Chỉ dẫn địa lý: Đắt có 'xắt ra miếng'?

Việt Nam có 56 chỉ dẫn địa lý được đăng ký và bảo hộ trong nước, 4 chỉ dẫn được đăng ký tại nước ngoài. Ảnh minh họa
Việt Nam có 56 chỉ dẫn địa lý được đăng ký và bảo hộ trong nước, 4 chỉ dẫn được đăng ký tại nước ngoài. Ảnh minh họa
Vì sao cần có một sản phẩm sở hữu trí tuệ đắt đỏ, phức tạp và đòi hỏi nhiều sự tuân thủ, bảo vệ như chỉ dẫn địa lý? Đơn giản chỉ là để bán được nhiều hàng với giá cao!

Chỉ dẫn địa lý là những chỉ dẫn về hàng hoá bắt nguồn từ lãnh thổ của một thành viên hoặc từ khu vực hay địa phương thuộc lãnh thổ đó, có chất lượng, uy tín hoặc đặc tính nhất định chủ yếu do xuất xứ địa lý mà ra. Nói nôm na, chỉ dẫn địa lý là sản phẩm dùng chung, thuộc sở hữu “toàn dân”, sản phẩm nào đáp ứng đủ các đặc tính kỹ thuật như chỉ dẫn đã được bảo hộ thì doanh nghiệp (DN) có thể đăng ký để có quyền sử dụng logo của chỉ dẫn đó.

Việt Nam được xem là quốc gia khá tích cực trong khu vực ASEAN khi đã thực sự xây dựng hệ thống pháp luật về chỉ dẫn địa lý từ rất sớm (Bộ Luật Dân sự năm 1995 có nhiều nội dung về xuất xứ; Việt Nam cũng đồng thời tham gia rất nhiều thỏa ước, hiệp định quốc tế có liên quan), với số lượng chỉ dẫn địa lý được bảo hộ đến nay chỉ sau Thái Lan và Malaysia.

Hiện Việt Nam có 56 chỉ dẫn địa lý được đăng ký và bảo hộ trong nước, 4 chỉ dẫn được đăng ký tại nước ngoài (Chè Shan tuyết Mộc Châu, Cà phê Buôn Ma Thuột, Chả mực Hạ Long, Cam Cao Phong Hòa Bình, Vải thiều Lục Ngạn, Dừa xiêm xanh, Bưởi da xanh Bến Tre…).

“Với kinh phí khoảng 1 tỷ đồng và hơn 2 năm từ lúc lập đề án điều tra, khảo sát, xác định đặc thù quy trình sản xuất, đặc tính kỹ thuật, đặc trưng thổ nhưỡng, chất lượng sản phẩm,… tỉnh đã nhận được chỉ dẫn địa lý cho 2 sản phẩm Dừa xiêm xanh và Bưởi da xanh Bến Tre hôm 15/3 vừa qua”, Phó Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre Phan Văn Mãi cho hay.

Tuy nhiên, chỉ dẫn địa lý chỉ là một phần của sở hữu trí tuệ, và chỉ được bảo hộ ở quốc gia có đăng ký. Như vậy, chuyện đăng ký bảo hộ cho một chỉ dẫn địa lý ở các thị trường lớn của Việt Nam tốn kém ra sao?

Theo TS. Delphine Marie-Vivien từ CIRAD (Trung tâm Hợp tác quốc tế nghiên cứu nông nghiệp phục vụ phát triển - Pháp), nhà tư vấn về chỉ dẫn địa lý tại nhiều tỉnh, thành phố phía Bắc, Việt Nam có tham gia Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA), tức sản phẩm nào đã đăng ký chỉ dẫn địa lý ở Việt Nam sẽ đương nhiên được bảo hộ ở EU khi EVFTA có hiệu lực.

Tuy nhiên, ở trường hợp ASEAN thì khác. Bởi “ASEAN về bản chất chưa phải là cộng đồng kinh tế với những quy chế chung như EU, vì vậy sản phẩm đã đăng ký chỉ dẫn địa lý ở Việt Nam rồi vẫn phải đăng ký ở từng nước ASEAN thì mới được bảo hộ”, bà Delphine khẳng định.

