Nhiều luồng ý kiến khác nhau
Theo đề xuất của Bộ Tài chính nhóm hàng có thuế suất VAT thông thường 10% sẽ tăng lên 12%, ở một số nhóm thuế suất ưu đãi 5%, một số mặt hàng giáo dục đã chuyển sang xã hội hóa từ 5% sẽ lên 10%, còn lại hầu hết tăng lên 6%.
Phân bón, máy móc thiết bị chuyên dùng cho nông nghiệp, tàu đánh bắt xa bờ đang từ không chịu thuế sẽ chịu thuế 5% để được khấu trừ đầu vào.
Về lý thuyết tăng thuế sẽ làm tăng giá cả hàng hóa dịch vụ, giảm sức cạnh tranh của hàng Việt với hàng ngoại. Có ý kiến cho rằng, do tăng thuế, sức mua của người tiêu dùng giảm, chi tiêu cho gia đình giảm sẽ dẫn đến hàng hóa bị tồn đọng. Giá hàng hóa tăng thì sức cạnh tranh của hàng hóa trong nước sản xuất ra cũng sẽ giảm xuống, ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Tuy nhiên không phải việc tăng thuế nào cũng gây khó khăn cho DN. Chẳng hạn với nhóm hàng sản xuất phân bón, máy móc thiết bị chuyên dùng cho nông nghiệp, tàu đánh bắt xa bờ... từ không chịu thuế, đưa vào diện chịu thuế VAT mức 5%. Với sửa đổi này, DN sẽ được khấu trừ thuế đầu vào, qua đó giảm chi phí sản xuất.
“Tác động lớn nhất của nó là hỗ trợ cho DN trong việc giảm tổng chi phí sản xuất, từ đó DN có cơ hội tái đầu tư sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm” - ông Phạm Văn Khoa, Phó giám đốc Công ty Máy kéo và máy nông nghiệp tâm đắc.
Cũng nhận định về điểm này, ông Nguyễn Hạc Thúy – Phó Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho rằng: “Việc đưa phân bón, máy móc thiết bị cho nông nghiệp vào diện chịu thuế VAT là yếu tố tạo cơ hội cho nhóm hàng phân bón phát triển. Từ đó, tạo động lực cho DN đổi mới công nghệ, giảm giá thành sản phẩm, giúp giảm rất lớn áp lực cạnh tranh từ phân bón nhập khẩu”.
Một số chuyên gia phân tích, dự kiến điều chỉnh thuế VAT của Bộ Tài chính chỉ ảnh hưởng đến các mặt hàng chịu thuế suất VAT thông thường và một số mặt hàng có thuế suất ưu đãi 5%. “Rất nhiều hàng hóa dịch vụ, đặc biệt các sản phẩm nông nghiệp, hàng hóa thiết yếu đang được áp dụng mức thuế suất 0% hoặc 5%, chưa kể nhiều mặt hàng khác hiện nay vẫn thuộc diện không chịu thuế VAT, nói cách khác là không chịu tác động gì của việc điều chỉnh thuế suất phổ thông thuế VAT lần này” – chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh – Viện Chiến lược và Chính sách tài chính – Bộ Tài chính nhận định.
Liệu có ảnh hưởng đến người nghèo, gây lạm phát?
Có ý kiến lo ngại rằng tăng thuế sẽ ảnh hưởng đến người nghèo, bộ phận dễ bị tổn thương nhất trong xã hội. Tuy nhiên, Ngân hàng Thế giới (WB) – nhà tài trợ chính cho nhiều dự án xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam lại có cách nhìn khác: “Theo tính toán của WB thì 20% hộ gia đình nghèo nhất chỉ trả khoảng 9% tổng số thu thuế VAT, trong khi đó, 20% hộ gia đình giàu nhất trả gần 40% tổng số thu thuế đó” - ông Sebastian Eckardt - Chuyên gia kinh tế trưởng, Quyền Giám đốc Quốc gia của WB Việt Nam dẫn chứng.
“Điều này có nghĩa là nếu một hộ nghèo tiết kiệm được trung bình 10.000 đồng do thuế suất thuế VAT thấp thì hộ giàu tiết kiệm được 40.000 đồng. Vì vậy, thuế suất thuế VAT thấp thực sự mang lại lợi ích cho người giàu hơn người nghèo. Còn các hộ gia đình nghèo chi trả phần lớn hơn trong thu nhập của mình để tiêu dùng, đặc biệt là vào các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm” – ông Sebastian Eckardt phân tích thêm.
Vì vậy, theo khuyến nghị của WB, một giải pháp để giảm tác động tiêu cực của việc tăng thuế đối với người nghèo là giữ nguyên mức thuế suất thuế VAT ưu đãi cho các mặt hàng thiết yếu. Điều này sẽ làm giảm tác động tiêu cực của việc tăng thuế đối với người nghèo và phù hợp với xu hướng cải cách thuế theo đề xuất của Bộ Tài chính. Hiện nay, WB đang tiến hành cùng với Bộ Tài chính nhằm đánh giá tác động tới phân bổ thu nhập của đề xuất tăng thuế để có những điều chỉnh tiếp theo.
Cũng theo WB, lo ngại tăng thuế tác động đến lạm phát là chính đáng, nhưng mức ảnh hưởng chưa đáng lo ngại với Việt Nam trong bối cảnh hiện nay.
Phân tích ban đầu của WB chỉ ra rằng đề xuất tăng thuế VAT hiện nay sẽ dẫn đến tăng chỉ số CPI “một lần” trong khoảng 0,06-0,39%. Giai đoạn này, lạm phát vẫn ở mức thấp do vậy đây là thời điểm tốt để thực hiện cải cách thuế như đề xuất của Bộ Tài chính.
Tăng thuế VAT không nên chỉ nhìn ở phạm vi một sắc thuế mà cần nhìn rộng hơn trong bối cảnh Bộ Tài chính đang phải sửa đổi nhiều loại thuế khác như thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân và đặc biệt là thuế xuất nhập khẩu. Nguồn thu cho ngân sách khó có thể ổn định bền vững nếu như thuế thu nhập doanh nghiệp đang được đề xuất giảm mạnh cho các DN nhỏ và vừa. Đặc biệt, thuế xuất nhập khẩu ngay đầu năm 2018 tới đây sẽ phải giảm mạnh, thậm chí về 0% với các mặt hàng như ô tô, xe máy hay đồ xa xỉ phẩm.
Box: Bên cạnh việc điều chỉnh thuế suất, rất cần chú trọng điều chỉnh chi tiêu để đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả, đồng thời chống tham nhũng, lãng phí… Về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai nêu rõ: Chính phủ đã chỉ đạo thực hiện một loạt các giải pháp đồng bộ để tái cơ cấu ngân sách nhà nước, quản lý nợ công, xây dựng nền tài chính an toàn. Trong đó, nhiều giải pháp cơ cấu lại chi đã và đang được thực hiện quyết liệt. Cụ thể như tái cơ cấu đầu tư công từ chính sách, quy hoạch, cho đến dự toán, quản lý, nâng cao hiệu quả các dự án đầu tư công. Nhiều biện pháp quản lý nợ công hiệu quả đã và đang được tiến hành; đẩy mạnh tái cơ cấu DN nhà nước, cổ phần hoá DN theo lộ trình…
