'Khi tranh tụng, mỗi bên đều giữ quan điểm khác biệt'

Luật sư Phan Trung Hoài
Luật sư Phan Trung Hoài
(PLO) - Một trong những điểm mới, trọng tâm của Bộ luật Tố tụng Hình sự (BLTTHS) năm 2015 đó là đề cao, phát huy vai trò của cơ quan công tố, nâng cao vị trí vai trò của luật sư (LS) trong tranh tụng tại phiên tòa. Đây là hai thành tố cơ bản thực hiện chức năng của TTHS, đó là ở đâu có sự buộc tội ở đó có sự bào chữa. Từ kết quả tranh tụng làm cơ sở cho Tòa án ban hành phán quyết. Xung quanh chủ đề này, phóng viên có cuộc trao đổi với LS Phan Trung Hoài, Phó Chủ tịch Liên đoàn LS Việt Nam.

Thưa ông, với tư cách là một LS ông đánh giá như thế nào về tầm quan trọng của hoạt động tranh tụng trong quá trình xét xử một vụ án?

- Đảm bảo tranh tụng trong xét xử đã trở thành nguyên tắc cơ bản được quy định trong BLTTHS 2003 và BLTTHS 2015. Trong quá trình xây dựng BLTTHS 2015, một trong những điểm mới, trọng tâm đó là đề cao phát huy vai trò của cơ quan công tố, nâng cao vị trí vai trò của LS trong tranh tụng tại phiên tòa. Đây là 2 thành tố cơ bản thực hiện chức năng của TTHS, đó là ở đâu có sự buộc tội ở đó có sự bào chữa. Nhưng điều quan trọng nhất là từ kết quả tranh tụng đó sẽ làm cơ sở cho Tòa án ban hành phán quyết. 

Chúng tôi là những người tham gia rất nhiều vụ án hình sự thời gian qua, thấm thía và hiểu rõ ý nghĩa và tầm quan trọng của nguyên tắc tranh tụng trong xét xử được đảm bảo. Vì Nghị quyết 08 cũng như Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị xác định trọng tâm của cải cách tư pháp là đề cao vị trí, vai trò của hoạt động tranh tụng tại phiên tòa. Và một tư tưởng xuyên suốt trong các nghị quyết của Đảng là lấy kết quả tranh tụng làm căn cứ để Tòa án đưa ra các quyết định, phán quyết của mình. Điều đó đã được luật hóa, trở thành một nguyên tắc quy định ở Điều 26 của BLTTHS 2015.

Là một LS từng tham gia bào chữa rất nhiều vụ án hình sự, ông đánh giá như thế nào về chất lượng tranh tụng của Kiểm sát viên (KSV) trong các phiên tòa, đặc biệt là các phiên tòa xét xử những đại án tham nhũng trong thời gian gần đây?

- Thực tiễn xét xử trong thời gian qua đã chứng minh vai trò của Viện kiểm sát, cũng như vai trò của người bào chữa, trong đó có các LS đối với việc tranh tụng tại phiên tòa, từ đó sẽ làm cơ sở cho Tòa án ban hành phán quyết đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, tôn trọng sự thật khách quan vụ án.

Có một  điều mà giới LS chúng tôi cũng suy nghĩ, trước đây thường có quan niệm giữa KSV với người bào chữa, với LS thường có khoảng cách, có nhiều khi không thể lấp đầy, rồi mỗi bên nhận thức không đúng thì sinh ra “quyền anh, quyền tôi”, dẫn đến những va đập, ứng xử, phát ngôn thiếu chuẩn mực tại phiên tòa. Xuất phát từ thực trạng như thế trong những năm vừa qua, nhất là khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, khi Đảng và Nhà nước đề ra chủ trương cải cách tư pháp thì trong những phiên tòa hình sự, các KSV thực hiện tốt hai chức năng rất cơ bản: Chức năng thực hành quyền công tố và chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật tại phiên tòa.

