Người Việt Nam tiên phong dệt lụa thành công từ những cuống sen bỏ đi

Nghệ nhân Phan Thị Thuận
Nghệ nhân Phan Thị Thuận
(PLVN) - Đó là cụm từ mà hãng thông tấn lớn thứ ba thế giới AFP đã sử dụng trong video lý giải về sự thành công nổi bật của lụa sen Việt Nam, phát ngày 27/8/2020. Với thời lượng 1 phút 30 giây, nội dung video được xây dựng thông qua cuộc phỏng vấn với nghệ nhân ưu tú Phan Thị Thuận, người đầu tiên thành công trong kỹ thuật làm loại lụa này tại Việt Nam.

Theo bản tin của hãng thông tấn AFP thì, lụa sen là loại lụa độc đáo trên thế giới, những sợi tơ được lấy từ trong cuống của mỗi lá sen được kéo ra, se lại và dệt. Đó là một quá trình đòi hỏi sự kiên trì, bền bỉ và bàn tay khéo léo. Hiện nay, ở Việt Nam, nghệ nhân ưu tú Phan Thị Thuận (làng nghề dệt lụa Phùng Xá, Mỹ Đức, Hà Nội) nghiên cứu và sản xuất thành công lụa tơ sen. Những chiếc khăn làm từ loại này vẫn không đủ hàng để bán ra thị trường.

Theo nghệ nhân Thuận, một người dệt một chiếc khăn bằng lụa tơ sen phải mất một tháng để hoàn thiện. Vì quy trình làm khăn hoàn toàn làm thủ công nên mất khá nhiều thời gian. Từ việc cắt sen, lấy tơ đến khi dệt lụa, tất cả công đoạn làm khăn lụa tơ sen đều thủ công. Nghệ nhân Thuận cho biết cuống lá sen sau khi hái về sẽ được cắt thành những đoạn ngắn rồi kéo các sợi tơ, miết qua một tấm bảng tẩm nước, kéo dài và bện lại với nhau. 

“Cách đây 3 năm, bà Phan Thị Thuận đã phát hiện ra cơ hội biến các cuống sen thành vải dệt. Sau nhiều nỗ lực, sản phẩm lụa từ tơ sen đầu tiên của bà Thuận đã ra đời. Bà trở thành người Việt Nam tiên phong dệt lụa thành công từ những cuống sen bỏ đi” - AFP thông tin.

Dạy tằm dệt lụa, bắt sen nhả tơ

Việt Nam là đất nước có nhiều dòng sông với những cánh đồng bãi bồi rộng lớn, thích hợp cho nghề trồng dâu nuôi tằm. Sinh ra và lớn lên ở quê làng Phùng Xá huyện Mỹ Đức, Hà Nội, trong cái nôi làm nghề nghề trồng dâu nuôi tằm, canh cửi và là đời thứ ba trong gia đình truyền thống theo nghề, nghệ nhân Phan Thị Thuận đã sớm đắm chìm trong tình yêu dâu tằm như thế. 

Không chỉ chuyên tâm gìn giữ dệt lụa theo phương pháp truyền thống, trong quá trình nuôi tằm, qua quan sát và theo kinh nghiệm làm nghề lâu năm, bà Phan Thị Thuận đã tìm ra phương án dệt lụa mới bằng cách biến con tằm thành… “những người thợ dệt”. Bà Thuận tự nhủ, bản thân con tằm đã tự đan cho mình chiếc kén đẹp hoàn hảo thì tại sao lại không khiến chúng tự dệt nên những tấm chăn.

Nghĩ là làm, ngày đêm bà Thuận mày mò bên những nong tằm, “huấn luyện”, điều khiển tằm dệt lụa. Bước đầu thử nghiệm, bà Thuận không làm tổ cho tằm mà để chúng nhả tơ một cách tự nhiên. Vài chục con tằm do không có nơi bấu víu nên không thể cuộn tròn lại để cuốn kén mà cứ bò lung tung theo bản năng. Bà Thuận lại phải bắt vào, sắp xếp chúng thành hàng lối. 

