Chương trình phát triển Liên hiệp quốc (UNDP) hôm qua thông báo về những đánh giá của ông Cephas Lumina - chuyên gia độc lập của LHQ đối với ảnh hưởng của nợ nước ngoài tới việc thực hiện các quyền con người và hiện thực hóa các Mục tiêu Phát triển Thiên Niên Kỷ của LHQ (MDGs).
Đây mới chỉ là những nhận định ban đầu của ông Lumina sau chuyến làm việc 8 ngày tại Việt Nam theo lời mời của Chính phủ nước ta. Các ghi chép sơ bộ về chuyến thăm của ông Lumina sẽ được báo cáo lên Hội đồng Nhân quyền LHQ vào tháng 6 năm nay, trước khi có những báo cáo cuối cùng lên Hội đồng Nhân quyền LHQ vào tháng 6/2012.
Ông Lumina nói: “Chính phủ Việt Nam xứng đáng được khen ngợi về những thành quả đã đạt được trong quá trình thực hiện các MDGs. Việt Nam đã hoàn thành được 3 trên 8 các MDGs trước thời hạn: giảm tỉ lệ nghèo xuống còn một nửa, đảm bảo bình đẳng giới và phổ cập giáo dục tiểu học. Việc thực hiện các MDGs còn lại cũng đã đạt được những tiến bộ lớn”. Với cam kết rõ ràng của Chính phủ và sự hỗ trợ không ngừng nghỉ của các đối tác phát triển, ông Lumina tin tưởng Việt Nam có thể hoàn thành các mục tiêu MDGs còn lại vào đúng thời hạn.
Ủng hộ cách tiếp cận của Chính phủ Việt Nam khi nhấn mạnh rằng con người là trung tâm của các chiến lược phát triển quốc gia. Tuy nhiên, ông Lumina nhấn mạnh, để đảm bảo được cách tiếp cận này, các chương trình và chính sách kinh tế xã hội quốc gia cần thấm nhuần các nguyên tắc nhân quyền, trong đó đặt cao sự tham gia của người dân, tính minh bạch và chịu trách nhiệm. “Chính phủ Việt Nam cần xem xét thông qua một Kế hoạch hành động về Quyền con người theo như Tuyên bố Viên và Chương trình Hành động Viên”, ông Lumina khuyến nghị.
Liên quan tới tính bền vững của nợ nước ngoài của Việt Nam và tác động của nó lên các MDGs, ông Lumina cho biết, qua đánh giá của các tổ chức quốc tế thì nợ nước ngoài của Việt Nam vẫn ở mức an toàn và nguy cơ rủi ro thấp.
Tuy nhiên, Việt Nam vẫn phải đối mặt với một số các khó khăn, thách thức, bao gồm cả những khó khăn liên quan tới việc trở thành “quốc gia có thu nhập trung bình thấp”. Theo đó, các khoản vay kém ưu đãi sẽ thay thế cho các khoản viện trợ và vay ưu đãi thông qua viện trợ phát triển chính thức (ODA), trong khi ODA đã đóng vai trò hết sức quan trọng trong thúc đẩy phát triển con người tại Việt Nam. Cụ thể, năm 2010, ODA đã đóng góp gần 11% tổng đầu tư xã hội và 17% tổng chi ngân sách.
Qua những thông tin mà ông Lumina thu thập được trong 8 ngày làm việc tại Việt Nam thì “bức tranh” nợ nước ngoài không hẳn đã khả quan. Nợ nước ngoài hiện chưa tính đến các yếu tố khác như biến đổi khí hậu, các nguồn lực để tiến hành các hoạt động phát triển, nợ dự phòng. Mặt khác, nợ nước ngoài của Việt Nam đang có xu hướng tăng: năm 2009 là 38% GDP, năm 2010 là 42% GDP (đây chưa phải con số cuối cùng vì Quỹ Tiền tệ quốc tế cho rằng là gần 50%).
Để nợ nước ngoài không tác động đến sự phát triển bền vững, ông Lumina lưu ý cần giải quyết 2 vấn đề quan trọng là thâm hụt ngân sách và thâm hụt thương mại. Thêm vào đó, cũng cần phải giải quyết các khó khăn trong tiếp cận thông tin về nợ và ODA nhằm nâng cao tính minh bạch và chịu trách nhiệm trong quản lý, sử dụng các nguồn tài chính công.
Hoàng Thư