Thủ tướng phê duyệt Chiến lược phát triển lý lịch tư pháp

Từ năm 2014 – 2015, bảo đảm trên 50% thông tin lý lịch tư pháp (LLTP) chính thức trao đổi giữa Trung tâm LLTP quốc gia và Sở Tư pháp được thực hiện dưới dạng điện tử. Định hướng đến năm 2030, thủ tục cấp Phiếu LLTP không phụ thuộc vào nơi cư trú của người được cấp Phiếu... là những thông tin tại “Chiến lược phát triển lý lịch tư pháp đến năm 2020, tầm nhìn 2030” vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Hình minh họa

LLTP có ý nghĩa quan trọng trong đời sống công dân

LLTP có ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống công dân, trong quản lý nhân sự và hỗ trợ hoạt động tố tụng hình sự, đáp ứng yêu cầu chứng minh về nhân thân tư pháp của cá nhân cũng như tạo điều kiện cho người bị kết án trong việc xóa án tích, tái hòa nhập cộng đồng.

Ở hầu hết các nước, hệ thống quản lý LLTP đã được thiết lập, phát triển từ hàng chục đến hàng trăm năm nay, có vai trò quan trọng trong việc bảo đảm tính minh bạch, bảo đảm thực hiện các quyền dân chủ của công dân; là phương tiện để thực hiện xóa án tích trong trường hợp người bị kết án đủ điều kiện đương nhiên được xóa án tích. LLTP cũng chính là công cụ hỗ trợ các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc xác định các tình tiết tái phạm hay tái phạm nguy hiểm khi giải quyết các vụ việc cụ thể.

Chế định LLTP ở Việt Nam đã có lịch sử hơn 100 năm nay, nhưng trải qua nhiều giai đoạn khác nhau. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Nhà nước ta vẫn duy trì chế độ LLTP do Bộ Tư pháp và Tòa án đảm nhiệm. Ngày 2/11/1955, Bộ Tư pháp và Bộ Công an đã ban hành Thông tư liên bộ số 1909-VHC về việc theo dõi LLTP và căn cước của bị can và những người bị tình nghi. Theo đó, nhiệm vụ quản lý LLTP được chuyển giao, tập trung vào một đầu mối do Bộ Công an đảm nhiệm.

Bước vào thời kỳ đổi mới, bắt đầu từ Nghị định số 38/CP ngày 4/6/1993 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp đến nay, Chính phủ đã giao nhiệm vụ quản lý LLTP cho Bộ Tư pháp.

Luật LLTP được Quốc hội khóa XII thông qua ngày 17/6/2009 và có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2010 đã đánh dấu bước phát triển vượt bậc trong quá trình xây dựng và hoàn thiện thể chế về LLTP tại Việt Nam.

Sự ra đời của Luật LLTP và tiếp sau là các văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật này đã tạo hành lang pháp lý quan trọng, đầy đủ để xây dựng cơ sở dữ liệu LLTP từng bước vững chắc theo đúng nguyên tắc của hoạt đọng LLTP, đáp ứng yêu cầu thực tiễn trước mắt và lâu dài; gắn việc quản lý cơ sở dữ liệu LLTP với cấp Phiếu LLTP trong bối cảnh Việt Nam đang tiến hành cải cách tư pháp mạnh mẽ, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Từng bước chuyên nghiệp hóa, hiện đại hóa công tác LLTP

“Chiến lược phát triển lý lịch tư pháp đến năm 2020, tầm nhìn 2030” nhận định, mặc dù còn có những hạn chế, bất cập nhất định, tuy nhiên, qua hơn 2 năm thực hiện Luật LLTP, công tác LLTP đã đạt được nhiều kết quả quan trọng.

Trên cơ sở của Luật LLTP và Nghị định số 111/2010/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật LLTP, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định thành lập Trung tâm LLTP quốc gia thuộc Bộ Tư pháp và kiện toàn tổ chức thuộc Sở Tư pháp để xây dựng, quản lý cơ sở dữ liệu LLTP tương xứng với vị trí, nhiệm vụ của công tác LLTP trong tình hình mới.

 Hiện nay, 5 Phòng LLTP thuộc Sở Tư pháp 5 thành phố trực thuộc Trung ương đã được thành lập. Tại các tỉnh, đa phần các Sở Tư pháp  đã kiện toàn bộ phận LLTP tại Phòng Hành chính Tư pháp để thực hiện nhiệm vụ quản lý LLTP.

Luật LLTP đã tạo cơ sở pháp lý để xây dựng cơ sở dữ liệu LLTP riêng theo đúng nguyên tắc của hoạt động này, theo hướng chuyên nghiệp và từng bước hiện đại, gắn việc xây dựng cơ sở dữ liệu với cấp Phiếu LLTP.

Trước khi Luật LLTP được ban hành, do chưa có cơ sở dữ liệu LLTP riêng nên các Sở Tư pháp phải tra cứu thông tin từ hệ thống tàng thư căn cước can phạm của cơ quan Công an và từ hồ sơ án lưu của Tòa án để làm căn cứ cấp Phiếu LLTP cho công dân. Hiện nay, thực hiện quy định của Luật LLTP, cơ sở dữ liệu LLTP đang từng bước được xây dựng tại Trung tâm LLTP quốc gia và các Sở Tư pháp trên toàn quốc.

Công tác cấp Phiếu LLTP theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức đang từng bước được cải cách thủ tục, đơn giản hóa và thuận tiện hơn. Công tác cấp Phiếu LLTP có ý nghĩa là một hoạt động phục vụ của Nhà nước nhằm đáp ứng yêu cầu chứng minh về nhân thân tư pháp của cá nhân khi tham gia các quan hệ pháp lý trở trong và nước ngoài.

