lượng Cảnh sát biển, được triển khai từ năm 2017. Từ mô hình này, ngư dân không chỉ yên tâm phát triển kinh tế mà còn tích cực tham gia bảo vệ chủ quyền, gìn giữ an ninh, trật tự trên các vùng biển đảo của Tổ quốc.

Đại ca giang hồ được người Sài Gòn thờ cúng như Thành Hoàng

Đại ca giang hồ được người Sài Gòn thờ cúng như Thành Hoàng
(PLVN) - Đình làng xưa nay được biết đến là nơi thờ vị thần Thành Hoàng và những bậc tiền nhân có công lao với làng xã. Nhưng giữa đất Sài Gòn lại có một ngôi đình cổ xưa thờ một đại ca giang hồ. Ấy là đình Nhơn Hòa (phường Cầu Ông Lãnh, Quận 1, TP Hồ Chí Minh) - nơi thờ Cậu Hai Miên (tức Huỳnh Công Miên).

Bất động sản Đại An Lộc mạo danh công ty lớn dụ khách hàng mua đất?

Bất động sản Đại An Lộc mạo danh công ty lớn dụ khách hàng mua đất?
(PLVN) - “Công ty em là nhà phân phối duy nhất của tập đoàn Đại Phúc để bán các sản phẩm tại dự án Diên Hồng trên đường Nguyễn Văn Linh, Bình Chánh. Công ty em có dự án nằm liền kề, bên cạnh dự án Vạn Phúc City khoảng 600 nền, trong dự án có đầy đủ trường học, bệnh viện với giá khoảng 13 đến 15 triệu đồng 1 m ² …”. Đó là những lời khẳng định “mỹ miều” từ nhiều nhân viên bán hàng của Công ty CP Đầu tư Kinh doanh Bất động sản Đại An Lộc đóng tại đường Lam Sơn, quận Tân Bình, TP Hồ Chí Minh.

Chốn thâm sơn cùng cốc nơi Lý Quốc Sư từng tu tập

Chốn thâm sơn cùng cốc nơi Lý Quốc Sư từng tu tập
(PLVN) - Đó là hang Chùa Thượng ở xã Ngọc Lương (huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình) - một di tích, thắng cảnh đã được tỉnh Hòa Bình xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Tương truyền đây là nơi Lý Quốc Sư - tức ngài Không Lộ thiền sư, bậc đại danh y triều Lý đã từng tu tập, làm thuốc chữa khỏi bệnh cho Vua Lý và chữa bệnh giúp dân.

Ravi: Áp dụng tiêu chuẩn quốc tế trong phát triển nghỉ dưỡng xanh

Ravi: Áp dụng tiêu chuẩn quốc tế trong phát triển nghỉ dưỡng xanh
(PLVN) -  Gần 100% du khách trả lời mong muốn được nghỉ dưỡng tại những địa điểm lưu trú sinh thái và bền vững với môi trường tự nhiên ít nhất một lần. Đây là kết quả khảo sát được Công ty Du lịch Kỹ thuật số Booking.com thực hiện trực tuyến gần đây tại Việt Nam.

Từ bản quy hoạch “xanh” tới mô hình phát triển kinh tế bền vững của BIM Group tại Ninh Thuận

Từ bản quy hoạch “xanh” tới mô hình phát triển kinh tế bền vững của BIM Group tại Ninh Thuận
(PLVN) - Cam kết đạt mức thải ròng bằng 0 vào năm 2050 của Việt Nam tại sự kiện COP26 là dấu mốc quan trọng về phát triển bền vững trong chiến lược vĩ mô của nước ta. Một trong những sự cụ thể hóa chính là bản Dự thảo Quy hoạch điện VIII (QHĐ8) đang trình chính phủ phê duyệt. Không đứng ngoài xu thế đó, từ năm 2006, BIM Group đã phát triển một tổ hợp kinh tế xanh tại Ninh Thuận và gặt hái được những kết quả nhất định.