Theo Luật Quốc tịch Việt Nam năm 2008, thời hạn đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam sẽ kết thúc vào ngày 01/7/2014 tới đây. Theo quy định tại Khoản 3 Điều 26 Luật này thì những người không đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam sẽ đương nhiên mất quốc tịch Việt Nam. Sau này, nếu có nguyện vọng thì họ phải làm thủ tục xin trở lại quốc tịch Việt Nam theo quy định của Luật.
Đăng ký làm “phát sinh thủ tục hành chính”
Tuy nhiên, sau gần 5 năm thực hiện đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam, theo Báo cáo của Bộ Ngoại giao, tính đến ngày 31/12/2013, mới có trên 6.000 người làm thủ tục đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam. So với tổng số người Việt Nam định cư ở nước ngoài chưa mất quốc tịch Việt Nam thì tỷ lệ đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam được dự báo là rất thấp.
Do đó, Chính phủ đề nghị sửa đổi Điều 13 Luật Quốc tịch theo hướng người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà chưa mất quốc tịch Việt Nam theo quy định của pháp luật Việt Nam trước ngày 1/7/2009 thì vẫn còn quốc tịch Việt Nam và phải đăng ký với cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài để giữ quốc tịch Việt Nam.
Đại biểu (ĐB) Bùi Văn Xuyền (Thái Bình) đồng tình với việc phải sửa Điều 13 và việc này có tính cấp bách bởi nếu không sửa sau thời điểm ngày 1/7/2014 sẽ có hàng triệu kiều bào mất quốc tịch. Cử tri và dư luận cũng rất quan tâm đến vấn đề này.
ĐB Xuyền cũng cho rằng quy định đăng ký như hiện nay làm phát sinh thủ tục hành chính, trong một số trường hợp là “rào cản” cho việc làm ăn, sinh sống của người Việt Nam tại nước ngoài. ĐB Xuyền cũng đề nghị thay vì quy định phải đăng ký giữ quốc tịch thì nên cấp giấy xác nhận có quốc tịch Việt Nam cho người có yêu cầu.
Chỉ cần làm giấy tờ chứng minh có quốc tịch Việt Nam
Dẫn quy định Điều 18 Hiến pháp năm 2013, người Việt Nam định cư ở nước ngoài là bộ phận không tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam; Nhà nước CHXHCN Việt Nam khuyến khích và tạo điều kiện để người Việt Nam định cư ở nước ngoài giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam, giữ quan hệ gắn bó với gia đình và quê hương, góp phần xây dựng quê hương, đất nước, ĐB Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng) nhấn mạnh: “Không nên nhìn Luật Quốc tịch dưới góc độ quản lý nhà nước mà là quyền công dân”; đồng thời ĐB này chỉ rõ, Luật Quốc tịch quy định giữ quốc tịch phải đăng ký là làm khó cho dân. Thực tế kiểm chứng 5 năm qua tỷ lệ đăng ký rất thấp. Vì vậy, bỏ thời hạn đăng ký giữ quốc tịch là hoàn toàn đúng đắn.
“Khi cần chỉ cần xuất trình một trong các giấy tờ chứng minh có quốc tịch Việt Nam (như giấy khai sinh, hộ chiếu); đối với những người chưa mất quốc tịch nhưng không có giấy tờ chứng minh thì rất cần sự bảo hộ của Nhà nước, Nhà nước phải tạo điều kiện cho họ đăng ký với những thủ tục hết sức thuận lợi. Thay vì đăng ký giữ quốc tịch thì chỉ cần làm các giấy tờ chứng minh có quốc tịch Việt Nam” - ĐB Thúy nói.
ĐB Hà Huy Thông (Thừa Thiên Huế) cũng cơ bản nhất trí với đề xuất của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật, bởi thực tế hiện nay, do nhiều nước yêu cầu chỉ có một quốc tịch nên nếu đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam sẽ dẫn đến việc hàng triệu đồng bào sẽ không có quốc tịch nước ngoài. ĐB Thông đề nghị Luật Sửa đổi có hiệu lực ngay từ khi công bố, nghĩa là trước thời điểm ngày 1/7/2014.
Tuy nhiên, ĐB Nguyễn Văn Cảnh (Bình Định) lại có ý kiến khác: Đăng ký giữ quốc tịch sẽ thuận hơn cho Nhà nước trong việc quản lý công dân Việt Nam ở nước ngoài, việc không quy định thời hạn đăng ký giữ là điều luật chưa nghiêm. Do đó, ĐB Cảnh đề nghị xem xét gia hạn thêm 5 năm hoặc 10 năm cho việc đăng ký giữ quốc tịch và bổ sung quy định trách nhiệm về tuyên truyền phổ biến pháp luật cho người Việt Nam ở nước ngoài và thân nhân của họ về các quy định của Luật Quốc tịch.
Phát biểu kết thúc phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho biết, qua thảo luận tại Tổ và tại hội trường về Dự án Luật nói trên, hầu hết ĐBQH tán thành cần sửa đổi Luật hiện hành theo hướng không nên quy định thời hạn và không nên quy định đăng ký có quốc tịch, mà chỉ giải quyết trường hợp không có giấy tờ chứng minh quốc tịch; chỉ cần đăng ký với cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài để có giấy tờ chứng minh có quốc tịch.
Nhiều ĐB cũng đề nghị bổ sung trách nhiệm của Bộ Tư pháp, Bộ Công an trong việc tuyên truyền pháp luật và quản lý xuất nhập cảnh. Phó Chủ tịch giao các cơ quan tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo trình Quốc hội thông qua ngay tại kỳ họp này.
Theo Chính phủ, việc sửa đổi theo hướng bỏ quy định về thời hạn đăng ký giữ quốc tịch nói trên là để không tạo áp lực về thời gian đối với người Việt Nam định cư ở nước ngoài trong việc đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam. Đồng thời, việc bổ sung quy định về trình tự, thủ tục đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam và gắn kết với việc hướng dẫn cấp hộ chiếu Việt Nam cho người đăng ký giữ quốc tịch có đủ giấy tờ chứng minh có quốc tịch Việt Nam, sẽ bảo đảm tốt hơn lợi ích thiết thực của người đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam.
