Không tỉnh táo sẽ rơi vào “bẫy tín dụng đen”

Không tỉnh táo  sẽ rơi vào “bẫy tín dụng đen”
(PLO) - Trước nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao, các dịch vụ tín dụng tiêu dùng “nở rộ” với những “chiêu trò” hấp dẫn đã khiến không ít người tiêu dùng rơi vào “bẫy  tín dụng đen”, gánh lãi “cắt cổ” nếu không tỉnh táo, lựa chọn cẩn trọng nhà cung cấp tín dụng.

80% phản ánh, khiếu nại liên quan đến tín dụng tiêu dùng

Các chuyên gia kinh tế đều lo ngại, vay tiêu dùng là khoản vay “dễ dãi” nhất khi hầu như không có điều kiện về thế chấp, thời gian thẩm định và giải ngân rất ngắn, những ràng buộc hay chế tài liên quan tới nghĩa vụ trả nợ cũng rất đơn giản. Chính vì vậy, Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương) đã phải phát đi nhiều cảnh báo đến người tiêu dùng (NTD) lưu ý khi tham gia các hợp đồng tín dụng tiêu dùng (TDTD). 

Nhưng tính đến thời điểm hiện tại, các phản ánh, khiếu nại liên quan đến TDTD vẫn tiếp tục tăng, chiếm hơn 80% tổng số phản ánh, khiếu nại trong  lĩnh vực tài chính - ngân hàng nói chung. “Các tranh chấp giá trị không có nhưng để lại hậu quả nghiêm trọng tới tài chính, danh dự, sức khỏe NTD, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển bền vững của thị thường TDTD” – ông Trịnh Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công Thương khẳng định.

Theo Bộ Công Thương, NTD cần tư vấn về TDTD hoặc khi quyền lợi có dấu hiệu bị xâm phạm trong quá trình thực hiện các hoạt động TDTD có thể liên hệ Tổng đài tư vấn, hỗ trợ NTD tại đầu số miễn phí 1800.6838 của Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương).

Qua tiếp nhận phản ánh của NTD về các vụ “lừa” trong TDTD, ông Hồ Tùng Bách (Phòng bảo vệ quyền lợi NTD, Cục Quản lý cạnh tranh) cho biết, một số doanh nghiệp cho vay tiêu dùng cung cấp thông tin không đầy đủ, chính xác, cố tình gây nhầm lẫn, lừa dối về lãi suất, điều kiện, phí phạt khi vi phạm hợp đồng… là một vi phạm điển hình trong lĩnh vực TDTD. Một hành vi khác là không thông báo rõ ràng mục đích thu thập thông tin, thể hiện qua việc trong quá trình thu thập thông tin để làm hồ sơ vay tiền, NTD không được thông báo là các số điện thoại của người thân sẽ được sử dụng trong quá trình thu hồi nợ (nếu có) phát sinh về sau. 

Một hành vi xâm phạm quyền lợi NTD mà Cục Quản lý cạnh tranh nhận được phản ánh là nhân viên thu hồi nợ có dấu hiệu đe dọa, quấy nhiễu NTD và người thân của NTD trong quá trình thu hồi nợ. Trong tất cả các vụ việc hiện đang được Cục Quản lý cạnh tranh xem xét giải quyết, tất cả NTD và cả người thân của NTD thường xuyên và liên tục bị các cuộc điện thoại, tin nhắn liên hệ với mục đích thu hồi nợ. Những cuộc điện thoại và tin nhắn này liên tục kèm theo nội dung đe dọa với lời lẽ thiếu tôn trọng người nghe. Thậm chí, rất nhiều cuộc gọi và tin nhắn được thực hiện lúc tối muộn và tần suất liên hệ trên dưới 10 cuộc/ngày.