Ngày đêm bà Thuận quên ăn, quên ngủ trong coi, quan sát, những “thợ dệt tặm” rút rụt, nhả tơ. Một năm với lứa tằm thử nghiệm, rồi những tấm vải, tấm chăn do tằm tự dệt đầu tiên cũng đã hoàn thành. Bà Thuận đưa vào nồi đun nấu, tấm chăn bung nở bông mịn, ấm áp đến lạ thường. Bà Thuận ôm tấm chăn của những “thợ dệt” tằm vào lòng, trào dâng hạnh phúc đến nghẹn ngào. Bởi từ đó, con tằm ngóc đầu tự rút ruột nhả tơ trên một mặt phẳng theo sự sắp đặt – phương pháp dệt mền bông mới do nghệ nhân Phan Thị Thuận tìm ra đã ra đời.

“Tôi đã làm được sản phẩm tơ tằm từ việc dùng con tằm là những người thợ dệt. Tôi tin nghề có thể tồn tại được mãi mãi, vì thế quyết định tìm lối đi mới cho nghề. Tôi nghĩ làm sản phẩm do con tằm tự dệt là hướng đi rất tốt cho tơ tằm”, bà Thuận nói.

Năm 2012, bà Thuận chính thức trình làng sản phẩm và phương pháp lần đầu tiên có trong lịch sử loài người: chăn tơ do tằm tự dệt. Từ sản phẩm này, bà đã cho ra đời nhiều tấm mền, chăn, các loại gối chất lượng cao.

Sản phẩm của nghệ nhân Phan Thị Thuận được người tiêu dùng đón chào nồng nhiệt. Đặc biệt, sản phẩm chăn bông, vải lụa tơ tằm của bà Thuận đã có mặt ở khắp thị trường trong và ngoài nước. Cơ sở sản xuất của gia đình bà xuất khẩu sang những thị trường Nhật Bản, Thái Lan, Đức, Bỉ, Trung Quốc, Ả Rập Xê Út và đều được khách hàng ưa thích đặt hàng liên tục.

Bên cạnh tấm lòng đau đáu với sự nghiệp canh cửi, tằm tơ, nghệ nhân Phan Thị Thuận còn được biết đến là con người “nặng lòng với sợi tơ sen”. Từ những ngày đầu năm 2017, bà đã bắt tay vào nghiên cứu sản phẩm lụa tơ sen.

Đối với người nghệ nhân, công đoạn tạo nên tơ sen rất khó khăn, phải làm sao kéo được sơi tơ sen trong cuống sen một cách cẩn thận, nhẹ nhàng để tơ không bị đứt, dùng tay cuộn nhiều sợi tơ sen trên mặt bàn ướt đến khi sợi tơ đủ dày. Mọi công đoạn từ lựa chọn cuống sen, rút sợi tơ đến việc dệt tơ sen thành tấm lụa đều phải rất kỳ công, đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lượng và sự nhẫn nại của người làm.

Đến hết năm 2017, bà đã nghiên cứu thành công tơ sen và dệt được tơ sen vào tơ tằm. Cũng trong năm đó, tơ sen được Nhà nước cho phép đưa vào đề tài nghiên cứu cấp quốc gia do GS.TS Nguyễn Duy Chuyên làm chủ nhiệm. Nhận thấy được khả năng phát của tơ sen, nghệ nhân Phan Thị Thuận đồng ý là người cùng thực hiện đề tài và hy vọng vào sự thành công của tơ sen.

Năm 2019, nghệ nhân Phan Thị Thuận đã hoàn toàn làm được chỉ thêu từ tơ sen, từ tơ sen đó đã thêu vào áo thành bông hoa sen hoặc thêu khăn quàng cổ. Đây là bước ngoặt mới cho ngành dệt lụa tại nước ta bởi lần đầu tiên đã có người nghiên cứu tìm ra được sản phẩm lụa được dệt từ những sợi tơ sen được trồng trên đất nước Việt, tìm ra con đường mới bên cạnh lụa tơ tằm vốn có xưa nay. Ngay từ khi ra đời, lụa tơ sen đã tạo được tiếng vang trên khắp cả nước, được các quan chức cấp cao nhà nước sử dụng làm quà tặng trong các chuyến đi công tác trong nước và nước ngoài. 

Nghệ nhân Phan Thị Thuận (người thứ hai từ trái sang, hàng đầu) nhận Giải thưởng PNVN 2020.
 Nghệ nhân Phan Thị Thuận (người thứ hai từ trái sang, hàng đầu) nhận Giải thưởng PNVN 2020.

