Nhiều quy định không còn phù hợp
Thay mặt Chính phủ trình bày Tờ trình về dự án Luật tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nêu rõ, qua tổng kết thực tiễn 6 năm thi hành, có thể khẳng định Luật LLTP đã thực sự đi vào cuộc sống và mang lại nhiều kết quả tích cực. Đến nay, công tác cấp phiếu LLTP đã cơ bản đáp ứng yêu cầu của người dân và thể hiện vai trò quan trọng của phiếu LLTP trong quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Luật LLTP cũng đã tạo cơ sở pháp lý có hiệu lực cao để triển khai xây dựng Cơ sở dữ liệu LLTP làm cơ sở cho việc cấp phiếu LLTP được thuận lợi; đưa công tác quản lý nhà nước về LLTP ngày càng hiệu quả ở cả Trung ương và địa phương...
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực đã đạt được nêu trên, Luật cũng đã bộc lộ một số hạn chế. Trong đó, do được ban hành từ năm 2009 nên một số quy định của Luật LLTP chưa phản ánh được những nội dung mới về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và quyền con người, quyền công dân theo Hiến pháp năm 2013. Đồng thời, nhiều luật mới được ban hành đã làm cho một số quy định của Luật LLTP không còn phù hợp. Đặc biệt là quy định của Luật LLTP chưa bảo đảm thực hiện chế định về đương nhiên xóa án tích theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015.
Ngoài ra, quy định của Luật LLTP hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu cải cách thủ tục hành chính và một số hạn chế khác. “Để thực hiện Hiến pháp năm 2013 và bảo đảm đồng bộ, thống nhất các luật được ban hành gần đây, đồng thời đáp ứng được yêu cầu cải cách thủ tục hành chính trong công tác LLTP, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật LLTP là cần thiết”, Bộ trưởng Lê Thành Long nêu rõ. Dự thảo Luật dự kiến sửa đổi 15 điều; bổ sung 3 điều; bãi bỏ 7 điều, 1 khoản; giữ nguyên 34 điều của Luật LLTP.
Cân nhắc bỏ quy định về Phiếu LLTP số 2
Tại phiên họp, nhiều đại biểu còn có ý kiến khác nhau đối với đề xuất bỏ quy định về cấp Phiếu LLTP số 2 được nêu trong dự thảo Luật. Tờ trình của Chính phủ cho biết, Phiếu LLTP số 2 cấp cho cơ quan tiến hành tố tụng và cấp theo yêu cầu của cá nhân để người đó biết được nội dung về LLTP của mình. Song, quy định này đã dẫn tới việc quyền yêu cầu cấp Phiếu LLTP số 2 hiện nay đang bị lạm dụng.
Chính phủ cũng cho biết việc cấp Phiếu LLTP số 2 cho cá nhân đã gây tốn kém, phát sinh nhiều chi phí, thời gian, thủ tục trong việc hoàn thiện hồ sơ yêu cầu cấp Phiếu LLTP, đặc biệt đối với công dân Việt Nam đang sinh sống và làm việc, học tập tại nước ngoài. Thực trạng này đã ảnh hưởng tới quyền được pháp luật bảo đảm bí mật cá nhân theo quy định của Hiến pháp năm 2013 và chính sách nhân đạo của pháp luật hình sự của Nhà nước ta, ảnh hưởng đến việc tái hòa nhập cộng đồng của người bị kết án, đặc biệt là những người đã được xóa án tích.
Do vậy, dự thảo Luật bỏ quy định về cấp Phiếu LLTP số 2 tại khoản 2 Điều 41, Điều 43 và Điều 46 Luật LLTP năm 2009 để giải quyết tình trạng lạm dụng Phiếu LLTP số 2 hiện nay. Đồng thời, để hỗ trợ hoạt động điều tra, truy tố, xét xử của cơ quan tiến hành tố tụng và đáp ứng yêu cầu của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội cần có thông tin của cá nhân theo quy định của pháp luật có liên quan, dự thảo Luật đã bổ sung quy định quyền yêu cầu cung cấp thông tin của cơ quan tiến hành tố tụng, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; trách nhiệm của Trung tâm LLTP quốc gia, Sở Tư pháp trong việc cung cấp thông tin LLTP của cá nhân.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của QH Lê Thị Nga – đại diện cơ quan thẩm tra dự án Luật – một số ý kiến trong Ủy ban tán thành bỏ quy định về Phiếu LLTP số 2 như dự thảo Luật. Song, nhiều ý kiến đề nghị hết sức cân nhắc quy định này. Bởi, việc cấp phiếu LLTP số 2 cho cơ quan tiến hành tố tụng để hỗ trợ hoạt động điều tra, truy tố, xét xử là cần thiết và thực tiễn thi hành Luật LLTP thời gian qua không có vướng mắc. Hơn nữa, nếu bỏ quy định này có thể ảnh hưởng đến quyền lợi và nhu cầu chính đáng của đa số công dân không có án tích có nhu cầu du học, kết hôn với người nước ngoài, xuất khẩu lao động hoặc định cư ở nước ngoài…
Cho ý kiến tại phiên họp, Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải cho rằng tình trạng lạm dụng cấp Phiếu LLTP số 2 chủ yếu phát sinh ở những cơ quan, tổ chức không có thẩm quyền yêu cầu cấp phiếu này. Vì vậy cần giải quyết vấn đề này trên thực tế, xác định rõ cơ quan nào được quyền yêu cầu cung cấp Phiếu LLTP số 2 thay vì bỏ quy định về cấp Phiếu này. Còn Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương cho rằng LLTP là kho hồ sơ về tư pháp phục vụ cho cơ quan tố tụng, tổ chức và công dân nên thông tin phải chính xác, đầy đủ. Trong khi đó, những giá trị tư pháp trong “Thông tin LLTP” chưa chắc đã đúng nên bắt buộc phải có các loại LLTP.
Tại phiên họp, nhiều ý kiến thảo luận của các thành viên UBTVQH cho rằng, Bộ luật Hình sự 2015 đã được sửa đổi căn bản với việc bổ sung quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại.
Theo đó, cùng với việc phải chịu trách nhiệm hình sự về 33 tội danh thì chủ thể này cũng đồng thời có quyền yêu cầu xác nhận tình trạng án tích, nhằm tạo điều kiện tham gia các quan hệ kinh tế và giao dịch khác. Điều 89 của Bộ luật Hình sự 2015 cũng quy định pháp nhân thương mại bị kết án có đủ điều kiện thì đương nhiên được xóa án tích. Do vậy, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga khẳng định việc nghiên cứu, bổ sung quy định về án tích của pháp nhân thương mại vào dự án Luật là rất cần thiết.
Cũng trong phiên làm việc buổi sáng 11/8, với đa số phiếu tán thành, UBTVQH đã thông qua Nghị quyết về việc thực hiện thống nhất trang phục xét xử của Thẩm phán các Tòa án nhân dân.
