Nhiều tháng qua, nạn đào đãi vàng sa khoáng đã trở thành “cơn sốt” dai dẳng trên địa bàn miền núi tỉnh Phú Yên, suốt từ ven sông Ba qua địa phận thị trấn Củng Sơn vươn tới Hòn Dung, xã Suối Trai; Hóc Vàng, xã Sơn Xuân - huyện Sơn Hòa; Suối Pháp, xã Ea Trol - huyện Sông Hinh. Các cơ quan chức trách hết sức vất vả truy chặn, thế nhưng “vàng tặc” vẫn tái diễn ở Hóc Vàng...
Giữa buổi sáng cuối tháng 2, chúng tôi lên xe U-oát bám theo tổ công tác do Trung tá Nguyễn Quang Tuyên - Phó Trưởng Công an huyện Sơn Hòa chỉ huy rời thị trấn Củng Sơn về Sơn Xuân giữa mênh mang nắng gió.
 |
| Lực lượng công an tạm giữ 6 “vàng tặc”. |
Sau khi vượt 7 cây số đường quốc lộ 25 thảm nhựa, chiếc xe rẽ vào con đường đất hướng về dãy núi hình vòng cung ở hướng Đông Bắc. Đang mùa thu hoạch mía, những chuyến xe tải hối hả ngược xuôi khiến cho không gian mịt mù bụi đường lan tỏa, trong khi mặt đường lồi lõm đá sỏi và “ổ gà”, “ổ voi” nối tiếp dốc cao với nhiều vòng cua hẹp. Chặng đường chừng 20 cây số, nhưng chiếc U-oát phải “bò” hơn 2 giờ, trong đó nhiều cung đoạn chông chênh bên vực sâu sạt lở. Chuyến đi này là cuộc truy quét “vàng tặc” lần thứ tư ở Hóc Vàng trong vòng 5 tháng qua của các trinh sát hình sự Công an huyện Sơn Hòa.
Trung tá Tuyên nhớ lại, ngày 21/9/2010, cuộc truy quét đầu tiên có sự phối hợp giữa Phòng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường (PC49) Công an Phú Yên, Phòng Tài nguyên - Môi trường, Ban chỉ huy quân sự và Công an huyện Sơn Hòa. Lúc đó, Hóc Vàng như một “điểm nóng” trong “cơn sốt” đào, đãi vàng sa khoáng ở Phú Yên.
Hơn 50 người trong bốn nhóm “vàng tặc” hầu hết là dân các tỉnh phía Bắc đổ xô tới đây tìm vận may từ những hòn đá quặng đào bới dưới suối và xuyên sâu trong núi. Không chỉ xà beng, cuốc, xẻng, dao, rựa, mà giới đào, đãi vàng còn đưa máy xay đá quặng, máy phát điện, mô-tơ, máy cung cấp khí oxy, đường dây tải điện, đường ống dẫn nước... vào sâu trong bãi vàng.
Có dịp nhìn thấy công cụ, phương tiện khai thác mà các đối tượng “vàng tặc” lắp đặt ở đó, ai cũng phải thừa nhận sức cuốn hút của vàng sa khoáng đã góp phần gia tăng sức bền bỉ chịu đựng của họ. Những vạt rừng nguyên sinh tràn đầy nhựa sống đã bị giới “vàng tặc” chuyển hóa thành “công trường” đào, đãi vàng sau những cuộc chặt dọn cây rừng để dựng lán trại, giằng chống hầm hào, đào bới vách núi sạt lở rồi khoét đường hầm xuyên sâu lòng núi.
Cuộc truy quét thứ nhất đã tạm giữ 10 đối tượng, tiêu hủy 6 lán trại, 8 máy nổ D20 do Trung Quốc sản xuất (TQ), 4 chiếc cối xay đá quặng, 3 moteur, hơn 100 ống dẫn oxy vào hầm.
Khi còn hơn 10 tiếng nữa là đến giao thừa đón năm Tân Mão, một cuộc truy quét nữa được triển khai vào trưa 31/1/2011. Đến gần “giờ G”, dường như thông tin truy quét bị rò rỉ, nên các đối tượng “vàng tặc” rút khỏi hiện trường sau khi cất giấu công cụ, phương tiện khai thác trong những đường hầm, thế nhưng các trinh sát vẫn tìm thấy, chuyển giao cho chính quyền địa phương tiêu hủy bốn cối xay đá quặng, bốn máy nổ TQ-D15 và năm lán trại.