Không ngừng sáng tạo, cống hiến

Năm 2020, khi Trung ương Hội LHPN Việt Nam mở lớp tập huấn đào tạo kỹ năng kinh doanh dành cho các đơn vị, cá nhân tham gia cuộc thi Phụ nữ khởi nghiệp lần thứ 3, các học viên ở khu vực phía Bắc tham gia lớp này không thể quên người phụ nữ đã bước qua tuổi lục tuần nhưng vẫn truyền cảm hứng thật mạnh mẽ.

Trong công xưởng rộng khoảng 500m2, bà Phan Thị Thuận vẫn thoăn thoắt đưa thoi dệt vải, và khi kể về quá trình vất vả nghiên cứu tạo ra tơ sen, ai cũng có thể thấy niềm say mê ánh lên trong đôi mắt. Bởi với bà, hạnh phúc là được sáng tạo lên những sản phẩm hữu ích cho đời.

Không dừng lại ở những sản phẩm vải dệt từ tơ lụa, tơ sen, nghệ nhân Phan Thị Thuận còn ứng dụng những sản phẩm đó vào chăm sóc da, giúp chị em làm đẹp. Trong quá trình sản xuất và tìm hiểu, tham khảo thêm từ nhiều quốc gia trên thế giới, nghệ nhân Phan Thị Thuận đã biết đến công dụng dưỡng da của tơ tằm tự nhiên. Xuất phát từ phương pháp cho tằm tự dệt, mặt nạ tơ tằm hoàn toàn do con tằm tự dệt.

Điều đặc biệt ở đây là sản phẩm chưa qua xử lý nên vẫn giữ được 100% tinh chất từ tằm dâu và không có thành phần mỹ phẩm nào khác. Chính tinh chất do con tằm dâu tiết ra là loại dưỡng chất 100% tự nhiên, không giống như các loại thành phần dưỡng chất được tạo nên từ các thành phần hóa học nhân tạo khác. Với sản phẩm mặt nạ tơ tằm của nghệ nhân Phan Thị Thuận, tất cả những thành phần protein tự nhiên trong tơ tằm đều được giữ nguyên vẹn trong mặt nạ.

Bên cạnh tâm huyết với nghề, nghệ nhân Phan Thị Thuận còn tích cực tham gia các hoạt động xã hội hóa tại địa phương và làm tốt công tác từ thiện nhân đạo. Bà đã trực tiếp truyền dạy nghề cho hàng nghìn lao động địa phương và một số tỉnh lân cận, tạo việc làm ổn định cho hơn 20 thợ. Đặc biệt là những đứa trẻ ở Phùng Xá, bà Phan Thị Thuận vừa là nghệ nhân, lại vừa là người thầy hướng dẫn cho các em tiếp nối nghề truyền thống của vùng quê mình…

Ghi nhận những đóng góp tích cực của bà trong công tác bảo tồn và phát triển nghề truyền thống của dân tộc, năm 2016, bà Phan Thị Thuận đã được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú”. Ngoài ra, bà cũng nhận được nhiều giải thưởng cho sản phẩm tại các cuộc thi sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam. Năm 2017 Hội LHPN VN tặng Bằng chứng nhận Giải thưởng 100 phụ nữ Việt Nam tự tin tiến bước… 

Và mới đây nhất, ngày 18/10/2020, tại lễ kỷ niệm 90 năm ngày thành lập Hội LHPN Việt Nam, bà Phan Thị Thuận đã là một trong 10 cá nhân được trao Giải thưởng Phụ nữ Việt Nam năm 2020 tôn vinh những đại diện tiêu biểu cho hàng triệu phụ nữ, hàng trăm nghìn tập thể nữ tận tụy lao động, sản xuất, học tập, nghiên cứu, sáng tạo đã và đang ngày đêm đóng góp tích cực cho sự phát triển đi lên của xã hội.

Đọc thêm

Nhận diện hàng trăm sản phẩm thật - giả của các thương hiệu lớn Nhật Bản

Nhận diện hàng trăm sản phẩm thật - giả của các thương hiệu lớn Nhật Bản
(PLVN) - Phòng trưng bày với chủ đề “Nhận diện hàng thật - hàng giả Made in Japan” quy tụ hàng chục thương hiệu lớn của Nhật Bản với các sản phẩm trưng bày bao gồm cả hàng chính hãng và hàng giả mạo, giúp người tiêu dùng nhận diện rõ ràng dấu hiệu khác biệt thật - giả để trở thành người tiêu dùng thông thái. 