 Là người trực tiếp tham dự nhiều phiên tòa, tôi nhận thấy rằng, trong rất nhiều phiên tòa, nhiều vụ án, đặc biệt là những vụ án thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội, do Ban Chỉ đạo TƯ về phòng chống tham nhũng trực tiếp chỉ đạo, các KSV đã phát huy được vai trò hết sức quan trọng là thực hiện kiểm sát điều tra ngay từ giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án. Trong nhiều vụ án, các KSV cao cấp được biệt phái về địa phương để tham gia thực hành quyền công tố ở tại các phiên tòa sơ thẩm.

Phần lớn các KSV từ VKSND TP HCM, VKSND TP Hà Nội, một số KSV cao cấp của các vụ nghiệp vụ của VKSNDTC được biệt phái về đã phát huy được vai trò ở trên các phương diện: Thứ nhất, là do việc kiểm sát điều tra được bám sát ngay từ giai đoạn đầu, cho nên việc nghiên cứu hồ sơ, nắm bắt chứng cứ và đánh giá các cơ sở, chứng cứ buộc tội đã được nắm chắc; Thứ hai, trong quá trình diễn biến của phiên tòa, thì các KSV cũng đã bám sát và thực hiện phần xét hỏi, lắng nghe theo dõi phần xét hỏi của Hội đồng xét xử và của LS, nên đến khi luận tội, các KSV đã cập nhật những diễn biến và kết quả thẩm vấn tại phiên tòa. Luận tội của KSV không thoát ly ra khỏi diễn biến của phiên tòa.

Đặc biệt là có một số vụ án như vụ án Trịnh Xuân Thanh, vụ án Hứa Thị Phấn, vụ án Đinh La Thăng..., các vụ án này thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội, trong phần luận tội do được Tòa án cho phép mở rộng phạm vi để tranh tụng, nên thời gian không bị giới hạn, có những phiên tòa kéo dài đến 7, 8h tối thậm chí đến tận 10h đêm. 

Điều này chứng tỏ rằng, việc tranh luận và đối đáp giữa KSV với LS đã có một điều kiện, một không gian, một thời gian phù hợp cho việc tranh tụng. Tôi nghĩ là việc nâng cao chất lượng tranh tụng của KSV đã mang đến một giá trị to lớn. Dư luận xã hội và người dân bình thường cũng thấy được rằng, những phiên tòa được xét xử như thế, dựa vào kết quả thẩm vấn, tranh tụng tại phiên tòa thì những quyết định của Tòa án về số phận của những bị cáo đã đảm bảo được tính khách quan, chính xác.

Thưa ông, thời gian gần đây, có những ý kiến viện dẫn câu nói “Viện kiểm sát giữ nguyên quan điểm như cáo trạng” để đánh giá chất lượng tranh tụng của KSV tại phiên tòa. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

- Tất nhiên trong quá trình thực hiện tranh tụng tại phiên tòa cũng không thể tránh khỏi sự “va đập”, rồi có những ý kiến cho rằng chất lượng tranh tụng của những phiên tòa thời gian qua chưa tốt, chưa cao, chưa tranh luận đối đáp đến cùng. Trước đây, câu nói quen thuộc của KSV trong phần đối đáp với LS là: “Chúng tôi giữ nguyên quan điểm như cáo trạng”, tôi nghĩ đó cũng là một thực tế. Hiện tượng này trước đây là có và cũng chỉ là số ít.

Hiện nay, về cơ bản đã khắc phục, không còn tình trạng này nữa. Nhìn chung KSV đã chủ động tranh luận, đối đáp với LS, đặc biệt tại các phiên tòa xét xử những vụ án lớn như: Vụ án Đinh La Thăng, Trịnh Xuân Thanh, Phạm Công Danh... 

Bên cạnh đó, mặc dù có sự “bất bình đẳng” là sự chênh lệch lớn về số lượng KSV và LS tại phiên tòa, trong khi KSV chỉ có từ 1-3 người thì LS có đến 60-70 người, khó khăn cho KSV trong tranh tụng, nhưng KSV đã đối đáp, tranh luận với các LS rất nghiêm túc, cởi mở và công bằng. Có những lúc bị “dồn ép”, nhưng với bản lĩnh nghề nghiệp và nghiệp vụ sắc sảo, các KSV đã thực hiện tốt vai trò của mình, đã tranh luận, đối đáp từng vấn đề hoặc từng nhóm vấn đề với LS để làm sáng tỏ bản chất, sự thật của vụ án.