Bên cạnh đó, nhận thức của xã hội về ý nghĩa, giá trị của Phiếu LLTP ngày càng được nâng lên. Phiếu LLTP được coi là giấy tờ pháp lý quan trọng chứng minh cá nhân có hay không có án tích khi tham gia vào các quan hệ pháp lý, đặc biệt là trong tiến trình hội nhập khu vực và quốc tế. Hiện nay, nhiều văn bản của Nhà nước ta quy định về việc phải có Phiếu LLTP khi tham gia vào các quan hệ pháp lý và Phiếu LLTP trở thành một trong những giấy tờ bắt buộc phải có của cá nhân.

Công cụ pháp lý quan trọng hỗ trợ cho hoạt động tố tụng hình sự

Trước yêu cầu đẩy mạnh cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, “Chiến lược phát triển lý lịch tư pháp đến năm 2020, tầm nhìn 2030” xác định hoạt động LLTP ở nước ta cần được phát triển theo hướng phát huy vai trò là công cụ pháp lý quan trọng hỗ trợ cho hoạt động tố tụng hình sự, nhằm bảo đảm tốt hơn nữa quyền, lợi ích hợp pháp của người dân.

Mục tiêu tổng quát của Chiến lược xác định phát triển LLTP theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại, bám sát yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN, phù hợp với xu hướng phát triển chung của thế giới, trên cơ sở thiết lập, tăng cường cơ chế phối hợp đồng bộ, toàn diện, hiệu quả giữa cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu LLTP và ccs cơ quan có liên quan trong việc trao đổi, cung cấp thông tin, hướng tới xây dựng cơ sở dữ liệu LLTP quốc gia tập trung, thống nhất.

Tổ chức, quản lý cơ quan quản lý LLTP hợp lý, khoa học, hiện đại; gắn việc xây dựng, quản lý cơ sở dữ liệu LLTP với cấp Phiếu LLTP, đáp ứng tốt nhất yêu cầu cấp Phiếu LLTP của cá nhân, cơ quan, tổ chức. Đồng thời, phát huy vị trí, vai trò của LLTP theo hướng là công cụ hỗ trợ đắc lực cho hoạt động tố tụng hình sự.

Cụ thể, giai đoạn 2013 – 2015 sẽ thiết lập cơ chế phối hợp đồng bộ, hiệu quả giữa cơ quan Tòa án, Kiểm sát, Công an, Quốc phòng, Thi hành án dân sự, các cơ quan, tổ chức khác và cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu LLTP trong tra cứu, xác minh, trao đổi, cung cấp thông tin, phục vụ công tác xây dựng cơ sở dữ liệu LLTP và cấp Phiếu LLTP.

Đồng thời, xây dựng cơ sở dữ liệu LLTP tại Trung tâm LLTP quốc gia và Sở Tư pháp theo quy định tại Luật LLTP và các văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành (mô hình hai cấp). Đẩy mạnh việc khai thác, sử dụng cơ sở dữ liệu LLTP để phục vụ yêu cầu cấp Phiếu LLTP của cá nhân, cơ quan, tổ chức. Triển khai xây dựng và đưa cơ sở dữ liệu LLTP đi vào hoạt động. Năm 2013 đảm bảo trên 30% thông tin LLTP chính thức được trao đổi giữa Trung tâm LLTP quốc gia và Sở Tư pháp được thực hiện dưới dạng điện tử.

 Từ năm 2014 – 2015, bảo đảm trên 50% thông tin LLTP chính thức trao đổi giữa Trung tâm LLTP quốc gia và Sở Tư pháp được thực hiện dưới dạng điện tử.  Năm 2013, bảo đảm bố trí đủ biên chế làm công tác LLTP tại Trung tâm LLTP quốc gia, 50 – 60% Sở Tư pháp được bố trí đủ biên chế theo Quyết định 2369 của Thủ tướng Chính phủ; bảo đảm từ năm 2014 – 2015, 100% địa phương được bố trí đủ biên chế làm công tác LLTP...

Giai đoạn 2016 – 2020, Chiến lược xác định tập trung nâng cao chất lượng hoạt động xây dựng, quản lý, sử dụng, khai thác cơ sở dữ liệu LLTP, đặc biệt là dữ liệu LLTP điện tử. Đến năm 2016, bảo đảm 90 – 95% thông tin LLTP chính thức trao đổi giữa Trung tâm LLTP quốc gia và Sở Tư pháp được thực hiện dưới dạng điện tử. Đồng thời, triển khai hình thức cấp phiếu LLTP qua mạng – cấp độ 4 của dịch vụ hành chính công trực tuyến.

Về định hướng đến năm 2030, Chiến lược cho biết sẽ xây dựng, quản lý cơ sở dữ liệu LLTP theo mô hình 1 cấp. Bảo đảm thuận lợi, đáp ứng tốt nhất yêu cầu cấp Phiếu LLTP của cá nhân, cơ quan, tổ chức theo hướng cá nhân, cơ quan, tổ chức có thể yêu cầu Cơ quan quản lý LLTP thuộc Bộ Tư pháp hoặc các Sở Tư pháp giải quyết thủ tục cấp Phiếu LLTP không phụ thuộc vào nơi cư trú của người được cấp Phiếu.

Lúc đó, Cơ quản lý LLTP thuộc Bộ Tư pháp và các Sở Tư pháp thực hiện cấp Phiếu LLTP trên cơ sở tra cứu thông tin từ dữ liệu LLTP quốc gia qua hệ thống mạng trực tuyến. Bảo đảm thực hiện giải quyết yêu cầu cấp Phiếu LLTP qua mạng trực tuyến. 

Lan Phương