Quy định có tính tùy nghi dễ nảy sinh tiêu cực

Những hạn chế, bất cập trong các quy định của Bộ Luật tố tụng hình sự về tạm giam đã khiến nhiều người phải ngồi tù nhiều năm khi không có bản án buộc tội họ...

Những hạn chế, bất cập trong các quy định của Bộ Luật tố tụng hình sự về tạm giam đã khiến nhiều người phải ngồi tù nhiều năm khi không có bản án buộc tội họ...

Ảnh chỉ mang tính chất minh họa
Ảnh chỉ mang tính chất minh họa

Trong quá trình xây dựng dự thảo Thông tư liên tịch hướng dẫn Điều 93 Bộ luật Tố tụng hình sự về biện pháp đặt tiền thay thế biện pháp tạm giam thì một yêu cầu đặt ra là các quy định của Thông tư phải quy định rõ phạm vi, đối tượng áp dụng và điều kiện áp dụng biện pháp đặt tiền, tài sản bảo đảm nhằm tạo thuận lợi cho các cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền lựa chọn, quyết định áp dụng biện pháp ngăn chặn thích hợp trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử đồng thời hạn chế khả năng nảy sinh tiêu cực khi áp dụng biện pháp này.

Theo quy định của dự thảo Thông tư, điều kiện để áp dụng biện pháp đặt tiền, tài sản thay thế biện pháp tạm giam là bị can, bị cáo có nhân thân tốt; bị can, bị cáo (hoặc người giám hộ) có năng lực tài chính và có căn cứ để tin rằng, bị can, bị cáo có mặt theo giấy triệu tập của cơ quan tiến hành tố tụng hoặc không tiêu huỷ, che giấu chứng cứ hoặc có hành vi khác cản trở việc điều tra, truy tố, xét xử hoặc việc cho bị can, bị cáo tại ngoại không gây ảnh hưởng lớn đến trật tự, an toàn xã hội.

Ngoài ra, bị can, bị cáo không nằm trong nhóm tội “bắt buộc phải giam”. Với đủ các điều kiện trên thì cơ quan có thẩm quyền “có thể” áp dụng biện pháp đặt tiền thay thế biện pháp tạm giam.

Với quy định trên thì ngay cả khi hội tụ đầy đủ các điều kiện để được áp dụng biện pháp đặt tiền thay thế biện pháp tạm giam, bị can, bị cáo vẫn có thể bị từ chối bởi các cơ quan tố tụng.

Quy định tùy nghi này cho phép cơ quan tố tụng một quyền hạn rất lớn, song đồng thời cũng là một kẽ hở pháp luật “khổng lồ” làm phát sinh tiêu cực. Quy định này sẽ khiến cho mục đích, yêu cầu của việc thực hiện quy định không đạt như mong muốn mà có thể biến việc áp dụng biện pháp đặt tiền thay thế tạm giam trở thành một… cái chợ.

Ông Nguyễn Văn Tú, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Bắc Giang trao đổi xung quanh vấn đề này:

- Thưa Luật sư, có ý kiến cho rằng nếu quy định tùy nghi và cho phép cơ quan tố tụng quyền lựa chọn áp dụng hoặc không áp dụng biện pháp đặt tiền thay thế biện pháp tạm giam thì sẽ khó áp dụng, ông có ý kiến như thế nào về vấn đề này?

- Tôi cũng đồng ý với quan điểm này. Đầu tiên, chúng ta phải thấy rằng, tạm giam là biện pháp ngăn chặn mà các điều tra viên ưa thích khi giải quyết các vụ án hình sự, đặc biệt là đối với các bị can “cứng đầu”. Khi các bị can bị tạm giam, việc lấy lời khai sẽ dễ dàng hơn bằng những lợi thế và các thủ thuật nghiệp vụ của điêu tra viên.