Lãi cao 

Được xây dựng theo mô hình TDTD phổ biến trên thế giới, đặc biệt là tại các nước phát triển, các công ty TDTD Việt Nam đang ở giai đoạn đầu phát triển nên chủ yếu hướng tới việc chiếm thị phần, “hút” khách hàng bằng những “miếng mồi” về lãi suất, thủ tục và điều kiện giải ngân nhanh chóng, đơn giản, thuận tiện, đáp ứng những nhu cầu tiêu dùng có giá trị nhỏ, tức thời. Với các ưu thế “không rắc rối như ở các ngân hàng thương mại”, hoạt động TDTD ngoài ngân hàng đã chiếm ưu thế trên thị trường cho vay đối với những khách hàng có thu nhập trung bình đang có nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm gia dụng, giải trí... 

Theo phân tích của các chuyên gia, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến lãi suất của TDTD ngoài ngân hàng thường cao hơn ngân hàng là do nguồn huy động của các công ty tài chính thông thường đắt hơn; điều kiện duyệt vay của các công ty tài chính dễ hơn; các khoản TDTD ngoài ngân hàng thường chứa đựng những rủi ro cao hơn so với rủi ro của hệ thống ngân hàng. Ngoài ra, mức lãi suất được áp dụng trong quan hệ TDTD thường cao phù hợp với quan hệ cung-cầu và quan hệ cạnh tranh trên thị trường này trong giai đoạn khởi điểm của thị trường như hiện nay. 

Cùng với đó, pháp luật chưa có quy định riêng đối với TDTD. Quy chế cho vay đang áp dụng chung cho cả ngân hàng và công ty tài chính còn sơ sài, ít tác động đến hoạt động cho vay tiêu dùng. Mặc dù đã có nhiều quy định về lãi suất cho vay, lãi suất quá hạn và chế tài khi vi phạm quy định về lãi suất (tội cho vay nặng lãi trong Bộ luật Hình sự) nhưng quy định trần lãi suất 20% là “lãi suất trong mơ” và để chống “bóc lột” NTD đang được các chuyên gia kinh tế nhận định là “không còn phù hợp”. 

Bà Đinh Thị Thanh Nhàn (Trường Đại học Thương mại) cho rằng, đó là nguyên nhân khiến các công ty tài chính có xu hướng “cài cắm” điều khoản trong hợp đồng để tăng lãi suất hoặc áp dụng nhiều các khoản phí, khoản phạt nhằm lách quy định về giới hạn lãi suất trần của pháp luật. Do đó, trong các hợp đồng cho vay tiêu dùng, mức lãi suất trần cho vay thường bị “lờ” đi mà áp dụng các mức lãi suất quá cao (22-60%), thậm chí là 72-84%/năm. Nhưng các quảng cáo cho vay tiêu dùng chỉ đưa ra lãi suất là 20-30%/năm (tương đương 2-3%/tháng).

TS.Vũ Đình Ánh nhìn nhận, Bộ luật Dân sự sửa đổi đã quy định về trần lãi suất, nếu vượt quá trần lãi suất đó thì sẽ trở thành cho vay nặng lãi hay còn gọi là “tín dụng đen”. Tuy nhiên, trong Luật cũng có nội dung đề cập đến các quy định khác, liên quan đến sự thỏa thuận giữa bên đi vay và bên cho vay. Các công ty tài chính thuộc sự điều chỉnh của Luật Các tổ chức tín dụng. Do vậy, lãi cho vay của các công ty này được xác lập theo nguyên tắc cơ bản sau: Đảm bảo lãi suất bù đắp được chi phí đầu vào, chi phí hoạt động, bù đắp rủi ro và một tỷ lệ lợi nhuận nhất định; một khía cạnh nào đó người ta cũng dựa vào yếu tố cung - cầu trên thị trường. 

“Với đặc điểm thị trường còn mất cân đối cung – cầu như hiện nay, TDTD với các điều kiện về cạnh tranh còn hạn chế. Do vậy mà lãi suất CVTD hiện nay hợp lý hay không hợp lý phụ thuộc vào sự thỏa thuận giữa hai bên. Khi thị trường phát triển, lãi suất đó sẽ được điều tiết bởi quy luật cung - cầu cũng như quy luật về cạnh tranh” – TS.Vũ Đình Ánh nhận xét.

NTD nhận bất lợi để có món vay “hời”?

