Lần đầu tiên việc điều tra cơ bản địa chất được quy định ở Luật chuyên ngành
Một trong những điểm mới của Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 là Quy định về điều tra cơ bản đại chất. Luật đã quy định rõ nội dung và trách nhiệm của Nhà nước trong điều tra cơ bản địa chất; điều tra, khoanh định, lập bản đồ các khu vực di chỉ địa chất, di sản địa chất, tài nguyên vị thế; điều tra địa chất môi trường, tai biến địa chất; điều tra địa chất công trình, địa chất đô thị...
Không chỉ vậy, việc điều tra điều kiện địa chất khác cũng bao gồm: điều tra, lập bản đồ không gian địa chất, bản đồ không gian lòng đất; tài nguyên địa nhiệt; tài nguyên địa chất tái tạo; quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân hoạt động điều tra cơ bản địa chất.
Theo đó, Công tác điều tra cơ bản địa chất, điều tra địa chất về khoáng sản được quy định cụ thể với 3 nội dung chính đó là:
- Công tác điều tra cơ bản địa chất
- Công tác điều tra địa chất về khoáng sản
- Xây dựng thông tin dữ liệu về điều tra cơ bản địa chất, điều tra địa chất về khoáng sản.
Theo Tiến sĩ Vũ Mạnh Hào, Phó Trưởng phòng Địa chất - Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam thì những nội dung này được quy định chi tiết ở Nghị định số 193 ngày 2/7/2025 của Chính phủ.
Cụ thể:
Thứ nhất: Về công tác điều tra cơ bản địa chất, Luật đã quy định cụ thể nội dung điều tra cơ bản địa chất, quan trắc, cảnh báo trong điều tra địa chất, tai biến địa chất; Địa chất môi trường, địa chất đô thị; Điều tra các tài nguyên địa chất như: tài nguyên địa chất, tài nguyên khoáng sản, di sản địa chất, công viên địa chất) và các điều kiện địa chất khác như tài nguyên vị thế, cấu trúc tàng trữ….;
Đây là nhưng dữ liệu quan trọng (còn gọi là dữ liệu gốc) làm cơ sở đầu vào cho công tác quy hoạch ngành và quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội các địa phương.
Theo Tiến sĩ Vũ Mạnh Hào, Phó Trưởng phòng Địa chất - Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, cho biết: “Đối với điểm mới của công tác điều tra cơ bản địa chất thì lần đầu tiên công tác điều tra cơ bản địa chất đã xác định được 7 loại tài nguyên địa chất. Trong đó, tài nguyên khoáng sản thường thấy ví dụ như: than, chì, kẽm, vàng, mà 80 năm nay ngành địa chất đều làm việc đó rồi.
Trong nội dung điều tra cơ bản địa chất đã đưa ra công tác điều tra về các tài nguyên địa chất, các công viên địa chất và các tài nguyên vị thế hoặc là nghiên cứu về không gian lòng đất, không gian địa chất. Việc này rất quan trọng để bố trí cho quy hoạch phát triển, đặc biệt là các không gian lòng đất để quy hoạch cho phát triển không gian ngầm, không gian đô thị. Và các tài nguyên khác như tài nguyên vị thế hoặc là các công viên địa chất sẽ phục vụ rất quan trọng trong việc định hướng phát triển cho các địa phương”.
Thứ hai, đối với công tác điều tra địa chất và khoáng sản đã quy định cho hai giai đoạn điều tra xác định các cấu trúc triển vọng về khoáng sản và đánh giá tiềm năng, xác định chất lượng và quy mô khoáng sản định hướng cho công tác thăm dò, khai thác và sử dụng. Cũng như định hướng cho công tác quy hoạch phát triển ngành khai khoáng của đất nước.
Luật đã hoạch định nhiều chính sách thu hút nguồn lực ngoài Nhà nước để đầu tư cho công tác điều tra cơ bản địa chất, khoáng sản (như là tổ chức cá nhân tham gia điều tra địa chất về khoáng sản) và tập trung điều tra, đánh giá, thăm dò các khoáng sản chiến lược, quan trọng và một số khoáng sản có giá trị kinh tế cao, nhu cầu sử dụng lớn để đảm bảo cho sự phát triển kinh tế đất nước theo yêu cầu từng giai đoạn phát triển.
Ngoài ra, Luật đã phân cấp thẩm quyển cho UBND cấp tỉnh tổ chức thực hiện điều tra cơ bản địa chất theo đề án, dự án hoặc nhiệm vụ được cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt hoặc chấp thuận; tổ chức thực hiện đánh giá tiềm năng khoáng sản đối với khoáng sản nhóm III, nhóm IV để có cơ sở dữ liệu địa chất, khoáng sản phục vụ quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Về vấn đề này, Tiến sĩ Vũ Mạnh Hào cho rằng “Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 đã tăng quyền ưu tiên của các tổ chức, cá nhân tham gia điều tra đối với Nhà nước, tức là tham gia các tổ chức cá nhân, dùng tiền của tổ chức cá nhân để thực hiện công tác điều tra địa chất và khoảng sản”.
Cuối cùng, đối với thông tin, dữ liệu về địa chất, khoáng sản, đây là quy định mới và có chính sách quan trọng như:
Thông tin, dữ liệu về địa chất, khoáng sản được thiết kế tổng thể và xây dựng thành hệ thống thống nhất trong cả nước, phục vụ đa mục tiêu
Cơ sở dữ liệu địa chất, khoáng sản là tập hợp thống nhất toàn bộ kết quả điều tra cơ bản địa chất, điều tra địa chất về khoáng sản, tài nguyên địa chất, khoáng sản; hoạt động khoáng sản trong phạm vi cả nước được xây dựng, cập nhật, lưu trữ và quản lý đáp ứng yêu cầu truy nhập, cung cấp, sử dụng thống nhất từ trung ương đến địa phương, phục vụ công tác quản lý Nhà nước về địa chất, khoáng sản.
Và điểm mới nữa là công tác điều tra cơ bản địa chất được phân cấp, phân quyền cho địa phương thực hiện đánh giá tiềm năng khoáng sản, để các địa phương chủ động thực hiện để bổ sung cơ sở dữ liệu địa chất, khoáng sản phục vụ quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
“Về quyền ưu tiên là được ưu tiên lựa chọn một khu vực hoặc toàn bộ khu vực mà muốn điều tra đó để đưa vào quy hoạch thăm dò khai thác khoảng sản nhóm I và nhóm II, phù hợp cho công tác khai thác và thuộc diện không đấu giá quyền khai thác khoảng sản” - Tiến sĩ Vũ Mạnh Hào cho biết thêm.
Như vậy, đây là lần đầu tiên công tác điều tra cơ bản địa chất, điều tra địa chất về khoáng sản và xây dựng cơ sở thông tin, dữ liệu được quy định ở Luật chuyên ngành.