Tại Mỹ, trước khi ban hành án lệ bắt buộc điều tra viên khi bắt nghi can để điều tra phải giải thích cho nghi can quyền im lặng và quyền được mời luật sư, Tòa án tối cao Mỹ đã phát hiện ra tình trạng các điều tra viên sử dụng các “đòn tâm lý” đối với nghi phạm để “moi” lời khai nhận tội của nghi can. Các chứng cứ được Tòa án Mỹ tìm thấy ngay trong các giáo trình dạy nghiệp vụ điều tra của cơ quan cảnh sát. Vì vậy, để tránh tình trạng lạm quyền đối với các nghi can bị tạm giam, năm 1964, một án lệ đã được ban hành, bắt buộc lực lượng điều tra khi bắt giữ người đều phải nói “anh có quyền im lặng, mọi lời nói của anh có thể trở thành chứng cứ buộc tội anh tại tòa” mà chúng ta thấy trên nhiều bộ phim truyền hình.

Ở nước ta, cũng có tình trạng tương tự như đã xảy ra trong lịch sử tố tụng của nước Mỹ, điều tra viên rất muốn áp dụng biện pháp tạm giam để thuận tiện cho việc điều tra. Do đó, nếu để tùy nghi thì “có thể” biện pháp đặt tiền thay thế tạm giam sẽ không được áp dụng.

- Theo ông, tại sao chúng ta cần xem xét quy định cụ thể hơn đối với việc áp dụng biện pháp đặt tiền thay thế tạm giam?

- Tôi cho rằng, có nhiều lý do để chúng ta cần xem xét và quy định cụ thể hơn đối với việc áp dụng biện pháp đặt tiền hoặc tài sản thay thế biện pháp tạm giam. Trong đó, cần phân loại các nhóm tội phạm để áp dụng biện pháp này theo các mức: không áp dụng, áp dụng hạn chế (có thể áp dụng) và phải áp dụng (bắt buộc áp dụng). Hiện trong dự thảo Thông tư mới có hai nhóm là không áp dụng và có thể áp dụng.

Trong thực tế, việc tạm giam hiện nay rất tùy tiện. Trong Bộ luật Tố tụng hình sự, nhiều vụ án bị can đã bị tạm giam đến gần 4 năm nhưng không đưa ra xét xử mà việc tạm giam thì hoàn toàn không cần thiết. Điều này đang xâm phạm đến quyền lợi chính đáng của bị can. Ở nước ta, có hiện tượng bị can bị giam giữ nhiều năm cho dù việc điều tra đã kết thúc. Do đó, tôi cho rằng, việc quy định một số trường hợp phải bắt buộc phải áp dụng biện pháp đặt tiền thay thế biện pháp tạm giam là cần thiết.

- Quy định tùy nghi liệu có phát sinh tiêu cực?

- Do cơ quan tố tụng có thể áp dụng và có thể không áp dụng biện pháp đặt tiền thay thế tạm giam ngay cả khi có đủ các điều kiện để thay thế tạm giam thì trong ý thức của người có quyền, họ sẽ vòi vĩnh còn trong nhận thức của người có “nhu cầu” sẽ nghĩ cách làm thỏa mãn người có quyền. Do đó, tiêu cực ắt sẽ xảy ra, dù ít hay nhiều. Điều đó có nghĩa là người dân sẽ phải đi “chợ đen” để mua quyền hợp pháp. Vì vậy, tôi cho rằng cần nghiên cứu kỹ để quy định của luật đi vào cuộc sống và không sản sinh tiêu cực.

- Xin cảm ơn ông!

Bình Minh (thực hiện)

Đọc thêm

Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp: Quyết tâm cao trong công tác kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực

Toàn cảnh Hội nghị.
(PLVN) - Ngày 28/3, Ban cán sự Đảng Bộ Tư pháp tổ chức Hội nghị công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, thi hành án dân sự theo các quy định số 131-QĐ/TW và 132-QĐ/TW của Bộ Chính trị với sự chủ trì của đồng chí Lê Thành Long, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Ban cán sự đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp.

