Giải trình về vấn đề nổ súng được quy định trong dự thảo Luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho biết, nhiều ý kiến tham gia đóng góp cho Dự án Luật VKVLNCCHT, đề nghị: Luật này chỉ quy định mang tính nguyên tắc nổ súng, còn việc nổ súng trong các trường hợp cụ thể đề nghị quy định trong các Luật chuyên ngành.
Một số ý kiến khác cho rằng, Luật này cần quy định cụ thể về nguyên tắc và các trường hợp nổ súng, không giao các Luật khác quy định về nổ súng để bảo đảm thực hiện thống nhất, một số trường hợp đặc biệt có thể quy định trong Luật chuyên ngành nhưng phải bảo đảm tuân thủ các quy định về nổ súng tại Luật này; đồng thời đề nghị tách Điều này thành một số điều độc lập quy định về khái niệm, nguyên tắc nổ súng, các trường hợp nổ súng sau khi cảnh báo, các trường hợp nổ súng không cần cảnh báo…
UBTVQH nêu quan điểm: Luật này được xây dựng nhằm bảo đảm thống nhất quản lý và sử dụng VKVLNCCHT. Việc nổ súng của các lực lượng được trang bị vũ khí quân dụng cần quy định đầy đủ về nguyên tắc và các trường hợp được phép nổ súng làm căn cứ để các lực lượng thi hành công vụ thực hiện; đồng thời là cơ sở để các luật chuyên ngành cụ thể hóa quy định về nổ súng cho phù hợp. Để làm rõ các nguyên tắc sử dụng phù hợp với các loại vũ khí quân dụng và các trường hợp được phép nổ súng, tiếp thu ý kiến một số ĐBQH, UBTVQH đã chỉ đạo tách Điều này thành 2 Điều (Điều 23 và Điều 24) như dự thảo Luật tiếp thu, chỉnh lý.
Một số ý kiến đề nghị quy định nổ súng phải bảo đảm thống nhất với quy định của Bộ luật hình sự về phòng vệ chính đáng, tình thế cấp thiết, tránh trường hợp lạm dụng hoặc nổ súng vượt quá giới hạn.
UBTVQH thấy rằng, dự thảo Luật Chính phủ trình đã quy định nguyên tắc chỉ nổ súng khi không còn biện pháp nào khác để ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật và phải hạn chế thiệt hại do việc nổ súng gây ra; đồng thời, các trường hợp cụ thể được nổ súng bảo đảm tương xứng với tính chất nguy hiểm của hành vi vi phạm pháp luật, phù hợp với quy định về phòng vệ chính đáng, tình thế cấp thiết.
Vì vậy, UBTVQH đề nghị cho giữ quy định này như điều 24 dự thảo Luật.
Như vậy, Người thi hành nhiệm vụ độc lập phải cảnh báo bằng hành động, mệnh lệnh lời nói hoặc bắn chỉ thiên trước khi nổ súng vào đối tượng trong các trường hợp sau:
a) Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, vũ lực hoặc công cụ, phương tiện khác tấn công hoặc chống trả, đe dọa tính mạng, sức khỏe của người thi hành công vụ hoặc người khác;
b) Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, vũ lực hoặc công cụ, phương tiện khác gây rối trật tự công cộng, uy hiếp nghiêm trọng tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác;
c) Người đang bị truy nã, bị bắt, người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, tạm giữ, tạm giam, người đang bị áp giải, xét xử hoặc chấp hành hình phạt tù đang chống trả, đe dọa tính mạng, sức khỏe của người thi hành công vụ hoặc người khác; đối tượng đang đánh tháo người bị dẫn giải, đánh tháo người bị giam, giữ, áp giải do phạm tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng, tái phạm nguy hiểm;
d) Khi biết rõ đối tượng đang thực hiện hành vi phạm tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng;
đ) Được phép nổ súng vào phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, phương tiện giao thông đường thủy nội địa, trừ phương tiện giao thông của các cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự nước ngoài, cơ quan đại diện tổ chức quốc tế để dừng phương tiện đó trong các trường hợp sau:
Đối tượng điều khiển phương tiện đó tấn công hoặc đe doạ trực tiếp đến tính mạng người thi hành công vụ hoặc người khác;
Khi biết rõ phương tiện đó do đối tượng phạm tội điều khiển cố tình chạy trốn, trừ trường hợp trên phương tiện có chở khách hoặc có con tin;
Khi biết rõ trên phương tiện cố tình chạy trốn có đối tượng phạm tội hoặc vũ khí, vật liệu nổ trái phép, tài liệu phản động, bí mật nhà nước, ma túy, tài sản đặc biệt quý hiếm, bảo vật quốc gia, trừ trường hợp trên phương tiện có chở khách hoặc có con tin.