Lần này, khi tổ công tác do Trung tá Nguyễn Quang Tuyên - Phó Trưởng Công an huyện Sơn Hòa chỉ huy vào tới con suối cạn cắt ngang đường mòn len lỏi qua những rẫy mía, thì mũi trinh sát thứ nhất đột kích bãi vàng, nổ súng chỉ thiên khống chế, tạm giữ sáu đối tượng gồm Hoàng Kim Cương (41 tuổi, ở xã Văn Hán); Đặng Đình Thanh (22 tuổi, ở xã Huống Thượng, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên); Phạm Văn Công (43 tuổi); Phạm Văn Nam (18 tuổi); Phạm Văn An (17 tuổi) và Dương Hữu Toán (58 tuổi, ở xóm Làng Trê, xã Tân Khánh, huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên).
Ngoài ra, tổ công tác thu giữ và tiêu hủy hai máy nổ TQ-D20, một cối xay đá quặng, 100m dây tải điện, 200m ống dẫn nước.
 |
| Những vạt rừng bị tàn phá, vách núi bị đào bới tan hoang. |
Đến tận “công trường” khai thác vàng sa khoáng trái phép, đập vào mắt chúng tôi là những khoảnh rừng bị tàn phá, lưng núi loang lỗ dấu vết đào bới, hầm hào “ăn” sâu trong núi, đá quặng chồng chất ngổn ngang. Cạnh đó không chỉ có những lán trại được dựng lên từ cây rừng bị đốn hạ bừa bãi, mà còn là nơi đặt máy xay đá quặng, máy phát điện để tăng cường ca lao động ban đêm, máy khoan đá, hồ chứa nước tự tạo để gạn đãi vàng từ những hòn đá vừa mới xay.
Ngoại trừ Hoàng Kim Cương khai rằng vừa từ Thái Nguyên vào tới Hóc Vàng để khảo sát trước khi đưa nhân công đến khai thác, số còn lại cho biết họ làm công cho một “chủ thầu” tên là Phúc. Người này đầu tư công cụ, máy móc khai thác và lương thực, thực phẩm cho họ ăn uống, mỗi tháng chi trả tiền công 2 triệu đồng.
Vấn đề dư luận đặt ra là sau đợt truy quét đầu tiền hồi cuối tháng 9 năm ngoái, không hiểu vì sao chính quyền địa phương không có biện pháp kiểm soát lãnh địa Hóc Vàng, mà lại để cho “vàng tặc” tiếp tục xâm nhập, công nhiên chặt dọn cây rừng dựng lán trại khai thác vàng sa khoáng suốt ngày lẫn đêm ở cách trung tâm xã Sơn Xuân khoảng 1 cây số.
Càng không hiểu vì sao sau khi ập vào Hóc Vàng truy quét lần này, các trinh sát hình sự Công an huyện Sơn Hòa điện báo cho chính quyền địa phương đến hiện trường tiếp nhận, tiêu hủy tang vật phạm pháp, nhưng hơn 2 giờ sau, ông Đinh Quang Thức - Trưởng Công an xã Sơn Xuân cùng một số cộng sự mới đến Hóc Vàng ?
Và theo nguồn tin từ một số người dân địa phương cho hay, “vàng tặc” tái diễn ở Hóc Vàng vì có sự tiếp tay của một vài cán bộ ở Sơn Xuân, có phải vì thế nên một cuộc truy quét trước đó có sự phối hợp của địa phương đã bị rò rỉ thông tin ?
Bất kỳ ai cũng có thể đoán được hậu họa nghiêm trọng từ những cơn sốt đào đãi vàng sa khoáng. Bởi lẽ một khi rừng bị tàn phá, đào bới tan hoang thì mưa lũ sẽ gây xói mòn, sạt lở, tác động xấu đến đời sống sản xuất của người dân địa phương; đó là chưa nói đến tính chất độc hại khi giới “vàng tặc” sử dụng hóa chất cyanua để phân kim, gây ô nhiễm môi trường.
Chính quyền tỉnh Phú Yên cũng như các huyện, xã có liên quan cần chủ động đấu tranh, ngăn chặn “vàng tặc”, kiên quyết xử lý nghiêm minh những kẻ tiếp tay để bảo vệ tài nguyên và môi trường hữu hiệu.
Việt Tường
