Chuyên gia pháp lý phân tích các điểm cần sửa đổi trong Hiến pháp về quyền con người

Nguyên lý “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân” qui định nền tảng, chỉ rõ nguồn gốc, bản chất và mục đích của quyền lực nhà nước là thống nhất thuộc về nhân dân. GS.TS.Trần Ngọc Đường nhận định, nguyên lý này được qui định trong Hiến pháp của hầu hết các nước có chế độ chính trị dân chủ và pháp quyền trên thế giới.

Nguyên lý “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân” qui định nền tảng, chỉ rõ nguồn gốc, bản chất và mục đích của quyền lực nhà nước là thống nhất thuộc về nhân dân. GS.TS.Trần Ngọc Đường nhận định, nguyên lý này được qui định trong Hiến pháp của hầu hết các nước có chế độ chính trị dân chủ và pháp quyền trên thế giới.

Người dân tìm hiểu tiểu sử ứng cử viên tại cuộc bầu cử Quốc  hội khóa 12
Người dân tìm hiểu tiểu sử ứng cử viên tại cuộc bầu cử Quốc hội khóa 12

Cần qui định rõ quyền bãi nhiệm đại biểu của công dân

Nguyên tắc “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân” (điều 2) được qui định cụ thể, nhất quán, xuyên suốt trong toàn bộ các điều khoản của Hiến pháp 1992. Đặc biệt trong qui định về chế độ chính trị (chương I) và về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân (chương V) thể hiện nhân dân là chủ thể cao nhất của quyền lực nhà nước với quyền lập hiến. Thông qua Hiến pháp mà nhân dân giao quyền, ủy quyền quyền lực nhà nước của mình cho nhà nước.

Tuy nhiên, GS.TS.Trần Ngọc Đường (Chuyên gia cao cấp của Viện Nghiên cứu Lập pháp – nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội) nhận định, nội dung “Nhân dân sử dụng quyền lực nhà nước thông qua Quốc hội và HĐND là những cơ quan đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân, do nhân dân bầu ra và chịu trách nhiệm trước nhân dân” (điều 6 Hiến pháp 1992) lại mâu thuẫn với nguyên tắc “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân”.

Chỉ rõ mâu thuẫn này, GS.TS.Trần Ngọc Đường cho rằng, nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước không chỉ thông qua các cơ quan đại diện, mà còn thông qua các cơ quan nhà nước khác như hành pháp, tư pháp và các hình thức thực hiện quyền lực nhà nước một cách trực tiếp như phúc quyết Hiến pháp thông qua trưng cầu dân ý. Vì thế, vấn đề đặt ra là phải thể hiện đầy đủ hơn để không làm hạn chế các phương thức nhân dân sử dụng quyền lực nhà nước trong Hiến pháp.

Một quyền tất yếu để nhân dân thực hiện quyền chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước là “kiểm soát được quyền lực nhà nước”. Đây là một đòi hỏi chính đáng khi Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ ở nước ta (sửa đổi bổ sung năm 2011) đã xác định “kiểm soát quyền lực nhà nước là một nguyên tắc tổ chức quyền lực nhà nước ở nước ta”. “Quyền này phải được thể hiện xuyên suốt trong các qui định về sử dụng các phương tiện kiểm soát quyền lực nhà nước khi sửa đổi Hiến pháp 1992” – nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội kiến nghị.

Theo đó, Hiến pháp 1992 cần được xem xét sửa đổi, bổ sung qui định rõ bầu cử là một phương thức kiểm soát quyền lực nhà nước, gắn bó chặt chẽ trách nhiệm qua lại giữa cử tri và người được bầu. Ngoài ra, để nguyên tắc “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân” không là hình thức, cần qui định rõ quyền bãi nhiệm đại biểu của công dân. Thực tế chứng minh không có quyền bãi nhiệm thì quyền bầu cử là hình thức, song Hiến pháp và các luật hiện hành “chưa coi trọng quyền bãi nhiệm đại biểu” của công dân nên không có cơ chế đảm bảo thực hiện quyền này.

GS.TS.Trần Ngọc Đường cũng nhấn mạnh, phúc quyết về Hiến pháp và các việc quan hệ đến vận mệnh quốc gia là một quyền thể hiện đầy đủ nhất nguyên tắc “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân”. Vấn đề này còn chưa được Hiến pháp 1992 đề cập đến nên cần nghiên cứu, bổ sung vào Hiến pháp sửa đổi lần này.

Quyền con người không phải từ sự ban phát

Thuật ngữ “quyền con người” được sử dụng lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến của nước ta là trong Hiến pháp 1992. Đây là một “bước phát triển về quan niệm và nhận thức lý luận” – GS.TS.Trần Ngọc Đường nhận xét. Thực tế, trong điều kiện xây dựng NNPQ, cá nhân con người là thực thể tự nhiên – xã hội có những quyền cơ bản, xác định. Việc thừa nhận các quyền này đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận trong nhiều công ước quốc tế bởi cá nhân con người chính là giá trị, giá trị con người không tách rời giá trị loài người, thành một thể thống nhất, hoàn chỉnh.