Cũng có những vụ án, những trường hợp, việc đối đáp giữa KSV và LS vẫn chưa thỏa mãn hết. Tuy nhiên, để đánh giá chất lượng tranh tụng, cần đứng trên quan điểm khách quan. Bởi vì, bên buộc tội dựa vào chứng cứ, luận điểm để đưa ra quan điểm buộc tội, thì bên gỡ tội, bên bào chữa cũng tìm ra những chứng cứ, chứng minh sự không phạm tội, hoặc là giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị cáo.

Việc đánh giá chứng cứ  tùy thuộc vào quan điểm, cùng một chứng cứ, cùng một sự vật hiện tượng, có nhiều cách tiếp cận và quan điểm khác nhau. Khi tranh tụng, mỗi bên đều giữ quan điểm khác biệt, trong đó KSV bảo vệ quan điểm truy tố của Viện kiểm sát, vấn đề là ở chỗ phải dựa trên kết quả tranh tụng tại phiên tòa để làm sáng tỏ bản chất, sự thật khách quan của vụ án.

Trân trọng cảm ơn LS!

Đọc thêm

Trồng cây gai dầu có vi phạm pháp luật không?

Cây gai dầu - Ảnh: Internet
(PLVN) - Bạn đọc thắc mắc: "Quy định của pháp luật Việt Nam về việc trồng và làm các sản phẩm từ cây gai dầu như thế nào? Nếu được phép trồng thì thủ tục và quy định cụ thể ra sao?"

Điều cần lưu ý nếu quyết định thu phí cao tốc

Ảnh minh họa.
(PLVN) - Dự thảo Luật Đường bộ mới nhất chuẩn bị để xin ý kiến đại biểu Quốc hội chuyên trách quy định thu phí sử dụng với phương tiện lưu thông trên cao tốc do Nhà nước đầu tư, sở hữu, quản lý và khai thác. Đó là các tuyến được đầu tư công và theo hình thức khác khi kết thúc hợp đồng đã chuyển giao cho Nhà nước.

Cẩn trọng với những hành vi gây hại cho đồng tiền

Những hành vi hủy hoại tiền Việt Nam trái pháp luật sẽ bị xử lý nghiêm. (Ảnh minh họa - Nguồn: Tuoitre.vn)
(PLVN) - Rải tiền cầu lộc, cúng tiền cô hồn, rải tiền đám ma xuống đường, làm bó hoa bằng tiền hay đốt tiền, xé tiền… những hành vi ấy đều vi phạm pháp luật, có thể bị phạt từ 10 đến 15 triệu đồng hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, tùy vào tính chất, mức độ của hành vi.

Bộ Công an: Một số nội dung người dân cần biết khi Luật Căn cước có hiệu lực

Thiếu tướng Phạm Công Nguyên, Cục trưởng Cục Pháp chế và cải cách hành chính, tư pháp, Bộ Công an (Ảnh: BCA).
(PLVN) - Luật Căn cước sẽ có hiệu lực thi hành từ 01/7/2024, Bộ Công an đang chuẩn bị những điều kiện cần thiết để triển khai thực hiện Luật. Việc thu thập mống mắt, ADN sẽ được triển khai thực hiện như thế nào? Những ai sẽ cần đổi Thẻ Căn cước sau khi Luật có hiệu lực.. là những nội dung được giải đáp tại Họp báo Quý I/2024 do Bộ Công an tổ chức, chủ trì diễn ra vào sáng nay (26/3).

Dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi): Đề xuất ghi âm, ghi hình phiên tòa phải được chủ tọa cho phép

Ảnh minh họa. Plo.vn
(PLVN) -  Tại dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi), TAND tối cao đề xuất việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp chỉ được thực hiện khi chủ tọa cho phép. Trường hợp ghi âm, ghi hình ảnh người tiến hành tố tụng khác, người tham gia phiên tòa, phiên họp; phải được sự đồng ý của họ.