Bạc Liêu: Triển khai các Luật mới được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 6

Bạc Liêu: Triển khai các Luật mới được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 6
(PLVN) - Sáng 28/3, Sở Tư pháp - Cơ quan thường trực Hội đồng Phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật tỉnh Bạc Liêu tổ chức Hội nghị trực tiếp và được kết nối trực tuyến đến các điểm cầu cấp huyện, cấp xã triển khai các Luật mới được Quốc hội khóa XV thông qua tại kỳ họp thứ 6, Kỳ họp bất thường lần thứ 5. Ngoài điểm cầu chính, Hội nghị còn kết nối trực tuyến đến 7 điểm cầu cấp huyện và 64 điểm cầu cấp xã.

Nâng cao nhận thức pháp luật và khả năng tiếp cận tín dụng có bảo đảm

Nâng cao nhận thức pháp luật và khả năng tiếp cận tín dụng có bảo đảm
(PLVN) - Trong 02 ngày từ 27-28/3/2024, tại thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk, với sự hỗ trợ bởi Chương trình “Tăng cường pháp luật và tư pháp tại Việt Nam” (EU JULE) do Liên minh Châu Âu tài trợ với sự đóng góp tài chính của hai cơ quan thuộc Liên hợp quốc là UNDP và UNICEF, Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm - Bộ Tư pháp đã tổ chức Lớp tập huấn cho cán bộ địa phương về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ và đăng ký biện pháp bảo đảm.

Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi): Quy định rõ cơ chế, giới hạn áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát

 Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa phát biểu tại Hội nghị.
(PLVN) - Sáng 26/3, tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5, nhiệm kỳ khóa XV, cho ý kiến về dự án Luật Thủ đô (sửa đổi), các đại biểu Quốc hội nhấn mạnh, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát là mô hình mới, chưa có thực tiễn kiểm nghiệm. Do đó, cần tiếp cận nội dung này theo hướng thận trọng, bảo đảm kiểm soát tốt.

Đảm bảo chất lượng, thời gian đào tạo nghề công chứng

Công chứng viên giải quyết yêu cầu của khách hàng (ảnh MH).
(PLVN) - Để góp phần nâng cao chất lượng đầu vào của đội ngũ Công chứng viên (CCV), dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) quy định người muốn hành nghề công chứng đều phải tham dự khóa đào tạo nghề công chứng. Quy định này cũng phù hợp với pháp luật các nước theo hệ thống công chứng Latinh.

TP.Thủ Đức: Cưỡng chế bàn giao đất cho người được thi hành án

TP.Thủ Đức: Cưỡng chế bàn giao đất cho người được thi hành án
(PLVN) -Ngày 25-3, Chi cục thi hành án dân sự (THADS) TP. Thủ Đức, TP.HCM đã tổ chức thi hành xong Bản án số 1027/2018/DSPT ngày 12-11-2018 của TAND TP.HCM; Quyết định giám đốc thẩm số 167/2019/DS-GDT ngày 4-7-2019 của TAND cấp cao tại TP.HCM; Quyết định thi hành án số 994/QĐ- CCTHADS ngày 3-12-2018 của Chi cục Trưởng Chi cục THADS TP. Thủ Đức.

Tiếp tục tháo gỡ “điểm nghẽn” trong triển khai Đề án 06 trong lĩnh vực hộ tịch

Quang cảnh buổi làm việc.
(PLVN) -Sáng 25/3, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh đã chủ trì cuộc làm việc với các đơn vị về tháo gỡ các vướng mắc triển khai Đề án 06 của Chính phủ về phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia, giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến 2030 trong lĩnh vực hộ tịch.

Tăng cường quản lý nhà nước trong hoạt động công chứng

Người dân thực hiện thủ tục về công chứng (ảnh MH, Báo VP).
(PLVN) - Tính đến nay, nước ta có hơn 3.300 công chứng viên (CCV) với gần 1.300 tổ chức hành nghề công chứng (TCHNCC). Để đảm bảo sự phát triển liên tục, ổn định, bền vững của các tổ chức này, dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) đã quy định nguyên tắc phát triển tổ chức hành nghề công chứng phải căn cứ vào điều kiện kinh tế-xã hội, diện tích, số lượng và mật độ phân bố dân cư, nhu cầu công chứng hợp đồng, giao dịch trên địa bàn cấp huyện dự kiến thành lập.