Bộ luật Hình sự (BLHS) sửa đổi, bổ sung (năm 2009) đã quy định 3 tội phạm về chứng khoán, tuy nhiên, cho đến nay chỉ có một vụ án duy nhất được điều tra, xử lý hình sự. Lý giải điều này, nhiều ý kiến cho rằng chính do BLHS thiếu những hướng dẫn cụ thể nên việc điều tra, truy tố, xét xử gặp nhiều khó khăn.
 |
| Thảo luận tại Hội thảo xây dựng Thông tư liên tịch hướng dẫn thi hành Bộ luật Hình sự về các tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán |
Luật “bó tay” cơ quan tố tụng
Tại Hội thảo xây dựng Thông tư liên tịch hướng dẫn thi hành BLHS về các tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán do Bộ Tư pháp phối hợp với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước tổ chức hôm qua 10/5, Thứ trưởng thường trực Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên chỉ rõ: quá trình thi hành BLHS, việc xác định như thế nào là “gây hậu quả nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng” và “thu lời bất chính lớn, rất lớn, đặc biệt lớn” chưa có hướng dẫn nên cơ quan tiến hành tố tụng gặp rất nhiều khó khăn.
| Tội sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán 1. Người nào biết được thông tin liên quan đến công ty đại chúng hoặc quỹ đại chúng chưa được công bố mà nếu được công bố có thể ảnh hưởng lớn đến giá chứng khoán của công ty đại chúng hoặc quỹ đại chúng đó mà sử dụng thông tin này để mua bán chứng khoán hoặc tiết lộ, cung cấp thông tin này hoặc tư vấn cho người khác mua bán chứng khoán trên cơ sở thông tin lớn, thì bị phạt tiền từ một trăm triệu đồng đến năm trăm triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm. 2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm: a) Có tổ chức; b) Thu lợi bất chính rất lớn hoặc đặc biệt lớn; c) Gây hậu quả nghiêm trọng; d) Tái phạm nguy hiểm. 3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ mười triệu đồng đến một trăm năm mươi triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm. (Điều 181b BLHS) |
Trên thực tế, sau nhiều năm áp dụng BLHS đến nay chỉ có vụ án Lê Văn Dũng cùng đồng bọn thao túng giá chứng khoán do Cơ quan An ninh điều tra, Bộ Công an thụ lý, khởi tố, được xét xử phúc thẩm ngày 20/4/2012 vừa qua là vụ án đầu tiên và duy nhất được đưa ra xử lý hình sự.
Mặc dù đã xét xử vụ việc này, nhưng khi nói đến những bất cập của pháp luật, ông Trần Thanh, Phó trưởng phòng, Cơ quan An ninh điều tra, Bộ Công an đã cho rằng: cách tính toán và chứng minh như thế nào xác định được số tiền thu lời bất chính cũng như tính ra số liệu để xác định gây hậu quả nghiêm trọng trên lĩnh vực chứng khoán là rất khó.
Trong vụ án Lê Văn Dũng, dù có tới 13 nhà đầu tư gửi đơn tố cáo họ đã bị thiệt hại tổng cộng hơn 1,5 tỷ đồng do hành vi thao túng của Lê Văn Dũng và đồng bọn gây ra, Cơ quan An ninh điều tra và VKSNDTC cũng đã nhiều lần đặt vấn đề xem xét, điều tra con số gây thiệt hại của các bị can… nhưng đều thấy rất khó chứng minh
Nhiều ý kiến đồng tình với ông Thanh, cho rằng với quy định của pháp luật hiện hành, cơ quan tố tụng đang bị “bó tay”, trong khi nhiều hành vi vi phạm đang diễn ra trong lĩnh vực này đang khá phổ biến mà không xử lý được. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, không nên “hình sự hóa” làm ảnh hưởng đến sự phát triển của thị trường chứng khoán.
200 triệu đồng thu lợi bất chính là phạm tội?
Dự thảo Thông tư liên tịch được đưa ra tại Hội thảo nói trên đã quy định rõ các yếu tố định tội, định khung hình phạt. Theo đó gây hậu quả nghiêm trọng trong tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu sự thật trong hoạt động chứng khoán (Điều 181a BLHS) được xác định là số tiền từ 1 tỷ đến dưới 2 tỷ đồng, rất nghiêm trọng từ 2 tỷ đồng trở lên. Mức tiền này cũng được quy định đối với tội thao túng giá chứng khoán (Điều 181c BLHS)
Đặc biệt, đối với tội sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán (Điều 181b BLHS) hiện còn nhiều ý kiến khác nhau nên Dự thảo Thông tư đưa ra hai phương án. Thứ nhất, nếu là thu lợi bất chính lớn sẽ có giá trị từ 200 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng; thu lời bất chính rất lớn hoặc đặc biệt lớn sẽ có giá trị từ 500 triệu đồng trở lên. Gây hậu quả nghiêm trọng trong trường hợp thiệt hại có thể tính được bằng tiền sẽ là 1 tỷ đến dưới 2 tỷ đồng.
Phương án hai được đưa ra khác xa với phương án 1, đó là thu lợi bất chính lớn sẽ có giá trị từ 1 tỷ đến dưới 2 tỷ đồng; thu lời bất chính rất lớn hoặc đặc biệt lớn sẽ có giá trị trên 2 tỷ đồng.
