Trong vai thương lái bán buôn hành khô, chúng tôi tìm đến Dương Xá (Gia Lâm, Hà Nội) để hỏi mua hành khô tại các xưởng sản xuất ở đây. Tiếp cận xưởng sản xuất hành khô nhà ông T., chúng tôi tận mắt mục sở thị cách sản xuất hành siêu bẩn lấm lem đất sàn nhà ở đây.
Những mẻ hành thành phẩm được người làm để ngay dưới sàn, cạnh lối đi để tiện cho việc khách hàng tìm đến mua và lựa chọn sản phẩm. Chưa hết, chúng tôi vào bên trong khu sản xuất nhìn thấy hành tây, hành ta đã được thái lát bày la liệt, máy cắt làm hành bắn tung tóe trên sàn đất. Hành tây sau khi được cắt lát nhỏ sẽ được chất thành đống ngay dưới sàn đất ngoài sân tận dụng thời tiết làm khô trước khi đưa vào ép để tiến hành trộn bột, phi hành.
Hành tây, hành ta, khoai tây, bột sắn cùng những nguyên liệu, dụng cụ như thìa, nồi, xoong, chảo được bày la liệt từ sàn nhà đến ngoài sân rồi ra trước ngõ. Những lát hành tây trắng muốt sau khi được cắt nhỏ bắn tứ tung khắp nền nhà được người làm nhặt lên, dùng chổi quét dồn thành đống để sơ chế.
 |
| Hành khô sau khi được cắt lắt để ngay dưới sàn đất ngoài ngõ để tận dụng thời tiết nắng phơi hành nhanh khô hơn. |
Hành tây, hành ta, khoai tây sau khi được người thợ bóc vỏ sẽ được để dồn vào rửa ở một thùng phi nước đen kịt, sau đó hành được cho vào chiếc máy cắt đầy vết hoen gỉ. Không biết họ vô tình hay cố ý không biết nhưng những mảnh sắt vụn dù chỉ nhỏ bằng que tăm, khi rơi xuống trộn lẫn với hành, nếu vô tình nuốt phải thì không chỉ gây nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn dẫn đến thủng ruột vì những mảnh vụn vô cùng nhọn. “Kinh” nhất là nước trong thùng phi để rửa hành, khoai tây không khác gì nước thải.
Chủ xưởng sản xuất không ngần ngại khi bày tỏ, đôi khi những thùng phi nước được để trong một hoặc nhiều ngày, hành và khoai tây, hoặc sắn đều cho tất vào đấy để rửa…
Mục sở thị một cơ sở sản xuất hành khô khác tại thôn Thuận Quang, Dương Xá, chúng tôi cũng bắt gặp hình ảnh những củ khoai tây được đưa vào thùng nước đục ngàu, đen kịt để chao qua cho khỏi đất. Hành tây sau khi được bóc vỏ, rửa sạch được để thành từng chậu rồi cho vào máy cắt thành từng lát nhỏ và mỏng như thái chuối. Sau đó, hành tây đã thái lát được cho vào máy vắt kiệt nước, để ráo nước trộn với bột khoai hoặc bột sắn đã làm sẵn trước khi cho vào một chiếc chảo lớn để phi vàng lên. Bên cạnh những chiếc bếp là những phi mỡ đen kịt để phi hành.
Theo tìm hiểu, dọc con đường thôn Thuận Quang có đến 5 xưởng sản xuất hành khô với các hình thức khác nhau. Cả xã Dương Xá, Gia Lâm thì có gần chục xưởng sản xuất hành khô. Trung bình mỗi ngày, một cơ sở sản xuất nhỏ nhất cũng cho xuất xưởng trên 1 tạ hành. Xưởng lớn thì xuất đến gần chục tạ hành khô mỗi ngày. Nguồn xuất đi chủ yếu đến Hà Nội, Hải Dương và một số khu vực tại, hành khô chủ yếu xuất đi các cửa hàng tạp hóa và các quán bán đồ ăn sáng như quán bánh cuốn và một số tiệm ăn có sử dụng sản phẩm này.
