Một miếng ăn mà phải đánh đổi bao mồ hôi công sức, có lúc cả tính mạng thì quả là khó nuốt. Nhưng những người làm nghề rà phế liệu vẫn bất chấp nguy hiểm, đánh cược sinh mạng mình để nuôi sống bản thân và gia đình. Với họ, còn có niềm hy vọng được thắp lên mỗi ngày: biết đâu bữa nay “trúng” ổ kim loại ngon!
 |
| Đang đào sắt khi máy rà phát hiện và kêu inh ỏi… |
Dưới cái nắng hực trời của một ngày hè tháng 6/2011, phóng viên PLVN Online đã theo chân anh Nguyễn Văn Hiền (40 tuổi, trú tại thôn 5, xã Tam Ngọc, TP.Tam Kỳ, Quảng Nam) mưu sinh bằng nghề rà sắt.
Anh Hiền đã chuẩn bị đồ nghề xong xuôi: chiếc máy rà kim loại, cái cuốc Mỹ, chai nước và cà mèn cơm… tất cả treo, chằng, buộc trên chiếc xe máy cà tàng. Đáng giá nhất có lẽ là cái máy rà sắt. Nó không nặng, cũng không cồng kềnh lắm.
Trên thị trường, máy rà sắt giá khoảng 2,8 - 3 triệu đồng một chiếc loại dùng với bình ắc quy, có thể “đi trường” được cả tuần. Còn máy dùng bằng pin tuy rẻ hơn (chỉ 300.000 đồng/cái) nhưng không tiện bằng vì nhanh hao pin. Tùy điều kiện mà sắm máy, nhưng dân theo nghề này không ai thiếu được vật thiết thân ấy…
Mỗi ngày, một hy vọng
Quàng thêm cái túi chế từ bao xi măng sau lưng, anh Hiền và các “đồng nghiệp” bắt đầu cuộc kiếm cơm thường nhật. Hôm nay, địa bàn rà kim loại của nhóm anh thuộc xã Tam Hòa, huyện Núi Thành, Quảng Nam.
Anh Hiền kể: “Bình thường nhóm chúng tôi có 15 anh em ở cùng xóm đi chung, nhưng hôm nay mấy anh bạn bất ngờ bỏ đi ra cánh phía ngoài (Quán Gò, huyện Thăng Bình - PV) hết làm, chỉ còn lại 10 người này đi theo tôi. Cái nghề này, phải đi đến những nơi xa thì mới còn nhiều đồ…”.
Nhóm này từng có những chuyến xa, lên rừng lên núi, gói gạo mang nồi theo, nấu ăn ở lại cả tuần mới về một lần. “Làm cái việc rà sắt này cực khổ lắm! Nhưng không làm lấy gì mà ăn? Không nghề, không nghiệp, phải tìm một cách gì đó ngày kiếm vài chục để mua gạo, mua cá cho chúng nhỏ ăn, nên cứ thế mà đeo mãi thôi…”, anh Hiền nói.
Đã đến đầu thôn 6, xã Tam Hòa, huyện Núi Thành, đoàn người dựng xe, bày cơm ra ăn lót dạ. Uống vội ngụm nước, tất cả quày quả tiến vào khu vực rà sắt. Anh Phan Văn Tự (42 tuổi, cùng xóm với anh Hiền) vừa lắp cái máy rà và cục pin vào, rà được 50m thì bất ngờ đã thấy phát tiếng kêu inh ỏi. “Có rồi”, anh Tự thỏ thẻ, xác định vị trí rồi lấy dụng cụ. Vừa cuốc vừa đào, chừng hơn 20cm thì lưỡi cuốc gặp một chiếc thùng sắt. Nó đã mục gỉ, đất đá bám đầy, nhẹ hều. Hơi thất vọng nhưng anh Tự cũng bỏ ngay vào túi đeo sau lưng, tiếp tục cuộc hành trình.