Thiên Đàng Quảng Ngãi: 9 lần gia hạn vẫn phơi nắng, phơi mưa

Hiện trường vụ khai thác cát trong khu du lịch Thiên Đàng. (Ảnh trong bài: Vân Anh)
(PLVN) - Dự án khu du lịch Thiên Đàng có diện tích hơn 100ha tại Khu kinh tế (KKT) Dung Quất (tỉnh Quảng Ngãi), từng được kỳ vọng là “cú hích” trong phát triển du lịch ven biển của Quảng Ngãi nói riêng và khu vực miền Trung nói chung. Thế nhưng, sau gần 20 năm đầu tư xây dựng, dự án dự kiến có tổng mức đầu tư gần 2.000 tỷ đồng trở nên hoang tàn.

Đề xuất Bí thư tỉnh uỷ được bố trí nhà ở công vụ ngang cấp Bộ trưởng

Ảnh minh họa.
(PLVN) -  Tại Dự thảo Quyết định về tiêu chuẩn, định mức nhà ở công vụ, Bộ Xây dựng đề xuất tiêu chuẩn nhà ở công vụ đối với cán bộ ở địa phương được bố trí nhà ở công vụ với hai loại hình: Nhà liền kề diện tích đất từ 200m2 đến 250 m2 hoặc căn hộ chung cư diện tích sử dụng từ 145 m2 đến 160 m2, định mức kinh phí tối đa trang bị nội thất đồ dời cho nhà liền kề và căn hộ chung cư công vụ này là 250 triệu đồng, tương đương với cấp Bộ trưởng.

Sở Tài nguyên và Môi trường Vĩnh Long: Yêu cầu Nhà máy xay xát lúa Thành Tiền khắc phục ô nhiễm

Nhà xưởng bao trùm bộ phận thải khí ra môi trường của Nhà máy đang được thi công. (Ảnh: Nguyễn Thuận)
(PLVN) - Đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) Vĩnh Long thông tin, đầu tháng 3/2024, Sở phối hợp với địa phương làm việc với Nhà máy xay xát lúa Thành Tiền (ấp Hồi Thạnh, xã Xuân Hiệp, huyện Trà Ôn) về kết quả thực hiện các hạng mục của giấy phép môi trường, tiến độ thực hiện theo biên bản của Đoàn kiểm tra.

Thanh Hóa: Kết luận về một số vi phạm tại Sở Công Thương

Thanh Hóa: Kết luận về một số vi phạm tại Sở Công Thương
(PLVN) - Thanh tra tỉnh Thanh Hóa vừa công bố Kết luận số 336/KL-TTTH ngày 6/2/2024 về trách nhiệm việc thực hiện chính sách, pháp luật và nhiệm vụ, quyền hạn trong quản lý, sử dụng tài sản công, ngân sách nhà nước; thực hiện công vụ của cán bộ, công chức trong giải quyết thủ tục hành chính, cung cấp dịch vụ hành chính công cho cá nhân, tổ chức tại Sở Công Thương.

Thủ tục cấp thẻ căn cước cho trẻ em từ 1/7/2024

Công dân làm căn cước công dân gắn chip tại Hà Nội. (Ảnh: thanhnien.vn)
(PLVN) - Luật Căn cước 2023 lần đầu tiên quy định cấp thẻ căn cước cho trẻ em từ 1/7/2024. Trong đó, công dân Việt Nam dưới 14 tuổi sẽ được làm căn cước nếu có nhu cầu, từ đủ 14 tuổi trở lên bắt buộc phải thực hiện thủ tục cấp thẻ căn cước.

Sự việc sổ đỏ bị từ chối chỉnh lý biến động tại Tây Ninh: Văn phòng Đăng ký đất đai tỉnh đang kiểm tra, xác minh

Mỗi khi đến thăm đất, bà Hoa đều phải phá khóa, do liên tục bị người khác khóa cổng. (Ảnh: Tiến Dũng)
(PLVN) - Ông Trần Văn Lô, chuyên viên Văn phòng Đăng ký đất đai tỉnh Tây Ninh (VPĐKĐĐ), người được VPĐKĐĐ cử làm việc với PLVN, cho biết VPĐKĐĐ đang cho kiểm tra, xác minh nội dung tố cáo trên của bà Hoa. “Hiện Phòng nghiệp vụ của VPĐKĐĐ đang thụ lý đơn của bà Hoa. Khi có kết quả, VPĐKĐĐ sẽ thông báo công khai”, ông Lô nói.