Trước “mánh khóe” của công ty cho vay tiêu dùng, đại bộ phận NTD lại chưa hiểu biết đầy đủ về tính chất trọn gói của hợp đồng theo mẫu, không được cảnh báo về hệ lụy phát sinh (trách nhiệm trả nợ: thời hạn, phương thức, tiền phạt phát sinh…), không được cầm hợp đồng để nắm được thông tin đầy đủ về hợp đồng. “Khi mời chào ký hợp đồng thì nhân viên rất nhiệt tình nhưng khi tiếp nhận và giải quyết khiếu nại lại có biểu hiện trốn tránh, kéo dài thời gian giải quyết thông tin; không có thiện chí trong việc tiếp nhận thông tin, đẩy trách nhiệm…”, bà Đinh Thị Thanh Nhàn phản ánh.

Các hợp đồng TDTD thường được thực hiện tại các trung tâm thương mại/siêu thị điện máy. Có trường hợp, hợp đồng để trống phần lãi suất, điều kiện thực hiện… Sau khi ký kết hợp đồng, bản chính của hợp đồng không được doanh nghiệp cung cấp kịp thời cho NTD, thậm chí đối với một số trường hợp, sau khi ký kết vài tháng và khi có yêu cầu của NTD thì công ty mới gửi hợp đồng khiến NTD phải “ngậm ngùi” thực hiện hợp đồng đã ký với những điều khoản bất lợi được điền vào sau khi đã ký hợp đồng.

Ông Hồ Tùng Bách cũng cảnh báo, các công ty cho vay tiêu dùng có hiện tượng sử dụng thông tin của NTD không đúng mục đích như quấy rối, gọi điện liên tục đe dọa đối với NTD và cả người thân, gây ảnh hưởng  tới uy tín, danh dự của NTD trong quá trình thu hồi nợ. Có trường hợp đã ép người thân ký giấy nhận nợ thay khi người vay bỏ trốn/không liên hệ được.

Minh bạch hóa hoạt động cho vay tiêu dùng

Từ đó, để tránh rơi vào “bẫy” TDTD, giải pháp đầu tiên là nâng cao nhận thức và kiến thức của NTD để “tiêu dùng thông minh và có trách nhiệm”. Từ góc độ cơ quan quản lý nhà nước, Cục Quản lý cạnh tranh lưu ý, khi có nhu cầu vay tiền, NTD cần tham khảo các hình thức tín dụng tại các ngân hàng. Nếu không còn lựa chọn nào khác mới tham khảo hình thức TDTD tại các tổ chức tài chính, và phải lựa chọn các công ty, tổ chức cung cấp dịch vụ cho vay có uy tín. Trước khi đặt bút ký hợp đồng, NTD phải làm rõ những nội dung trong hợp đồng, đặc biệt lưu ý các điều khoản về lãi suất vay, các khoản phí, lãi phạt, quy định về thanh lý hợp đồng.  

Theo quy định pháp luật, hiện nay dịch vụ cho vay tiêu dùng thuộc danh mục dịch vụ phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung tại các cơ quan quản lý nhà nước. Vì vậy, khi lựa chọn bất kỳ đơn vị nào cung cấp dịch vụ, NTD có quyền yêu cầu công ty thông báo về việc đã hoàn thành nghĩa vụ đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền hay chưa? 

Sau khi ký hợp đồng, NTD cần kiểm tra một lần nữa các nội dung của hợp đồng. Nếu có gì sai khác, thông báo ngay cho công ty và thực hiện quyền hủy hợp đồng (nếu cần thiết). NTD có trách nhiệm yêu cầu và lưu giữ hợp đồng để làm căn cứ đối chiếu, so sánh trong trường hợp xảy ra tranh chấp. Ngoài ra, cần tóm tắt và lưu giữ một số thông tin cơ bản như số tiền trả nợ hàng tháng, phương thức trả nợ và thời hạn trả nợ để có thể theo dõi và thực hiện đúng định kỳ;  lưu giữ tất cả các hóa đơn, tài liệu chứng minh nghĩa vụ thanh toán nợ. 