Nhà tư vấn trên còn cho hay, hiện không có nhiều thông tin về đăng ký chỉ dẫn địa lý đối với sản phẩm Việt Nam tại thị trường Mỹ. Về chi phí, tùy thuộc vào hồ sơ đăng ký với các đặc tính kỹ thuật đi cùng, và con số có thể lên tới hàng triệu đô la.

“Vấn đề ở chỗ Mỹ là thị trường lớn của nhiều sản phẩm Việt Nam. Hoạt động đăng ký chỉ dẫn địa lý có thể rất tốn kém nên cần được thực hiện một cách tập trung. Ví dụ, cơ quan chức năng nên theo dõi các thị trường xuất khẩu chính những sản phẩm chủ lực của Việt Nam để kịp thời bảo vệ các chỉ dẫn địa lý đã có và định hướng đăng ký những chỉ dẫn địa lý mới phù hợp”, TS. Delphine khuyến nghị thêm.

Vì sao cần có một sản phẩm sở hữu trí tuệ đắt đỏ, phức tạp và đòi hỏi nhiều sự tuân thủ, bảo vệ như vậy? Câu trả lời đơn giản chỉ là để bán được nhiều hàng với giá cao!

Có thể dễ dàng nhìn thấy lợi ích của những sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý tại Việt Nam. Ví dụ Chả mực Hạ Long, sau khi có chỉ dẫn địa lý đã tăng giá 15% (17 USD/kg), trong khi những sản phẩm cùng chủng loại có giá chỉ bằng 53% (tức 9 USD/kg). Tương tự, Cam Cao Phong Hòa Bình, sau khi có chỉ dẫn địa lý đã tăng giá 30%, từ mức 20.000-30.000 đồng/kg lên mức 40.000-50.000 đồng/kg (năm 2015).

Ngoài ra, chỉ dẫn địa lý cũng là đặc điểm có thể giúp nhà sản xuất, chính quyền, các cơ quan quản lý có cơ sở pháp lý để phòng chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, tức có thể khởi kiện những người sử dụng chỉ dẫn địa lý này một cách bất hợp pháp (chưa đăng ký sử dụng chỉ dẫn địa lý hoặc làm hàng nhái…).

Thực tế cho thấy, dù chưa đăng ký ở thị trường quốc tế, nhưng sản phẩm đã có chỉ dẫn địa lý được bảo hộ trong nước cũng là “vũ khí” đủ mạnh để bảo vệ hàng Việt Nam ở nước ngoài. Chẳng hạn, thương hiệu Cà phê Buôn Ma Thuột, sau khi được UBND tỉnh Đắk Lắk đăng ký chỉ dẫn địa lý trong nước vào năm 2005, thì đến năm 2010 đã bị một nhà sản xuất Trung Quốc đăng ký ngay tại thị trường 1,3 tỷ dân. Cho dù thế, sau khi tranh tụng tại tòa, Đắk Lắk cũng đã thắng kiện.

Chỉ dẫn địa lý không phải là ‘cây đũa thần’

Tất nhiên, chỉ dẫn địa lý không phải là “cây đũa thần” để nâng tầm giá trị cho các thương hiệu nông sản Việt.

Trong một số trường hợp, chỉ dẫn địa lý có thể phát động cuộc chạy đua sản lượng và mở rộng diện tích nuôi trồng tràn lan, thay vì tạo ra tư duy tích hợp chỉ dẫn địa lý với cải thiện chất lượng, công nghệ và chế biến sâu để bán được sản phẩm với mức giá ngày càng cao. Không khó để thấy hiện tượng “nở rộ” này với sản phẩm ‘tiêu Quảng Trị’ hay ‘điều Bình Phước’.

“Chưa biết cuộc chạy đua này sẽ dẫn đến hệ quả ra sao”, nhà tư vấn chỉ dẫn địa lý từ CIRAD ái ngại nói.

Khác với các nước, hoạt động đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý tại Việt Nam đang được “bao cấp”. Theo đó, chính quyền các địa phương hiện đang làm thay mọi thủ tục để DN có được sản phẩm sở hữu trí tuệ “dùng chung” này. Chính sách thì tốt, nhưng cũng chính điều này đang khiến hiệp hội các nhà sản xuất, các hội nghề nghiệp không thực sự có động lực tham gia hình thành ý tưởng, xác định đặc điểm sản phẩm để xây dựng nên một bản đăng ký chỉ dẫn địa lý có tính đại diện cao nhất, đặc thù nhất.

