Tổng thống Juan Carlos Varela cũng từng cho biết, ông Manuel Noriega bị hôn mê do xuất huyết não nghiêm trọng sau khi trải qua cuộc giải phẫu để lấy khối u hôm 7/3.
Cựu Tổng thống Manuel Noriega qua đời sau khi được giải phẫu một khối u trong não gần 3 tháng trước và chết khi đang phải chấp hành án tù bởi trách nhiệm trong những vụ mất tích và sát hại các nhà đối lập dưới thời ông nắm quyền (1983-1989). Gia đình ông Manuel Noriega đã nhiều lần xin được quản thúc tại gia bởi cựu Tổng thống mắc nhiều bệnh nặng, nhưng bất thành.
Nhiều câu hỏi chưa lời giải
Dư luận và giới truyền thông cho rằng, ông Manuel Noriega ra đi để lại nhiều bí mật chưa được tiết lộ, trong đó đáng chú ý là vụ “thảm án Albrook”. Bởi nhiều sỹ quan quân đội Panama tham gia đảo chính bất thành đã bị sát hại dã man. 6 năm trước (2011-2017), khi ông Manuel Noriega bị dẫn độ từ Pháp về Panama để xét xử về những tội danh phạm phải trong thời gian cầm quyền.
Và từ những lời khai của ông Manuel Noriega, người có biệt danh “người đàn ông thép của Panama” và các cộng sự gần gũi với nhà độc tài này, đã dấy lên nhiều nghi ngờ rằng, cựu Tổng thống không phải là chủ mưu thực sự trong vụ “thảm án Albrook”, mà rất có thể là do CIA.
 |
| Ông Manuel Noriega khi nắm quyền |
Điều đáng nói là tuy bị Mỹ lật đổ năm 1989, nhưng ông Manuel Noriega chưa bao giờ tiết lộ về kẻ chủ mưu thật sự trong vụ “thảm án Albrook”, và luôn phủ nhận trách nhiệm của mình.
Gần 3 tháng trước (8/3), Tòa án Tối cao Panama thông cáo, bắt đầu mở lại các hồ sơ dữ liệu của mình để tổng hợp chính xác số nạn nhân nước này chết trong cuộc tấn công quân sự và chiếm đóng tạm thời của Mỹ tại Panama năm 1989. Chánh án Tòa án Tối cao Jose Ayu Prado cho biết, các hồ sơ dữ liệu chứa thông tin quý giá vẫn được lưu giữ nguyên vẹn và không bị hư hỏng.
Theo ông Jose Ayu Prado, một ủy ban đặc biệt có tên “Ủy ban 20 tháng 12”, do Chính phủ Panama thành lập, sẽ được phép tiếp cận và rà soát lại các hồ sơ được lưu giữ trong các tòa án thuộc Quận Tư pháp chính của Panama. “Ủy ban 20 tháng 12” gồm 5 thành viên là chuyên gia người Panama, có nhiệm vụ làm rõ sự thật về những vi phạm nhân quyền, cũng như Luật Nhân đạo tại Panama từ ngày 19-12-1989 cho tới khi các lực lượng vũ trang Mỹ rút khỏi nước này.
Ngoài ra, họ còn xem xét về việc có tuyên bố “20/12 là ngày quốc tang của Panama” hay không, cũng như đưa ra những đề xuất, với sự hỗ trợ của các luật gia quốc tế, cho việc đền bù. Được biết, kể từ thời điểm thành lập (tháng 7/2016), “Ủy ban 20 tháng 12” đã được giao nhiệm vụ thu thập lời khai của nhân chứng, cũng như gặp gỡ các tổ chức như Chữ thập Đỏ, Tòa án bầu cử và Viện Pháp y.
Ngày 20/12/1989, Mỹ tiến hành chiến dịch “Sự nghiệp chính nghĩa” với sự tham gia của 26.000 binh sỹ - tấn công Panama để lật đổ chính phủ của Tổng thống Manuel Noriega, người bị Tổng thống George H.W.Bush buộc tội thúc đẩy nạn buôn bán ma túy trong khu vực. Gần 30 năm sau, con số chính thức về số nạn nhân đã chết trong cuộc tấn công của Mỹ vào Panama vẫn chưa được xác định.
 |
| Ông Manuel Noriega khi đương nhiệm |
Theo giới truyền thông, số người chết trong thời gian Mỹ tấn công Panama dao động từ 500 đến 5.000 người. Năm 2015, cựu Tổng thống Manuel Noriega từng xin lỗi “bất cứ ai cảm thấy bị xúc phạm, bị ảnh hưởng hoặc bị nhục mạ” bởi những hành động của ông. Còn khi trả lời phỏng vấn với hãng CNN năm 1992, ông Manuel Noriega tuyên bố: Ngày nào quý vị còn gật đầu, ngày đó quí vị còn được Mỹ coi là bạn. Nhưng một khi quý vị nói không thì ngay lập tức bị họ coi là người xấu!
“Sự nghiệp chính nghĩa” của Mỹ
Lấy cớ một binh sỹ Mỹ bị sát hại tại Panama (hôm 16/12/1989), Mỹ đã phát động “Sự nghiệp chính nghĩa” và đích thân Tổng thống Bush cha ra mật lệnh cho lực lượng đặc nhiệm phải bắt bằng được ông Manuel Noriega đưa về Mỹ trị tội.