Nhưng các chuyên gia kinh tế kiến nghị, bản thân các cơ quan chức năng  cũng phải có cảnh báo, công cụ tư vấn, hỗ trợ thông tin cho NTD. Xây dựng khuôn khổ pháp lý quy định về hoạt động cho vay tiêu dùng với nguyên tắc bảo đảm sự hài hòa giữa lợi ích NTD – lợi nhuận của DN – sự phát triển lành mạnh của thị trường. Khuyến khích môi trường cạnh tranh lành mạnh trong lĩnh vực TDTD. Nâng cao trách nhiệm giám sát và quản lý của cơ quan chức năng đối với hoạt động cho vay tiêu dùng. Đặc biệt, theo Cục Quản lý cạnh tranh, phải minh bạch hóa hoạt động cho vay tiêu dùng.

Theo bà Đinh Thị Thanh Nhàn, trong ngắn hạn, cần nới lỏng mức lãi suất trần cho vay tiêu dùng, quy định cụ thể giới hạn thu các khoản phí trong các hợp đồng cho vay tiêu dùng. Trong dài hạn, hạn chế sử dụng công cụ lãi suất trần. Tăng cường quản lý bằng các biện pháp khác như kiểm soát quy trình, giới hạn rủi ro, tăng cường cơ chế giám sát thông tin đảm bảo tính minh bạch trong việc tính toán áp dụng lãi suất.

Giá trị TDTD ở Việt Nam tháng 8/2015 là 10,4 tỷ USD, tương đương 6,6% GDP. Tháng 12/2015 Việt Nam có 16 công ty tài chính. Tốc độ tăng trưởng của thị trường TDTD đến tháng 8/2014 là 18%.

Số liệu của Ngân hàng Nhà nước cho thấy, trong 7 năm qua tổng dư nợ cho vay tiêu dùng đã tăng trưởng trung bình gần 20%/năm (ước tính hiện có khoảng 15,8 triệu người là khách hàng tiềm năng của các công ty cung cấp TDTD).

Báo cáo tài chính của một công ty hoạt động trong lĩnh vực cấp TDTD cho thấy, trong 2 năm 2013-2014, mức lợi nhuận của công ty tăng 38,7%, tổng tài sản tăng 124,7% từ mức 2.611 tỷ đồng lên 5.867 tỷ đồng.

Tin cùng chuyên mục

Một số DN lo ngại nếu điều tra CBPG với HRC nhập khẩu sẽ ảnh hưởng xấu tới ngành thép.

Ý kiến trái chiều về đề xuất chống bán phá giá với thép cán nóng

(PLVN) - Ngay sau khi xuất hiện thông tin đề xuất Cục Phòng vệ thương mại (PVTM - Bộ Công Thương) điều tra chống bán phá giá (CBPG) với sản phẩm thép cán nóng (HRC) nhập khẩu, đến ngày 27/3 đã có 9 DN sản xuất tôn mạ, ống thép trong nước gửi đơn kiến nghị tới các cơ quan quản lý.

Đọc thêm

Khởi động Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản trong kỷ nguyên mới, giai đoạn 1

Khởi động Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản trong kỷ nguyên mới, giai đoạn 1
(PLVN) - Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản trong kỷ nguyên mới, giai đoạn 1 được khởi động  trên cơ sở Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Việt Nam - Nhật Bản lên “Đối tác Chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng tại châu Á và trên thế giới” và kết quả triển khai thực hiện 8 giai đoạn của Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản trong suốt 20 năm qua.

Tầm nhìn đường sắt tốc độ cao

Ảnh minh họa
(PLVN) - Theo Kết luận 49-KL/TW ngày 28/2/2023 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến 2030, tầm nhìn 2045; đặt mục tiêu đến 2025 hoàn thành phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao (ĐSTĐC) Bắc - Nam và khởi công trước 2030. Các đoạn ĐSTĐC Hà Nội - Vinh và TP HCM - Nha Trang được ưu tiên khởi công trong giai đoạn 2026 - 2030; phấn đấu hoàn thành toàn tuyến ĐSTĐC Bắc - Nam trước 2045.

