Vào thời điểm xuất hiện, máy bay Il-2 của Liên Xô được chú ý với những ưu điểm nổi bật như mang vũ khí mạnh mẽ, dễ dàng phá hủy các phương tiện bọc thép và có khả năng sống sót vượt trội. Chiếc máy bay này được đánh giá là một trong những phương tiện chiến đấu nổi bật nhất của Chiến tranh thế giới thứ hai. Nhiều người cho rằng, theo nhiều cách, máy bay Il-2 đã ảnh hưởng đến kết quả của toàn bộ cuộc chiến.
Sơ đồ thiết kế mới
Đối với Liên Xô trong cuộc Chiến tranh thế giới II, việc đưa máy bay Il-2 vào sản xuất hàng loạt được giới lãnh đạo nước này xem là một nhiệm vụ rất quan trọng bởi gắn với nhiệm vụ trở thành lực lượng tấn công chính của tiền tuyến. Trong những năm Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại của Liên Xô, hơn 36.000 chiếc máy bay đã được chế tạo. Trong đó, máy bay Il-2 đã đóng vai trò chủ chốt trong một số chiến dịch lớn nhất của Hồng quân, thực hiện nhiều cuộc tấn công ồ ạt “nghiền nát” thiết bị quân sự và nhân lực của phát xít Đức.
Một trong những đặc tính nổi bật của máy bay Il-2 là khả năng sống sót trong trận chiến và chống lại hỏa lực từ mặt đất. Trước khi xuất hiện máy bay này xuất hiện, ở Liên Xô đã không có máy bay chiến đấu chuyên dụng nào có khả năng tiêu diệt các mục tiêu mặt đất từ độ cao thấp mà chỉ có một số loại thiết bị quân sự được chuyển đổi để thực hiện các nhiệm vụ như vậy, như máy bay 2 lớp cánh hạng nhẹ R-5Sh.
 |
| Một chiếc Il-2 bị bắn “te tua” vẫn có thể quay về đến sân bay |
Quá trình phát triển máy bay Il-2 hoàn toàn mới được bắt đầu vào cuối những năm 1930 từ nhận thức của những nhà phát triển rằng các phương tiện bay của họ lúc bấy giờ không được bảo vệ đầy đủ, vì thế, súng phòng không hoặc đôi khi là vũ khí bộ binh thông thường cũng có thể bắn rơi máy bay chiến đấu. Do đó, nhà thiết kế máy bay Sergei Ilyushin đã đề xuất chế tạo một “máy bay bọc thép” - một loại “xe tăng bay”.
Có điều, để làm được điều này, các nhà thiết kế phát hiện một vấn đề nghiêm trọng với trọng lượng - vỏ giáp nặng hơn 700 kg. Tuy nhiên, các kỹ sư đã giải quyết được vấn đề này bằng cách thiết kế lớp vỏ máy bay rời và nhẹ. Phần phía trước thân chiếc máy bay bọc thép làm từ các tấm kim loại dập dày từ 4 đến 8mm bố trí buồng lái, động cơ, bộ tản nhiệt, thùng nhiên liệu. Buồng lái hai chỗ ngồi là một khoang bọc thép được bảo vệ tốt. Phần đuôi bằng gỗ, các cánh được làm bằng duralumin.
Máy bay bê tông
Máy bay chiến đấu loại này được trang bị hai súng máy ShKAS 7,62 mm và hai pháo tự động cỡ nhỏ ShVAK cỡ nòng 20 mm. Trên các giá treo vũ khí bên ngoài và bên trong, máy bay có thể mang theo từ 400 đến 600kg bom hàng không. Nguyên mẫu Il-2 đã cất cánh lần đầu vào tháng 10/1939. Tuy nhiên, chiếc máy bay không phù hợp với quân đội Nga. Vì vậy, họ đã yêu cầu tăng tầm bắn và trang bị vũ khí mạnh hơn. Theo hướng này, các nhà thiết kế đã lắp đặt động cơ mạnh mẽ hơn và loại bỏ cabin hai chỗ ngồi để giảm trọng lượng.
Đến năm 1940, chiếc máy bay tấn công một chỗ ngồi đã vượt qua các cuộc thử nghiệm cấp nhà nước và đến tháng 6/1941, Không quân Liên Xô đã có khoảng 250 chiếc máy bay Il-2. Dù số lượng này là chưa đủ với lực lượng không quân Liên Xô và chỉ có một số phi công làm chủ được kỹ thuật mới nhưng những chiếc Il-2 đầu tiên đã gây bất ngờ cho Đức Quốc xã.