Do đó, vẫn còn rất ít DN quan tâm sử dụng chỉ dẫn địa lý như một lợi thế nhằm nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm. Thậm chí, nhiều người sản xuất còn nghĩ đây là sở hữu trí tuệ của… chính quyền, nên các tổ chức, cá nhân không được phép sử dụng!!! “Bởi vậy, người ‘đứng đơn’ xin đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý nên là các hội nghề nghiệp”, TS. Delphine khuyến nghị.

Sự thờ ơ ấy cũng cho thấy thực tế đáng buồn là một số sản phẩm Việt Nam dù đã có chỉ dẫn địa lý nhưng giá cả vẫn “èo uột” - tiêu Quảng Trị có thể là một ví dụ cụ thể.

Nhìn sang Campuchia, nơi chỉ có 2 sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý, thì một trong hai mặt hàng ấy là hạt tiêu Kampot đang được bán với giá 425 USD/kg. Trong khi hạt tiêu Việt Nam với điều kiện thổ nhưỡng và tập tính sản xuất không khác mấy chỉ được bán ra với giá khoảng 7 USD/kg.

Theo ông Trần Anh Tuấn, chuyên gia phát triển thị trường từ Công ty Tư vấn The Pathfinder, sở dĩ Campuchia làm được điều này là nhờ đã tập trung toàn lực để quảng bá cho chỉ dẫn địa lý đó.

Tương tự, tại Thái Lan, tất cả các sản phẩm có chỉ dẫn địa lý đều được bố trí ở những vị trí đẹp nhất của Central Group - chuỗi siêu thị hàng đầu tại “xứ sở chùa vàng”.

Như vậy, đăng ký bảo hộ được chỉ dẫn địa lý là một lẽ, có bảo vệ và phát huy được hiệu quả của loại sở hữu trí tuệ ấy hay không lại là một lẽ khác. Bởi đây không đơn giản là việc của riêng các chính quyền địa phương, mà phải là của tất cả các hội nghề nghiệp, các nhà sản xuất, nhà chế biến và những người làm thương mại có liên quan.

Tin cùng chuyên mục

Một số DN lo ngại nếu điều tra CBPG với HRC nhập khẩu sẽ ảnh hưởng xấu tới ngành thép.

Ý kiến trái chiều về đề xuất chống bán phá giá với thép cán nóng

(PLVN) - Ngay sau khi xuất hiện thông tin đề xuất Cục Phòng vệ thương mại (PVTM - Bộ Công Thương) điều tra chống bán phá giá (CBPG) với sản phẩm thép cán nóng (HRC) nhập khẩu, đến ngày 27/3 đã có 9 DN sản xuất tôn mạ, ống thép trong nước gửi đơn kiến nghị tới các cơ quan quản lý.

Đọc thêm

Khởi động Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản trong kỷ nguyên mới, giai đoạn 1

Khởi động Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản trong kỷ nguyên mới, giai đoạn 1
(PLVN) - Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản trong kỷ nguyên mới, giai đoạn 1 được khởi động  trên cơ sở Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Việt Nam - Nhật Bản lên “Đối tác Chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng tại châu Á và trên thế giới” và kết quả triển khai thực hiện 8 giai đoạn của Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản trong suốt 20 năm qua.

Tầm nhìn đường sắt tốc độ cao

Ảnh minh họa
(PLVN) - Theo Kết luận 49-KL/TW ngày 28/2/2023 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến 2030, tầm nhìn 2045; đặt mục tiêu đến 2025 hoàn thành phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao (ĐSTĐC) Bắc - Nam và khởi công trước 2030. Các đoạn ĐSTĐC Hà Nội - Vinh và TP HCM - Nha Trang được ưu tiên khởi công trong giai đoạn 2026 - 2030; phấn đấu hoàn thành toàn tuyến ĐSTĐC Bắc - Nam trước 2045.