Sau khoảng ba giờ đồng hồ, đến lúc mệt và khát nước, các anh “nhá” máy điện thoại cho nhau tập trung lại một gốc thông để phân loại ra những thứ mới vừa đào được.
 |
| Thành quả đào được sau ba tiếng đồng hồ...rà. |
Tôi ngồi cạnh anh Nguyễn Văn Tiền (45 tuổi), cùng anh xem đống đồ “thu hoạch” được. Không nhiều lắm, một nhúm dây đồng, những ống sắt đã gỉ, mảnh nhôm bể từ cái nồi, thậm chí có cả một miếng kim loại mỏng dính… Tất cả được anh Tiền gạt bỏ đất đá bám vào, tách phần kim loại bỏ vào bao cột lên yên xe.
Cả một ngày dưới nắng, tới chiều, đống kim loại chừng khoảng vài chục ký, các anh lên xe trở về lại Tam Kỳ, cùng mang tới vựa ve chai gần đó cân bán lấy tiền.
Theo thời giá, sắt vụn hiện bán được khoảng 5.000đ/kg. “Mỗi ngày mình đều có cái để hy vọng “trúng độc đắc”. Có người quanh đây đã từng trúng vàng và vật quý hiếm...”, các anh kể với tôi. Được biết, dù không “trúng” thì họ cũng cố gắng kiếm chừng 40.000 - 50.000 đồng, cái gọi là đủ nuôi con qua ngày…
“Miếng ăn đổi mạng”
Vừa ngồi trò chuyện, tôi quan sát thấy lòng bàn chân, bàn tay của các anh trắng toát, lớp da bị “quét” thành những rãnh sâu hoắm chạy dài. Ở đây, cứ 10 người thì hết 10 đều bị bệnh về da, chân tay, có lúc đến mắt cũng hỏng… nguyên nhân là do đào phải mìn.
Anh Hiền kể cho tôi nghe về con mắt bị hư của anh Tự. Cách đây vài năm, trong một dịp hè, anh Tự đi cùng nhóm, nhưng đến địa điểm thì chia nhau ra đi rà. Khoảng một giờ sau, chưa kịp “hội quân” để khoe nhau thành quả thu về thì nghe một tiếng nổ to. Mọi người lại thì thấy Tự đã nằm ra đất, mặt đầy máu nên vội đưa đi cấp cứu. Cứu được mạng nhưng anh mất con mắt phải từ đó.
 |
| Trở về nhà... |
Không đến mức sát thương như thế nhưng là thứ ngày nào cũng gặp với người làm nghề rà sắt là việc dẫm phải kim chích, mảnh chai, vật nhọn... “Đụng” kim hoài, hoặc xây xát nhẹ ngoài da là chuyện cơm bữa. “Nhưng nhiều lúc gặp phải kim của tụi “chích chát” thì chết rồi”, anh Hiền nói.
Anh Hiền kể, cũng một lần “trúng” đạn hú hồn. Nghe máy reo, anh cuốc thì đụng một vật cứng, lấy búa gõ nghe côm cốp, moi lên mới biết đó là đầu đạn. Cũng may, nó bị ngâm lâu dưới lòng đất và ngấm nước lâu nên không còn khả năng phát nổ.
“Mang qua tiệm ve chai cân được 10kg, bán được 42.000 đồng. Vừa mua, bà chủ ve chai vừa chửi: “Đồ ngu”, bà bảo: “Nó còn cái hột nổ đó nghen. Mày đập lơ mơ trúng chỗ nó nổ banh xác và chết có ngày”. Hú vía, nhưng dưới đất biết cục nào là đạn bom…”, anh Hiền thuật.
Mới đây nhất, có anh Nguyễn Văn Tí (35 tuổi, trú thôn Vinh Nam, xã Bình Trị, huyện Thăng Bình) đang hành nghề rà phế liệu tại địa phương, trong lúc đào tìm phế liệu thì một quả mìn phát nổ. Hậu quả bàn tay trái bị đứt gần lìa khỏi tay, toàn thân xây xát, người nhà đưa vào Bệnh viện Đa khoa Quảng Nam để điều trị. Tốn kém, hại sức khỏe, mà nay mai ra viện chắc cũng vẫn phải bám lấy nghề này...
Đâu đó, dưới lớp đất kia, những cơ hội của họ vẫn đang khuất chìm, cùng nỗi bấp bênh của cuộc mưu sinh cơ cực…
Bài và ảnh: Minh Kiệt
