Khô héo vì bụi đá
Theo phản ánh của chị Hà Thị Thúy (ngụ thôn Thanh Bình, xã Ia Bă), vườn cà phê nhà chị có 1.800 cây trồng từ tháng 8/2015. Dù trời mới mưa xong nhưng hầu hết các cây trong vườn đều trong tình trạng héo rũ.
“Năm ngoái, vườn cà phê này cho thu bói được 3kg cà phê tươi/cây. Đáng lẽ, năm nay vườn cà phê này sẽ bắt đầu được thu hoạch thì hơn 4 tháng nay, khi mỏ đá của Cty Quang Đức đi vào hoạt động, bụi từ mỏ đá phủ đầy lên cây khiến cây bị khô héo, không thể ra hoa. Công sức chăm sóc 3 năm nay của gia đình tôi có nguy cơ mất trắng”, chị Thúy bức xúc.
Cách đó không xa, vườn cà phê 2.000 cây của gia đình chị Nguyễn Thị Thanh (ngụ thôn Thanh Hà, xã Ia Bă) cũng trong tình trang tương tự. Chị Thanh mua đất ở đây để trồng vườn cà phê này đã được 10 năm nay. Mọi năm vườn cà phê nhà chị sinh trưởng tốt, cho thu hoạch khoảng 20 chục tấn.
“Từ khi mỏ đá hoạt động, bụi từ khai thác đá bám vào cây cà phê. Riêng khoảng 500 đến 700 cây gần mỏ đang chết dần, những cây còn lại bị ảnh hưởng cũng có nguy cơ chết. Việc khai thác đá từ mỏ đá còn làm đá văng vào vườn, gây gãy cành của những cây nằm gần mỏ”, chị Thanh nói.
Bức xúc vì hoạt động của mỏ đá làm ảnh hưởng lớn đến vườn cà phê xung quanh, gần 20 hộ dân là chủ các vườn cà phê này đã làm đơn phản ánh lên chính quyền xã Ia Bă. Cty Quang Đức sau đó đã hứa sẽ kiểm tra và bồi thường cho các hộ dân có cà phê bị ảnh hưởng trước ngày 2/3.
Tuy nhiên, sau đó không thấy Cty Quang Đức thực hiện nên ngày 13/3, người dân đã kéo đến mỏ đá trên yêu cầu Công ty này dừng ngay hoạt động khai thác đá. UBND xã cũng đã cử người đến giải thích. Đại diện Cty cũng viết cam kết sẽ phối hợp với ngành chức năng giải quyết khiếu nại của các chủ vườn cà phê bị ảnh hưởng.
Đến ngày 19/3, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Gia lai cùng UBND huyện Ia Grai đã có buổi làm việc với đại diện Cty Quang Đức và các hộ dân có cây cà phê bị ảnh hưởng từ mỏ đá. Tuy nhiên, buổi làm việc giữa các bên đã không tìm được tiếng nói chung về việc giải quyết, đền bù số cây cà phê bị ảnh hưởng.
Các hộ dân yêu cầu Cty Quang Đức và các ngành liên quan xuống trực tiếp kiểm tra các vườn cà phê bị ảnh hưởng do khai thác đá gây ra. Tuy nhiên, yêu cầu trên đã không được thực hiện, vì chưa có đơn vị đủ chuyên môn xác định nguyên nhân cà phê chết.
“Xuống tận vườn mới có thể nhìn thấy cà phê dù có tưới nhiều lần nhưng vẫn bị bám bụi, đá văng đầy vườn. Nếu không xuống, cũng không có hướng đền bù thì yêu cầu mỏ đá dừng hoạt động. Vườn cà phê ngày càng chết, mỏ đá vẫn hoạt động, trong khi người dân cứ phải đợi”, chị Thúy bức xúc.
Trong khi đó, ông Thái Hồng Nhân - Tổng Giám đốc Cty Quang Đức đề nghị phải có cơ quan chuyên ngành về nông nghiệp xuống kiểm tra lại vấn đề thổ nhưỡng, chăm sóc vườn cây, rồi mới có biện pháp hỗ trợ người dân.
Tạm dừng hoạt động
Mới đây, thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh Gia Lai, đoàn liên ngành do Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND huyện Ia Grai và các bên liên quan đã kiểm tra thực tế việc khai thác đá của Cty Quang Đức gây ảnh hưởng đến vườn cà phê của các hộ dân.
Theo kết quả kiểm tra, trong quá trình hoạt động mỏ đá tại xã Ia Bă, Cty Quang Đức chưa nghiêm túc thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường như báo cáo đánh giá tác động môi trường.
Cụ thể, chưa niêm yết công khai kế hoạch bảo vệ môi trường của mỏ đá tại UBND xã Ia Bă; chưa được cơ quan có thẩm quyền xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường, phục vụ giai đoạn vận hành của dự án; việc thực hiện tưới nước khu vực chế biến và vận chuyển giai đoạn đầu chưa thường xuyên. Do đó, quá trình khai thác, nổ mìn tại mỏ đá phát sinh bụi và đất đá ảnh hưởng đến một phần hoa màu của các hộ dân tại khu vực liền kề, trên tuyến đường vận chuyển.
Đoàn kiểm tra đã yêu cầu mỏ đá tạm dừng hoạt động, thực hiện đầy đủ theo cam kết bảo vệ môi trường, yêu cầu Cty Quang Đức phối hợp với UBND xã Ia Bă làm việc với các hộ dân xác định giá trị thiệt hại để có phương án đền bù.
Theo ông Nguyễn Xuân Bổn - Chủ tịch UBND xã Ia Bă, mỏ đá nói trên đã được ngành chức năng cấp phép cho Cty Quang Đức hoạt động từ tháng 10/2017. Thời hạn cấp phép là 6 năm. Trong quá trình thực hiện khai thác và vận chuyển đá, Cty Quang Đức chở đá quá cao so với thành xe làm đá rơi vãi ra đường, một số xe không phủ kín bạt làm bụi, đá rơi.
Việc tưới nước chống bụi trên tuyến vận chuyển qua khu dân cư và khu sản xuất của dân còn thực hiện qua loa, chưa đảm bảo chống bụi làm ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt và sản xuất của bà con. Khi vận chuyển qua khu dân cư tài xế chạy với tốc độ nhanh, bóp còi gây mất an toàn cho người tham gia giao thông. Ngay đầu tuyến đường đã có biển xe trọng tải 10 tấn, tuy nhiên Cty này chở trên 20 tấn.
“Chúng tôi đã thông báo đến các hộ dân kê khai diện tích cà phê, hoa màu bị thiệt hại nộp về xã. Sau đó, xã phối hợp với Cty Quang Đức kiểm tra, rà soát lại lần cuối cùng để lên phương án đền bù thỏa đáng cho người dân. Ngoài ra, đường dẫn vào mỏ đá chỉ cho trọng tải dưới 10 tấn nhưng xe chở đến 20 tấn thì Cty phải có cam kết với chính quyền địa phương sửa chữa, chứ đường hư hỏng như vậy làm sao người dân đi lại được”, ông Bổn cho biết.