Ngay từ những ngày đầu tiên của cuộc chiến, máy bay Il-2 đã tham gia phục vụ trên mặt trận. Trên thực tế, đây là loại máy bay duy nhất có khả năng tiêu diệt hiệu quả thiết bị và nhân lực của kẻ thù trên mặt đất. Trong đó, phi đội Il-2 đầu tiên tham chiến vào ngày 27/6/1941 tại khu vực thành phố Bobruisk của Belarus đã tiêu diệt được cả một đoàn xe cơ giới của Đức.
Dù vậy nhưng chiếc Il-2 cũng sớm bộc lộ điểm yếu là không có những tấm giáp bảo vệ đủ dày trước những máy bay Messerschmitt của Đức. Ngoài ra, trên máy bay này cũng còn thiếu vũ khí phòng thủ và xạ thủ súng máy. Do đó, các trung đoàn hàng không xung kích đã phải chịu những tổn thất nặng nề. Việc sửa lỗi thiết kế trong điều kiện chiến tranh khi việc sản xuất hàng loạt đã được thiết lập sẵn rất khó khăn. Việc trang bị thêm vũ khí, bố trí chỗ ngồi cho thành viên phi hành đoàn thứ hai cũng làm tăng trọng lượng, do đó ảnh hưởng đến các đặc tính bay.
Cuối cùng, các kỹ sư của Phòng thiết kế Ilyushin đã cố gắng tìm kiếm một giải pháp tối ưu. Từ tháng 2/1942, một khẩu súng máy cỡ nòng lớn và chỗ ngồi của xạ thủ súng máy được lắp đặt phía sau buồng lái bên ngoài khoang bọc thép. Tuy nhiên, kích thước của khoang thứ hai chỉ cho phép mang lên máy bay 180 viên đạn, không đủ trong các trận chiến với các phi công dày dạn kinh nghiệm của Không quân Đức. Ngoài ra, một số điểm yếu khác của máy bay như khoang thứ 2 chỉ được bao vệ bởi tấm thép không đủ để bảo vệ nó khỏi các máy bay Đức tấn công vào phần đuôi cũng được phát hiện.
Song, bất chấp vô số thiếu sót, những chiếc máy bay sản xuất hàng loạt Il-2 đã trở nên nổi tiếng với khả năng sống sót đáng ngạc nhiên. Những chiếc Il vẫn đã duy trì được khả năng chiến đấu, thậm chí vẫn sống sót trở về sân bay với hàng chục vết đạn chi chít. Máy bay tấn công này được nhiều người đánh giá là bất khả xâm phạm đối với các loại vũ khí bộ binh thông thường. Những người thợ máy Liên Xô kể lại rằng: “Khi nhìn vào một số chiếc máy bay đã hạ cánh, họ không thể tin rằng chúng có thể lên khỏi mặt đất sau một lần sửa chữa đơn giản, nhưng chúng vẫn đã cất cánh và tham gia các hoạt động chiến đấu”. Các xạ thủ phòng không Đức vì thế gọi chiếc Il-2 là “máy bay bê tông”.
Trong những năm chiến tranh, máy bay Il-2 đã trải qua một số lần nâng cấp. Vào năm 1943, máy bay này đã nhận được động cơ mới. Các kỹ sư đã cải thiện tính năng khí động học và đưa ra những cải tiến quan trọng vào sơ đồ thiết kế như tăng góc quét của cánh để giữ cho thân máy bay ổn định và tăng tốc độ. Phiên bản sửa đổi nặng hơn 6 tấn, có khả năng tăng tốc lên 414 km/h. Ngoài ra, các biến thể với vũ khí mạnh hơn như những khẩu pháo không quân 37 mm uy lực được treo dưới cánh có khả năng xuyên thủng lớp giáp những thiết bị hạng nặng của Đức, bom chùm với các loại đạn con cộng dồn có khả năng phá hủy những đoàn xe cơ giới hoặc đoàn tàu của kẻ thù cũng được cho ra mắt.
Đến cuối Chiến tranh Thế giới II, Phòng thiết kế Ilyushin đã tạo ra máy bay cường kích Il-10 hiện đại hóa trên cơ sở Il-2. Máy bay này có vỏ giáp có độ dài lớn hơn, buồng lái của pháo thủ được bố trí trong khoang bọc thép, máy bay được trang bị động cơ mạnh hơn, các kỹ sư đã cải thiện tính năng khí động học, tăng tốc độ và khả năng cơ động. Những máy bay đã phục vụ cho đến giữa những năm 1950, góp phần đáng kể vào những chiến tích của Không quân Liên Xô.
