Theo “Doing Business” - Báo cáo đánh giá thường niên của Ngân hàng Thế giới về môi trường đầu tư kinh doanh của 190 nền kinh tế thế giới, một cơ chế giải quyết tranh chấp hợp đồng hiệu quả là yếu tố thiết yếu đối với phát triển kinh tế và tăng trưởng bền vững.
Các nền kinh tế có hệ thống tư pháp hiệu lực với các toà án đủ năng lực bảo đảm việc thực thi các nghĩa vụ hợp đồng sẽ góp phần thúc đẩy mạnh mẽ hơn thị trường tín dụng, bảo vệ các quyền tài sản, thúc đẩy đổi mới và đặc biệt là thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài. Vì vậy, giải quyết tranh chấp hợp đồng (Enforcing contracts) là một tiêu chí quan trọng khi xếp hạng thông thoáng môi trường đầu tư kinh doanh.
Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, thời gian giải quyết tranh chấp của các tòa án tại Việt Nam năm 2016 là 400 ngày, trong đó thụ lý của tòa án là 50 ngày, xét xử và phán quyết là 200 ngày và thực thi phán quyết của tòa án là 150 ngày.
Thứ hạng thời gian thực thi phán quyết của tòa án tại Việt Nam trong khối các quốc gia ASEAN cũng còn khá khiêm tốn, cụ thể: Singapore: 40 ngày, Brunei: 90 ngày, Thái Lan: 120 ngày, Malaysia: 120 ngày, Lào: 135 ngày, Việt Nam: 150 ngày, Campuchia: 170 ngày, Indonesia: 180 ngày, Myanmar: 180 ngày và Philippines: 204 ngày. Điều đáng chú ý là từ năm 2010 đến nay, thời gian thực thi phán quyết của toà án tại Việt Nam vẫn duy trì ổn định là 150 ngày mà không hề có sự cải thiện đáng kể.
 |
| Ths. Nguyễn Xuân Tùng - Chánh Văn phòng Tổng cục Thi hành án dân sự - Bộ Tư pháp |
Ngày 06/02/2017, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 19-2017/NQ-CP với những nhiệm vụ, giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh trạnh quốc gia. Để tạo sức bật mới trong cải thiện môi trường kinh doanh, Nghị quyết đặt mục tiêu “rút ngắn thời gian giải quyết tranh chấp hợp đồng từ 400 ngày xuống 300 ngày trong năm 2017 và dưới 200 ngày đến năm 2020”.
Đây là một thách thức lớn đối với hoạt động xét xử của các toà án nói chung và của hoạt động thi hành án dân sự của Bộ Tư pháp nói riêng. Vì vậy, các cơ quan thi hành án phải hết sức nỗ lực, cố gắng rút ngắn thời gian thi hành án để góp phần bảo đảm các chỉ tiêu về môi trường kinh doanh đạt trung bình của nhóm nước ASEAN 4 theo tinh thần Nghị quyết 19-2017/NQ-CP.
Qua tìm hiểu, việc thu thập số liệu của Ngân hàng Thế giới được thực hiện từ bốn nguồn thông tin cơ bản: Một là, các quy định pháp luật có liên quan điều chỉnh hoạt động được đánh giá; hai là, các thông tin từ các cộng tác viên; ba là, thông tin từ chính phủ của các nền kinh tế; bốn là, thông tin từ các nhân viên của Ngân hàng Thế giới đóng tại khu vực.
Hàng năm, từ tháng 11 năm trước cho đến tháng 01 năm sau, Ngân hàng Thế giới tiến hành rà soát và hoàn thiện Bảng hỏi, từ tháng 2 cho đến tháng 8 tập trung thu thập và phân tích số liệu. Trong giai đoạn này, Ngân hàng Thế giới sẽ phân phát Bảng hỏi đồng thời phân tích các quy định pháp luật về hoạt động được đánh giá, đồng thời có thể phỏng vấn, tham vấn các cơ quan chính phủ hoặc các chuyên gia độc lập về vấn đề đánh giá để đối chiếu, làm rõ thông tin. Trong tháng 9, 10, Ngân hàng Thế giới tiến hành công bố Báo cáo. Đặc biệt, trong lĩnh vực thực thi phán quyết của toà án, cùng với phân tích các quy định của pháp luật liên quan, ý kiến của các cộng tác viên tại địa phương về quãng thời gian thực tế thi hành là rất quan trọng. Tại Việt Nam, năm 2016, các cộng tác viên địa phương đến từ nhiều công ty luật như: Baker & Mc Kenzie, YKVN, Honor Partnership Law Company Limited, Biz Consult Law Firm, VietBid Law Firm…
“Công lý bị trì hoãn cũng có nghĩa là công lý bị từ chối” (Justice delayed is justice denied). Trách nhiệm của thi hành án dân sự Việt Nam trước ngưỡng cửa ASEAN 4 còn rất nặng nề, nhất là thu hẹp khoảng cách về thời gian thi hành bản án. Quan niệm truyền thống khuôn gọn hoạt động thi hành án vào duy nhất yêu cầu “bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật” đã khá chật hẹp bởi trong một Chính phủ kiến tạo, thi hành án dân sự đã trở thành một yếu tố quan trọng bảo đảm sự thông thoáng và tin cậy của môi trường đầu tư kinh doanh.
Ngày 28/02/2017, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ký Quyết định số 252/QĐ-BTP ban hành Kế hoạch hành động của Bộ Tư pháp thực hiện Nghị quyết số 19-2017. Trên cơ sở đó, Bộ Tư pháp đã tăng cường quán triệt, tuyên truyền nhằm tạo chuyển biến cơ bản trong nhận thức của đội ngũ công chức thi hành án về tinh thần phục vụ người dân và doanh nghiệp. Từ ngày 01/6/2017, việc hỗ trợ trực tuyến thi hành án; việc thực hiện cơ chế một cửa và việc tiếp nhận hồ sơ, trả kết quả giải quyết thủ tục hành chính qua dịch vụ bưu chính công ích được thực hiện tại các cơ quan thi hành án trên toàn quốc, qua đó giúp người dân tiếp cận thuận lợi hơn với cơ quan thi hành án.
Nhiều quy chế phối hợp liên ngành trong lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm xã hội, quản lý đất đai… được tập trung ban hành để góp phần kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đặc biệt là trong quá trình xác minh, kê biên và cưỡng chế. Từ ngày 01/7/2017, Luật Đấu giá tài sản có hiệu lực pháp luật sẽ góp phần khai thông những điểm nghẽn trong hoạt động này. Hy vọng những nỗ lực nêu trên sẽ được cộng đồng doanh nghiệp và người dân đánh giá, ghi nhận, thứ hạng của thi hành án dân sự Việt Nam được cải thiện, góp phần đưa đất nước đạt mục tiêu ASEAN 4 theo lộ trình đã đề ra.