Người thi hành nhiệm vụ độc lập được nổ súng vào đối tượng không cần cảnh báo trong những trường hợp sau:
a) Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội khủng bố, giết người, bắt cóc con tin hoặc đang trực tiếp sử dụng vũ khí, vật liệu nổ chống lại việc bắt giữ khi vừa thực hiện xong hành vi phạm tội trên;
b) Đối tượng sản xuất, mua bán, tàng trữ, vận chuyển hoặc tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy trực tiếp sử dụng vũ khí, vật liệu nổ chống lại việc bắt giữ;
c) Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ tấn công hoặc uy hiếp trực tiếp đến an toàn của đối tượng cảnh vệ, công trình quan trọng về an ninh quốc gia, mục tiêu quan trọng được bảo vệ theo quy định của pháp luật;
d) Đối tượng đang sử dụng vũ lực, vũ khí, vật liệu nổ trực tiếp đe dọa đến tính mạng người thi hành công vụ hoặc người khác;
đ) Đối tượng đang trực tiếp thực hiện hành vi cướp súng của người thi hành công vụ;
e) Động vật đang đe dọa trực tiếp đến tính mạng và sức khỏe của người thi hành công vụ hoặc người khác.
Khi thực hiện nhiệm vụ có tổ chức, việc nổ súng quân dụng tuân theo mệnh lệnh của người có thẩm quyền và phải tuân thủ các nguyên tắc quy định tại khoản 2 Điều 23, khoản 1 và khoản 2 Điều này;
Khi thực hiện nhiệm vụ độc lập, việc nổ súng quân dụng phải tuân thủ các nguyên tắc quy định tại khoản 2 Điều 23.
Một số ý kiến đề nghị không quy định lấy mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội làm căn cứ quyết định nổ súng, vì việc xác định mức độ nghiêm trọng của hành vi phải do cơ quan có thẩm quyền xác định theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, người thi hành công vụ không thể xác định được khi quyết định nổ súng. Đồng thời đề nghị bổ sung một số trường hợp cụ thể được nổ súng.
UBTVQH thấy rằng, bên cạnh việc quy định một số hành vi cụ thể được phép nổ súng không cần cảnh báo phù hợp với tính chất nghiêm trọng của hành vi phạm tội, bảo đảm thời cơ và yêu cầu thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, dự thảo Luật cũng cần quy định về các trường hợp nổ súng sau khi cảnh báo căn cứ vào tính chất nghiêm trọng của hành vi phạm tội.
Đối với các trường hợp này, khi thực hiện nhiệm vụ, người thi hành công vụ cần căn cứ vào các dấu hiệu tội phạm hoặc quyết định tố tụng của cơ quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền tố tụng để quyết định việc sử dụng vũ khí. Quy định này phù hợp với nguyên tắc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, phòng vệ chính đáng, tình thế cấp thiết theo quy định của pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng hình sự.
Vì vậy, UBTVQH đề nghị cho giữ quy định theo hướng lấy mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội làm căn cứ quyết định nổ súng; đồng thời chỉnh lý một số nội dung cụ thể tại Điều 24 như dự thảo Luật tiếp thu, chỉnh lý.
Báo cáo Giải trình, tiếp thu và chỉnh lý dự thảo Luật quản lý, sử dụng vũ khí nêu rõ: Tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội đã thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật quản lý, sử dụng VKVLNCCHT. Sau kỳ họp, Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo Ủy ban Quốc phòng và An ninh chủ trì, phối hợp với Ban soạn thảo và các cơ quan hữu quan tổ chức nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật gửi Thường trực Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội và các Đoàn đại biểu Quốc hội cho ý kiến. Trên cơ sở ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, tại phiên họp thứ 9, Uỷ ban thường vụ Quốc hội tiếp tục chỉ đạo tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp này.