Những cơ sở bán bánh chủ yếu ưa dùng hàng loại 20.000 đồng/ kg là loại rán bằng khoai tây, bột sắn pha ít hành tây. Loại thượng hạng rán bằng dầu và 100% được làm từ hành ta chỉ sản xuất theo yêu cầu khách hàng và dự trữ với số lượng ít, vì làm loại này không mang lại lợi nhuận cao như các loại khác.
 |
| Nước để chao qua hành, khoai tây có váng mỡ, mùi hôi và đục ngầu dễ trở thành nguồn gây bệnh cho người dùng lẫn người làm. |
Tiếp tục tìm hiểu, chúng tôi đến xưởng sản xuất ngay đầu làng để hỏi mua hành ta khô 100% và hành ta nhái. Sau một hồi nói chuyện, chủ cơ sở sản xuất vỗ vai bật mí: “Anh yên tâm, ở đây tụi em thường đáp ứng mọi nhu cầu của khách. Tuần trước cũng có khách từ Hà Nội về hỏi mua loại này nên được tụi em gợi ý lấy loại hành tây, đảm bảo sau khi chiên lên vẫn có hình những con tôm, con tép như yêu cầu”.
Tuy nhiên, theo chủ xưởng sản xuất hành khô, nếu khách hàng muốn cung nguồn rẻ hơn thì cũng đáp ứng, nhưng loại hành này sẽ được trộn thêm một loại củ quả hoặc khoai tây để tăng trọng lượng, vừa đảm bảo có bột trong hành.
Đến xưởng sản xuất kế bên nhà ông L., chúng tôi thấy la liệt những đống hành ngổn ngang ngay trước cửa nhà. Theo chủ sản xuất ở đây, những đống hành được bày ngay dưới sân để khi khách có nhu cầu sẽ tận mắt thử luôn, nếu đồng ý thì bốc hàng. Tiết lộ từ người làm tại một cơ sở thuộc Dương Xá, Gia Lâm cho hay, bên cạnh một loại được làm từ hành ta, một loại được làm từ hành tây thì còn thêm các loại làm từ bột khoai tây hay pha thêm bột.
Những người làm ở đây cho biết, loại bột khoai tây được chế biến tương tự như cách lọc bột sắn. Những củ khoai tây hoặc củ sắn sau khi được chao qua nước sẽ được bỏ vào máy để bào thành các sợi nhỏ li ti, rồi đem rửa trong nước lại một, hai lần hoặc ngâm qua nước để khoai tây hoặc bột sắn nở ra. Bột sắn sau khi lọc sẽ được đem ra phơi ngay trước sân, ngoài ngõ, mỗi mẻ phơi từ 2 - 3 ngày. Nếu vào mùa thì bột khoai và bột sắn chỉ được phơi 2 ngày vì cần phải làm nhanh để đáp ứng đủ số lượng. Thường thì mỗi tạ hành tây chỉ có thể cho ra lò trên 25kg hành phi. Tuy nhiên, trộn đều thêm 25kg bột có thể thu về trên 50kg thành phẩm.
Theo chị Hoa, chủ một xưởng sản xuất hành khô ở Dương Xá, các cơ sở ở đây đáp ứng mọi nhu cầu của khách hàng, sản xuất ra các loại hành khô với các mức giá cũng như chất lượng khác nhau. Nếu là hành được phi từ hành ta có giá 90.000 đồng/kg. Hành khô được phi từ hành tây trộn thêm có giá 25.000 đồng – 30.000 đồng/kg, loại hành này được phi bằng mỡ heo. Hành tây được trộn nhiều khoai tây và được phi bằng dầu ăn sẽ có mức giá đắt hơn là 60.000 đồng – 70.000 đồng/kg. Với những người bán nhỏ lẻ hay các chủ cửa hàng bán đồ ăn sáng như bánh cuốn, bún chả thường lấy loại hành khô được phi hoàn toàn từ khoai tây với giá khá bèo từ 10.000 - 20.000 đồng/kg.
Người tiêu dùng không biết rằng họ đang bị đầu độc mỗi ngày bởi hành khô được làm theo quy trình mất vệ sinh. Tuy nhiên, sau những hình ảnh này thì người tiêu dùng đặt ra dấu hỏi về những tép hành khô giòn tan mà họ ăn mỗi ngày có đảm bảo cho sức khỏe của mình và gia đình hay không./.
