Những băn khoăn từ thực tế
Tại điểm i khoản 2 Điều 35 Luật Thi hành án dân sự (THADS) sửa đổi, bổ sung năm 2014 quy định: Cơ quan THADS cấp tỉnh có thẩm quyền thi hành các bản án, quyết định sau đây: Bản án, quyết định quy định tại khoản 1 Điều này mà có đương sự hoặc tài sản ở nước ngoài hoặc cần phải ủy thác tư pháp về thi hành án.
Trường hợp bản án, quyết định của Tòa án sơ thẩm cấp huyện xét xử đối với các vụ việc liên quan đến công ty của các nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam hoặc người Việt Nam đang cư trú tại nước ngoài thì cơ quan THADS cấp huyện khi nhận được bản án, quyết định do Tòa án chuyển sang thì có ra quyết định thi hành án đối với các khoản chủ động hay không? Có địa phương thì phản ánh thực trạng của mình là đang tồn nhiều vụ việc người phải thi hành án là người Trung Quốc do sau khi ra trại trở về Trung Quốc thì cơ quan THADS không thể thi hành án được.
Hay trong một bản án cụ thể là bản án hình sự sơ thẩm số 22/2013/HSST của TAND tỉnh Q quyết định buộc Công ty TNHH MTV vận tải hành khách trong và ngoài nước ANL, địa chỉ ở thành phố Viêng Chăn, nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào phải nộp 7,77 triệu đồng án phí dân sự sơ thẩm; tiếp tục bồi thường 155,4 triệu đồng cho ông NT và khoản lãi suất chậm thi hành án theo mức lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước quy định trên số tiền và thời gian chậm thi hành án; trả lại 01 xe ô tô nhãn hiệu YUTOM cho Công ty TNHH MTV vận tải hành khách trong và ngoài nước ANL; tiếp tục tạm giữ xe ô tô biển kiểm soát U2-0199 để đảm bảo thi hành án.
Căn cứ bản án có hiệu lực pháp luật, đơn yêu cầu thi hành án của ông NT, Cục THADS tỉnh Q đã ra Quyết định thi hành án chủ động số 23/QĐ-CTHA và Quyết định thi hành án theo đơn yêu cầu số 27/QĐ-CTHA cho thi hành đối với các khoản nêu trên. Do bên phải thi hành án ở nước ngoài nên Cục THADS tỉnh Q phải lập hồ sơ ủy thác tư pháp theo quy định của Luật Tương trợ tư pháp và các văn bản hướng dẫn thi hành. Sau khi lập hồ sơ ủy thác tư pháp, Cục THADS tỉnh Q gửi hồ sơ yêu cầu thực hiện tương trợ tư pháp về Bộ Tư pháp, thông qua Vụ Pháp luật quốc tế để thực hiện ủy thác tư pháp. Khó khăn, vướng mắc ở đây chính là trường hợp ủy thác lần đầu sau thời gian bao nhiêu lâu không nhận được kết quả thì sẽ tiếp tục ủy thác lần thứ hai? Trong trường hợp ủy thác lần thứ hai mà tiếp tục không nhận được hồi âm thì theo quy định, cơ quan THADS mới căn cứ vào những tài liệu đã có để giải quyết việc THADS theo quy định của pháp luật về THADS.
Gỡ vướng từ Tổng cục THADS
Có thể nói, việc THADS có yếu tố nước ngoài có những đặc điểm đặc thù, vì thế đối với những vụ việc THADS mà người phải thi hành án là người nước ngoài không còn ở Việt Nam (trong đó có người Trung Quốc) thì cơ quan THADS thực hiện như sau: Trường hợp thi hành nghĩa vụ về tài sản, cơ quan thi hành án phải thực hiện các thủ tục xử lý tài sản của người phải thi hành án có ở Việt Nam (nếu có) để thi hành án.
Trường hợp thi hành nghĩa vụ về nhân thân hoặc nghĩa vụ về tài sản nhưng người phải thi hành án không có, không còn tài sản tại Việt Nam, thì cơ quan thi hành án thực hiện việc yêu cầu nước ngoài tương trợ tư pháp về dân sự trong thi hành án theo quy định tại Luật THADS và Luật Tương trợ tư pháp để thu thập chứng cứ xác minh về điều kiện thi hành án, thông báo, tống đạt giấy tờ về thi hành án và các yêu cầu tương trợ tư pháp khác về dân sự trong thi hành án. Căn cứ kết quả tương trợ tư pháp, tùy từng trường hợp cụ thể, cơ quan THADS giải quyết việc thi hành án theo quy định của Luật THADS như trả lại đơn yêu cầu thi hành án, hoãn thi hành án, đề nghị xét miễn, giảm thi hành án, đình chỉ thi hành án.
Còn đối với vướng mắc liên quan đến điểm i khoản 2 Điều 35 Luật THADS, Tổng cục THADS phân tích: Tại khoản 3 Điều 35 và điểm c khoản 1 Điều 36 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 quy định về thẩm quyền giải quyết đối với những tranh chấp, yêu cầu mà có đương sự hoặc tài sản ở nước ngoài hoặc cần ủy thác tư pháp cho cơ quan đại diện nước Cộng hòa XHCN Việt Nam ở nước ngoài, cho Tòa án, cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân cấp tỉnh. Do vậy, trong những trường hợp mà đương sự ở nước ngoài thì cơ quan THADS cần có văn bản đề nghị Tòa án xem xét xác định đương sự ở nước ngoài hay ở Việt Nam. Trường hợp Tòa án vẫn xác định đương sự đang ở Việt Nam thì cơ quan THADS cấp huyện ra quyết định thi hành án. Trường hợp đương sự ở nước ngoài thì cơ quan thi hành án chuyển hồ sơ để Cục THADS ra quyết định thi hành án và tổ chức thi hành.
Riêng đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) được thành lập và hoạt động tại Việt Nam (mặc dù đại diện theo pháp luật là người nước ngoài) thì vẫn được coi là doanh nghiệp Việt Nam và thuộc thẩm quyền thi hành án của cơ quan THADS cấp huyện.
Cũng theo Tổng cục THADS, thủ tục tương trợ tư pháp về dân sự được quy định rõ Luật Tương trợ tư pháp năm 2007. Tuy nhiên, quy định về tương trợ tư pháp trong THADS tại Điều 181 Luật THADS và Điều 50 Nghị định số 62/2015/NĐ-CP còn mờ nhạt, chưa rõ, cần được nghiên cứu, bổ sung tại Luật Tương trợ tư pháp để công tác ủy thác tư pháp về thi hành án của nước ngoài được thực hiện một cách thuận lợi.