Tuy nhiên, theo đại diện đến từ Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội, nếu quy định mức tối thiểu 200 triệu nêu trên thì bản thân cơ quan này sẽ “không thể kiểm soát nổi vì mỗi ngày giao dịch khoảng 1 ngàn tỷ đồng”, còn cơ quan pháp luật thì “quá tải”. Đại diện này đề nghị mức thấp nhất là 1 tỷ đồng.
Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài chính Nguyễn Trọng Nghĩa lưu ý, cần phân biệt rõ danh giới giữa hành chính và hình sự. Quy định ở mức thấp quá sẽ dẫn đến hình sự hóa, dễ làm cho “người ta sợ” trong khi thị trường chứng khoán của ta còn đang rất non trẻ.
Nhiều đại diện đến từ các công ty chứng khoán đồng tình với các ý kiến nói trên và cho rằng, mức quy định như của dự thảo Thông tư là thấp. Đành rằng, vi phạm pháp luật thì cần phải xử lý nhưng xử lý đến mức độ nào, với số tiền bao nhiêu là phù hợp với một lĩnh vực đặc thù như chứng khoán thì phải cân nhắc kỹ.
| Thu lợi bất chính: Bao nhiêu thì phạm tội? * Ông Vũ Bằng- Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước: “Tránh hình sự hóa các hành vi vi phạm hành chính” “Việc xác định mức gây hậu quả nghiêm trọng bằng vật chất và mức thu lợi bất chính lớn để truy cứu trách nhiệm hình sự trong lĩnh vực chứng khoán cần đảm bảo phù hợp với giá trị của các giao dịch chứng khoán, có tính đến thị trường chứng khoán Việt Nam còn non trẻ, mới trong giai đoạn đầu xây dựng, đặc biệt cần phân biệt được ranh giới giữa xử lý hành chính và hình sự, tránh hình sự hóa các hành vi vi phạm hành chính, đảm bảo răn đe, phòng ngừa. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thấy rằng mức được coi là thu lợi bất chính lớn và mức gây hậu quả nghiêm trọng trong lĩnh vực chứng khoán quy định như dự thảo còn thấp, cần nâng lên tối thiểu 1 tỷ đồng (cụ thể đối với quy định mức thu lợi bất chính lớn đối với tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu sự thật trong hoạt động chứng khoán)”. * Ông Trần Thanh, Điều tra viên cao cấp, Phó trưởng phòng, Cơ quan An ninh điều tra, Bộ Công an: “Bỏ vốn lớn hơn, thiệt hại nếu có cũng sẽ lớn hơn” “Nếu quy định mức khởi điểm của việc thu lợi bất chính lớn tương xứng với các loại tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế khác thì sẽ là quá thấp vì thực tế chứng khoán là loại hình kinh doanh mới, người ta có thể phải bỏ vốn lớn hơn, thu lợi lớn hơn, thiệt hại nếu có cũng sẽ lớn hơn. Nhưng nếu đưa ra mức khởi điểm lên cao hơn nhiều thì có thể xảy ra tình trạng cùng là hành vi vi phạm trật tự quản lý kinh tế nhưng mức độ xử lý khác nhau. Tôi đề nghị với tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu sự thật trong hoạt động chứng khoán; sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán, mức thu lợi bất chính lớn là từ 500 triệu đồng trở lên; Điều 181b từ 1 tỷ đến dưới 3 tỷ là thu nhập bất chính rất lớn và từ 3 tỷ trở lên là đặc biệt lớn. Đối với tội thao túng giá chứng khoán mức thu lợi bất chính lớn là từ 1 tỷ trở lên”. * Ông Nhữ Đình Hòa, Tổng giám đốc Công ty chứng khoán Bảo Việt: “Quy định như dự thảo Thông tư là quá thấp” “Quy định như dự thảo Thông tư là quá thấp, không phù hợp với hoạt động kinh doanh chứng khoán trong bối cảnh hiện nay. Chúng tôi đề xuất sửa theo hướng gây hậu quả nghiêm trọng theo Điều 181a là từ 5 tỷ đến dưới 10 tỷ đồng; rất nghiêm trọng từ 10 tỷ đồng trở lên, thu lời bất chính lớn từ 1 tỷ đồng trở lên”. * PGS.TS Dương Tuyết Miên, Giám đốc Trung tâm Tội phạm học, ĐH Luật Hà Nội: “Chỉ nên hình sự hóa những hành vi vi phạm có mức độ nguy hiểm đáng kể cho xã hội” “Nên bỏ tình tiết “có thể gây ảnh hưởng lớn đến giá chứng khoán” trong Điều 181b BLHS, đồng thời dấu hiệu định tội của Điều này cần mô tả lại đảm bảo có độ khái quát nhưng vẫn phải rõ ràng và thể hiện được dấu hiệu đặc trưng của tội phạm này. Mặt khác nên đưa vào dấu hiệu định tội “định lượng mức giao dịch được thực hiện” để phân biệt ranh giới giữa xử lý hành chính và hình sự vì không phải mọi trường hợp vi phạm đều bị xử lý hình sự mà chỉ hình sự hóa nhưng hành vi vi phạm có mức độ nguy hiểm đáng kể cho xã hội Bình An (ghi) |
Thu Hằng