Khi ô tô bị thủng lốp, nên xử lý thế nào?

Ô tô bị thủng lốp (Hình minh họa)
(PLVN) - Khi xe ô tô gặp sự cố thủng lốp, chúng ta không nên tiếp tục hành trình. Việc lái xe với lốp thủng có thể gây hư hại cho bánh xe, và tăng nguy cơ tai nạn giao thông do mất kiểm soát của phương tiện.

Giá dầu thô giảm

Ảnh minh họa.
(PLVN) - Sáng nay, giá dầu thô thế giới quay đầu giảm nhẹ. Hiện dầu Brent đang giao ở mức 85,04 USD/thùng còn dầu WTI ở mức 0,29 USD/thùng.

Giá vé máy bay đang 'hạ nhiệt'

Nhu cầu đi lại bằng đường hàng không ở nước ta cao. (Ảnh minh họa)
(PLVN) - Sau một thời gian neo ở mức cao do ảnh hưởng của đi lại cao điểm Tết Nguyên đán, đến thời điểm này, giá vé máy bay đang có xu hướng giảm dần.

Giải pháp đắc lực hỗ trợ chuyển đổi số ngành Lao động - Thương binh và Xã hội

VNPT ASXH - Giải pháp hỗ trợ chuyển đổi số ngành Lao động - Thương binh và Xã hội. (Ảnh: PV)
(PLVN) - Triển khai tại hơn 20 Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh, thành phố trên cả nước và dành được nhiều giải thưởng trong nước, quốc tế, giải pháp Quản lý An sinh xã hội - VNPT ASXH do Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) nghiên cứu, phát triển đã phát huy được những hiệu quả thiết thực, góp phần chuyển đổi số ngành Lao động - Thương binh và Xã hội.

Doanh số ô tô giảm sâu trong tháng Tết

Trong tháng 2/2024, doanh số của Vios chỉ đạt 170 xe, nhưng là mẫu xe có doanh số cao thứ 2 của TMV, chỉ sau Raize (181 xe)
(PLVN) - Tháng 2/2024 - tháng có kỳ nghỉ Tết nguyên đán, doanh số bán hàng của toàn thị trường đạt 11.633 xe, giảm 40% so với tháng 1/2024 giảm 50% so với tháng 2/2023…

Bạc Liêu: Bắt quả tang gần 1,5 triệu con tôm giống không rõ nguồn gốc

Bạc Liêu: Bắt quả tang gần 1,5 triệu con tôm giống không rõ nguồn gốc
(PLVN) - Ngày 12/3, ông Nguyễn Hoàng Hợp - Thanh tra viên, Thanh tra Sở NN&PTNT tỉnh Bạc Liêu, Trưởng đoàn Thanh tra việc chấp hành pháp luật trong lĩnh vực giống thủy sản trên địa bàn tỉnh cho biết, rạng sáng nay, Đoàn Thanh tra đã bắt 2 xe tải vận chuyển gần 1,5 triệu con tôm giống không rõ nguồn gốc.

Giá vàng SJC và nhẫn trơn tiếp tục tạo đỉnh

Giá vàng nhẫn trơn và vàng SJC tiếp tục tăng cao. (Ảnh minh họa)
(PLVN) - Giá vàng SJC và giá vàng nhẫn trơn trong nước tiếp tục lên đỉnh mới. Giao dịch lúc 13h20 hôm nay, giá vàng SJC lên gần 83 triệu đồng/lượng, còn giá vàng nhẫn trơn tại các cửa hàng cũng tiến sát mốc 71,50 triệu đồng/lượng chiều bán ra.

Xuất khẩu thủy sản sang Úc tăng trưởng mạnh 2 tháng đầu năm

Trong 2 tháng đầu năm, xuất khẩu thủy sản sang Úc tăng 33% so với cùng kỳ năm ngoái. (Ảnh minh họa)
(PLVN) - Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, hai tháng đầu năm 2024, xuất khẩu thủy sản sang Úc tăng 33% so với cùng kỳ năm trước. Nhờ lợi thế từ Hiệp định CPTPP, Úc đang là thị trường có dư địa tốt cho xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.