Theo giới truyền thông, sau khi chạy trốn trong Đại sứ quán Vatican ở Panama, ngày 3-1-1990, ông Manuel Noriega ra đầu thú. Ông Manuel Noriega trở thành nguyên thủ quốc gia đầu tiên trên thế giới bị lính đặc nhiệm Mỹ bắt ngay trên đất nước mình và bị tòa án Mỹ kết tội buôn lậu ma tuý (tháng 4-1992).
Mỹ tố cáo ông Manuel Noriega tổ chức sản xuất, buôn lậu, vận chuyển thuốc phiện, ma túy, biến Panama thành thiên đường rửa tiền và chứa chấp chất gây nghiện lớn nhất thế giới. Ông Manuel Noriega chính thức bị tòa án Mỹ kết án 40 năm tù hôm 16/9/1992. Nhưng do “có thái độ cải tạo tốt trong suốt thời gian thụ án” nên cựu Tổng thống được phóng thích vào ngày 1/9/2007.
Điều thú vị là ông Manuel Noriega bị Tổng thống Bush cha ra lệnh bắt và Tổng thống Bush con là người quyết định ngày tự do cho cựu Tổng thống Panama. Tổng thống Bush cha từng nói, nếu phóng thích ông Manuel Noriega trước thời hạn chẳng khác gì thả hổ về rừng.
 |
| Ông Manuel Noriega khi bị Mỹ bắt |
Năm 1998, ông Manuel Noriega thông qua luật sư Frank Rubino yêu cầu được phóng thích trước thời hạn với lý do đã từng cống hiến nhiều cho nước Mỹ. Việc này đã được cựu Đại sứ Mỹ và Trưởng trung tâm tình báo Mỹ tại Panama chứng thực. Nhưng yêu cầu phóng thích trước thời hạn của ông Manuel Noriega đã bị toà bác bỏ bởi tên của cựu Tổng thống bị liệt vào danh sách “những người gây nguy hại tới lợi ích nước Mỹ”.
Đến năm 1999, ông Manuel Noriega được giảm xuống còn 30 năm tù. Theo giới truyền thông, ông Manuel Noriega được hưởng quy chế của một tù binh chiến tranh theo Công ước Geneva sau khi bị quân đội Mỹ bắt tại Panama. Ban đầu ông Manuel Noriega bị giam tại nhà tù nổi tiếng nghiêm ngặt và hà khắc nhất nước Mỹ.
Và tại đây ông Manuel Noriega bị giam riêng trong một buồng có hệ thống giám sát 24/24 giờ. Nhưng ông Manuel Noriega được đối xử khá tử tế bởi người phụ trách ở đây nhận được một thỏa thuận hậu hĩnh của nhà xuất bản - thuyết phục cựu Tổng thống viết hồi ký với giá 1 triệu USD.
Nhưng kế hoạch viết hồi ký chưa được tiến hành thì ông Manuel Noriega lại bị chuyển tới giam tại nhà tù ở bang Florida, sau đó là nhà tù ở thành phố Miami cho đến khi phóng thích. Mặc dù đã tuổi cao, sức yếu, nhưng ông Manuel Noriega vẫn bị cảnh sát Mỹ bảo vệ rất nghiêm ngặt - còng tay khi đi khám sức khoẻ.
Việc Thẩm phán William Turnoff phê chuẩn quyết định dẫn độ ông Manuel Noriega sang Pháp xét xử (tội rửa tiền) đã chấm dứt những đồn đoán trước khi cựu Tổng thống Panama được phóng thích hôm 1/9/2007 (có tài liệu nói 9/9). Khi đó, luật sư của cựu Tổng thống là ông Frank Rubino đã viện dẫn nhiều lý do để thân chủ khỏi bị dẫn độ và bị xét xử tại Pháp sau 17 năm ngồi tù ở Mỹ, nhưng bất thành.
 |
| Cựu Tổng thống Manuel Noriega. |
Ngày 10/12/2011, Bộ Ngoại giao Panama cho biết, ông Manuel Noriega đã được xác nhận đủ sức khỏe để về nước sau khi chấp hành xong án tù về tội tham nhũng ở Pháp. “Giới chức Pháp sẽ chuyển giao ông Manuel Noriega sang quyền quản thúc của các quan chức thực thi pháp luật Panama tại sân bay Orly ở Paris vào lúc 7 giờ ngày 11/12”, Julio Berrios, luật sư khi đó của ông Manuel Noriega cho biết.
Tổng thống Panama khi đó là ông Ricardo Martinelli tuyên bố, ông Manuel Noriega sẽ bị tống giam ngay sau khi trở về nước. Ngoại trưởng Panama khi đó là ông Roberto Henriquez cùng 1 bác sỹ và 2 nhân viên an ninh đã áp giải cựu Tổng thống 77 tuổi về nước và đưa đến một trại giam thông thường. Panama cũng từng yêu cầu Mỹ dẫn độ ông Manuel Noriega về nước xét xử...
