Dự thảo Báo cáo của Chính phủ cho biết, đến hết năm 2016, số người tham gia BHYT là 75,91 triệu người, tăng 6,25 triệu người (tương đương với 8,5%) so với năm 2015, đạt tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế 81,9% dân số. Tuy nhiên, tỷ lệ tham gia BHYT chưa thực sự bền vững do nhóm đối tượng được ngân sách nhà nước đóng và hỗ trợ đóng chiếm tỷ lệ cao (65,2%).
Cũng theo Dự thảo trên, Quỹ BHYT năm 2016 mất cân đối thu chi trong năm là 831 tỷ đồng, nhưng tính đến hết năm, đã dùng quỹ dự phòng khám chữa bệnh BHYT để bù đắp và số dư còn hơn 47.000 tỷ đồng. Dự kiến năm nay, quỹ dự phòng còn hơn 38.000 tỷ và năm 2018 còn 23.400 tỷ. Với nguồn kinh phí này, đủ cân đối Quỹ BHYT, ít nhất đến hết năm 2019.
Về nguyên nhân gia tăng chi Quỹ BHYT, Chính phủ cho rằng, do mức đóng không thay đổi, trong khi đã có sự điều chỉnh về mức hưởng. Bên cạnh đó, việc thực hiện điều chỉnh giá dịch vụ y tế vừa qua, thực hiện thông tuyến khám chữa bệnh và điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế. Tuy nhiên, một nguyên nhân rất đáng chú ý là do tình trạng lạm dụng Quỹ BHYT. Lấy dẫn chứng từ thực tiễn tại Hải Dương, đại biểu Phạm Xuân Thăng (Đoàn Hải Dương) cho biết, vấn đề xã hội hóa, đưa trang thiết bị hiện đại vào khám chữa bệnh có tính chất 2 mặt. Nếu chúng ta phát huy tốt, quản lý tốt thì mang lại lợi ích cho bệnh nhân. Nhưng nếu quản lý không tốt thì lại trở thành gánh nặng cho Quỹ BHYT.
Để khắc phục những tồn tại trên, có ý kiến đề nghị nên khẩn trương hoàn thiện hệ thống quản lý BHYT qua mạng. Tuy vậy, không lạc quan khi trình độ và thiết bị công nghệ thông tin chưa phủ sóng hoàn toàn cả nước, đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Đoàn Quảng Bình) cho rằng “phải chọn thêm giải pháp nữa”. Theo đó, có thể thay Thẻ BHYT bằng sổ BHYT (đồng thời là sổ khám chữa bệnh).
Cùng với việc tiếp tục thực hiện lộ trình tính đúng, tính đủ giá dịch vụ để người dân thấy tham gia BHYT có lợi hơn thì hiện nay, Chính phủ đã đề xuất không ít giải pháp nhằm quản lý, sử dụng, cân đối Quỹ BHYT, trong đó đặc biệt nhấn mạnh việc thực hiện nghiêm chế tài xử phạt với các trường hợp nợ, trốn đóng BHYT; thực hiện cải cách thủ tục hành chính, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý cung ứng dịch vụ và giám định, thanh toán chi phí khám chữa bệnh; tăng cường kiểm tra giám sát và xử lý các hành vi lạm dụng, trục lợi Quỹ bảo hiểm.
Và mới đây, tại Hội nghị trực tuyến cung cấp thông tin định kỳ về bảo hiểm xã hội BHYT tháng 9/2017, ông Lê Văn Phúc, Phó Trưởng ban phụ trách Ban Thực hiện chính sách BHYT, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cho biết, dự kiến trong năm nay, Quỹ BHYT bội chi khoảng 10.000 tỷ đồng. Cơ quan này đã đề xuất sử dụng quỹ dự phòng thanh toán với trường hợp vượt chi vì những nguyên nhân khách quan như quy định đề thông tuyến hay áp dụng dịch vụ kỹ thuật cao. Tuy nhiên, sẽ không thanh toán và kiểm soát rất chặt chẽ những trường hợp lạm dụng, trục lợi từ Quỹ BHYT, đồng thời kiên quyết loại bỏ những trường hợp này...