Công trường đường dây mạch 3 bộn bề khó khăn

Chủ tịch HĐTV EVN sát sao kiểm tra tiến độ thi công đường dây mạch 3. (Ảnh: EVN) .
(PLVN) - Chỉ còn vài ngày nữa là đến cột mốc mục tiêu đầu tiên của dự án đường dây mạch 3 đưa điện ra Bắc (hoàn thành đúc móng toàn tuyến vào ngày 30/3) nhưng khối lượng công việc vẫn còn bộn bề. Chủ đầu tư cũng như các Bộ, ngành liên quan vẫn đang dốc toàn lực thực hiện dự án này.

Hai dự án đường dây 500kV qua miền Trung nguy cơ 'trượt' tiến độ

Đoạn Quảng Trạch - Thanh Hóa do CPMB quản lý dự án mới chỉ hoàn thành được 91/663 vị trí móng.
(PLVN) - Hạn chót hoàn thành việc đúc móng cột của Dự án đường dây 500kV mạch 3 Quảng Trạch - Phố Nối ấn định là ngày 31/3/2024, nhưng đến nay tỷ lệ hoàn thành việc đúc móng tại hai cung đoạn do Ban Quản lý dự án các công trình điện miền Trung (CPMB) quản lý mới chỉ được... hơn 10%.

VIPFA và thách thức lôi kéo dự án tỷ đô công nghệ cao

Hướng tới phát triển một hệ thống KCN sinh thái, xanh và bền vững. (Ảnh: VGP).
(PLVN) - TS. Phan Hữu Thắng, tân Chủ tịch Liên chi hội Tài chính khu công nghiệp (KCN) Việt Nam (VIPFA) cho biết, mục tiêu của VIPFA là cùng cơ quan quản lý nhà nước xây dựng và hoàn thiện chính sách, sao cho vừa dễ quản lý, vừa tạo điều kiện cho DN hoạt động. “Thách thức của chúng ta là phải làm sao lôi kéo được dự án tỷ đô công nghệ cao” - Chủ tịch VIPFA nhấn mạnh.

Miền Trung sắp có cảng nước sâu đón tàu 100.000 tấn

Phối cảnh dự án Khu bến cảng Mỹ Thủy. (Ảnh: quangtri.gov.vn)
(PLVN) - Dự án Khu bến cảng Mỹ Thủy (Quảng Trị) đang được khởi động trở lại. Đây là dự án cảng nước sâu có tổng mức đầu tư hơn 14.000 tỷ đồng, sau khi hoàn thành được kỳ vọng sẽ tạo thêm sức bật cho kinh tế biển khu vực miền Trung.

VNDirect bị tấn công, HNX tạm thời ngắt kết nối giao dịch

Thông báo trên trang web của VNDirect
(PLVN) - Hệ thống Công ty cổ phần Chứng khoán VNDirect bị tấn công từ 10h sáng chủ nhật, ngày 24/3, đến sáng 25/3 vẫn chưa khắc phục được, Sở Giao dịch chứng khoán (GDCK) Hà Nội (HNX) thông báo tạm thời ngắt kết nối giao dịch với công ty chứng khoán này…

Khơi thông dòng chảy tài chính cho nông nghiệp thuận thiên

Các giống lúa chịu mặn tốt được canh tác xen kẽ vụ tôm ở tỉnh Bạc Liêu. (Ảnh: Chí Quốc)
(PLVN) - Gần 98% môi trường tự nhiên của vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã bị chuyển đổi trong nửa thập kỷ qua. Phát triển nông nghiệp dựa theo tự nhiên đang là yêu cầu cấp bách cho vùng đất này và nguồn lực tài chính được xem là một trong các giải pháp quan trọng nhất.

Khởi nghiệp - hãy tự tin, dám làm, đừng sợ!

Nguyễn Thị Thu Hoa, CEO Trường Foods bên sản phẩm cao cấp Con Cui làm từ thịt lợn mán. (Ảnh: NVCC)
(PLVN) - Họ đều khởi nghiệp khi còn rất trẻ từ tay trắng. Đến nay, tổng doanh thu của họ đã tới 40-50 tỷ đồng. Họ đã được đề cử là 1 trong 20 Gương mặt trẻ Việt Nam năm 2022 ở lĩnh vực Kinh doanh - khởi nghiệp.