Theo đánh giá của chuyên gia cao cấp này, Hiến pháp 1992 sử dụng khái niệm “quyền con người” với nội dung chính trị - pháp lý rộng hơn để thể hiện giá trị của cá nhân con người trong mối quan hệ quyền công dân (không bao quát hết các quyền con người). Tuy nhiên, cách thể hiện các quyền con người đồng thời là các quyền cơ bản của công dân trong Hiến pháp 1992 “chưa thể hiện sâu sắc và đầy đủ quan  niệm các quyền cơ bản của công dân là các quyền con người vốn có của họ. Họ là chủ thể mang quyền và được hưởng chứ không phải là thủ thể nhận quyền từ sự ban phát, tặng cho của nhà nước”. Do vậy, sửa đổi cách thể hiện về quyền con người trong Hiến pháp là cách để bảo vệ đúng đắn nhất các giá trị con người trong NNPQ XHCN.

Huy Anh

Đọc thêm

Nâng cao nhận thức pháp luật và khả năng tiếp cận tín dụng có bảo đảm

Nâng cao nhận thức pháp luật và khả năng tiếp cận tín dụng có bảo đảm
(PLVN) - Trong 02 ngày từ 27-28/3/2024, tại thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk, với sự hỗ trợ bởi Chương trình “Tăng cường pháp luật và tư pháp tại Việt Nam” (EU JULE) do Liên minh Châu Âu tài trợ với sự đóng góp tài chính của hai cơ quan thuộc Liên hợp quốc là UNDP và UNICEF, Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm - Bộ Tư pháp đã tổ chức Lớp tập huấn cho cán bộ địa phương về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ và đăng ký biện pháp bảo đảm.

Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi): Quy định rõ cơ chế, giới hạn áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát

 Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa phát biểu tại Hội nghị.
(PLVN) - Sáng 26/3, tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5, nhiệm kỳ khóa XV, cho ý kiến về dự án Luật Thủ đô (sửa đổi), các đại biểu Quốc hội nhấn mạnh, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát là mô hình mới, chưa có thực tiễn kiểm nghiệm. Do đó, cần tiếp cận nội dung này theo hướng thận trọng, bảo đảm kiểm soát tốt.

Đảm bảo chất lượng, thời gian đào tạo nghề công chứng

Công chứng viên giải quyết yêu cầu của khách hàng (ảnh MH).
(PLVN) - Để góp phần nâng cao chất lượng đầu vào của đội ngũ Công chứng viên (CCV), dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) quy định người muốn hành nghề công chứng đều phải tham dự khóa đào tạo nghề công chứng. Quy định này cũng phù hợp với pháp luật các nước theo hệ thống công chứng Latinh.

TP.Thủ Đức: Cưỡng chế bàn giao đất cho người được thi hành án

TP.Thủ Đức: Cưỡng chế bàn giao đất cho người được thi hành án
(PLVN) -Ngày 25-3, Chi cục thi hành án dân sự (THADS) TP. Thủ Đức, TP.HCM đã tổ chức thi hành xong Bản án số 1027/2018/DSPT ngày 12-11-2018 của TAND TP.HCM; Quyết định giám đốc thẩm số 167/2019/DS-GDT ngày 4-7-2019 của TAND cấp cao tại TP.HCM; Quyết định thi hành án số 994/QĐ- CCTHADS ngày 3-12-2018 của Chi cục Trưởng Chi cục THADS TP. Thủ Đức.

Tiếp tục tháo gỡ “điểm nghẽn” trong triển khai Đề án 06 trong lĩnh vực hộ tịch

Quang cảnh buổi làm việc.
(PLVN) -Sáng 25/3, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh đã chủ trì cuộc làm việc với các đơn vị về tháo gỡ các vướng mắc triển khai Đề án 06 của Chính phủ về phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia, giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến 2030 trong lĩnh vực hộ tịch.

Tăng cường quản lý nhà nước trong hoạt động công chứng

Người dân thực hiện thủ tục về công chứng (ảnh MH, Báo VP).
(PLVN) - Tính đến nay, nước ta có hơn 3.300 công chứng viên (CCV) với gần 1.300 tổ chức hành nghề công chứng (TCHNCC). Để đảm bảo sự phát triển liên tục, ổn định, bền vững của các tổ chức này, dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) đã quy định nguyên tắc phát triển tổ chức hành nghề công chứng phải căn cứ vào điều kiện kinh tế-xã hội, diện tích, số lượng và mật độ phân bố dân cư, nhu cầu công chứng hợp đồng, giao dịch trên địa bàn cấp huyện dự kiến thành lập.