Công trường đường dây mạch 3 bộn bề khó khăn

Chủ tịch HĐTV EVN sát sao kiểm tra tiến độ thi công đường dây mạch 3. (Ảnh: EVN) .
(PLVN) - Chỉ còn vài ngày nữa là đến cột mốc mục tiêu đầu tiên của dự án đường dây mạch 3 đưa điện ra Bắc (hoàn thành đúc móng toàn tuyến vào ngày 30/3) nhưng khối lượng công việc vẫn còn bộn bề. Chủ đầu tư cũng như các Bộ, ngành liên quan vẫn đang dốc toàn lực thực hiện dự án này.

Hai dự án đường dây 500kV qua miền Trung nguy cơ 'trượt' tiến độ

Đoạn Quảng Trạch - Thanh Hóa do CPMB quản lý dự án mới chỉ hoàn thành được 91/663 vị trí móng.
(PLVN) - Hạn chót hoàn thành việc đúc móng cột của Dự án đường dây 500kV mạch 3 Quảng Trạch - Phố Nối ấn định là ngày 31/3/2024, nhưng đến nay tỷ lệ hoàn thành việc đúc móng tại hai cung đoạn do Ban Quản lý dự án các công trình điện miền Trung (CPMB) quản lý mới chỉ được... hơn 10%.

VIPFA và thách thức lôi kéo dự án tỷ đô công nghệ cao

Hướng tới phát triển một hệ thống KCN sinh thái, xanh và bền vững. (Ảnh: VGP).
(PLVN) - TS. Phan Hữu Thắng, tân Chủ tịch Liên chi hội Tài chính khu công nghiệp (KCN) Việt Nam (VIPFA) cho biết, mục tiêu của VIPFA là cùng cơ quan quản lý nhà nước xây dựng và hoàn thiện chính sách, sao cho vừa dễ quản lý, vừa tạo điều kiện cho DN hoạt động. “Thách thức của chúng ta là phải làm sao lôi kéo được dự án tỷ đô công nghệ cao” - Chủ tịch VIPFA nhấn mạnh.

Miền Trung sắp có cảng nước sâu đón tàu 100.000 tấn

Phối cảnh dự án Khu bến cảng Mỹ Thủy. (Ảnh: quangtri.gov.vn)
(PLVN) - Dự án Khu bến cảng Mỹ Thủy (Quảng Trị) đang được khởi động trở lại. Đây là dự án cảng nước sâu có tổng mức đầu tư hơn 14.000 tỷ đồng, sau khi hoàn thành được kỳ vọng sẽ tạo thêm sức bật cho kinh tế biển khu vực miền Trung.

VNDirect bị tấn công, HNX tạm thời ngắt kết nối giao dịch

Thông báo trên trang web của VNDirect
(PLVN) - Hệ thống Công ty cổ phần Chứng khoán VNDirect bị tấn công từ 10h sáng chủ nhật, ngày 24/3, đến sáng 25/3 vẫn chưa khắc phục được, Sở Giao dịch chứng khoán (GDCK) Hà Nội (HNX) thông báo tạm thời ngắt kết nối giao dịch với công ty chứng khoán này…

Khơi thông dòng chảy tài chính cho nông nghiệp thuận thiên

Các giống lúa chịu mặn tốt được canh tác xen kẽ vụ tôm ở tỉnh Bạc Liêu. (Ảnh: Chí Quốc)
(PLVN) - Gần 98% môi trường tự nhiên của vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã bị chuyển đổi trong nửa thập kỷ qua. Phát triển nông nghiệp dựa theo tự nhiên đang là yêu cầu cấp bách cho vùng đất này và nguồn lực tài chính được xem là một trong các giải pháp quan trọng nhất.

Khởi nghiệp - hãy tự tin, dám làm, đừng sợ!

Nguyễn Thị Thu Hoa, CEO Trường Foods bên sản phẩm cao cấp Con Cui làm từ thịt lợn mán. (Ảnh: NVCC)
(PLVN) - Họ đều khởi nghiệp khi còn rất trẻ từ tay trắng. Đến nay, tổng doanh thu của họ đã tới 40-50 tỷ đồng. Họ đã được đề cử là 1 trong 20 Gương mặt trẻ Việt Nam năm 2022 ở lĩnh vực Kinh doanh - khởi nghiệp.