Thời gian qua, Chính phủ đã đẩy mạnh thực hiện một trong những nhiệm vụ trọng tâm của cơ cấu lại nền kinh tế là cơ cấu lại hệ thống DN, trong đó trọng tâm là khối DN nhà nước. Nhằm bảo đảm tính chặt chẽ trong việc cổ phần hóa DN có 100% vốn nhà nước và DN do các tập đoàn kinh tế nắm giữ 100% vốn điều lệ có quy mô lớn, Chính phủ đã quy định các đơn vị này phải được Kiểm toán Nhà nước kiểm toán kết quả định giá DN và xử lý các vấn đề tài chính trước khi cấp có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch cổ phần hóa.
Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, trong giai đoạn 2011- 2015, cả nước đã cổ phần hóa được 499 DN, đạt 96% kế hoạch. Các DN sau cổ phần hóa đều có lãi, góp phần tăng thêm nguồn thu cho ngân sách nhà nước và cải thiện thu nhập của người lao động. Số vốn nhà nước tại các DN theo giá trị sổ sách đã được thoái là 26.222 tỷ đồng, thu về 36.537 tỷ đồng.
Đặc biệt báo cáo nêu lên những sai sót trong việc xác định chi phí thương hiệu, lợi thế kinh doanh, các khoản đầu tư tài chính, giá trị quyền sử dụng đất, tài sản cố định, dự án, công trình đã hoàn thành chưa quyết toán. Kiểm toán Nhà nước đã xác định giá trị vốn nhà nước tăng thêm tại 6 DN theo phương pháp tài sản là: 4.625,4 tỷ đồng.
Tuy nhiên, Kiểm toán Nhà nước nêu rõ việc thực hiện Đề án cổ phần hóa DN nhà nước còn chưa đáp ứng được yêu cầu và kế hoạch đề ra về tiến độ sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn; công tác chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước tại các DN về SCIC chậm, hiệu quả sản xuất kinh doanh tại một số DN chưa cao.
Qua kiểm toán kết quả định giá DN và xử lý các vấn đề về tài chính trước khi xác định giá trị DN tại 7 DN, Kiểm toán Nhà nước nhận thấy việc định giá và xử lý các vấn đề tài chính trước khi chính thức công bố giá trị DN cổ phần hóa của các đơn vị còn thiếu chính xác, chưa phù hợp với quy định hiện hành và làm giảm giá trị tài sản được định giá, ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của Nhà nước.
Do đó, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị Chính phủ và các bộ nghiên cứu bổ sung, chỉnh sửa nhiều quy định, cơ chế, chính sách nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho các DN và ngăn ngừa thất thoát nguồn lực nhà nước.
Đánh giá cao kết quả kiểm toán công tác tái cơ cấu và xác định giá trị DN nhà nước của Kiểm toán Nhà nước và đồng tình với những kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết, Bộ Tài chính đang gấp rút hoàn thiện sửa đổi Nghị định 59 để trình Chính phủ ngay đầu năm 2017 theo hướng quan tâm tới xác định giá trị của DNNN về lợi thế thương hiệu, thương mại.
Phó Thủ tướng đề nghị Kiểm toán Nhà nước đánh giá sâu sát hơn việc sắp xếp đất đai trước khi cổ phần hóa vì việc mua bán, sáp nhập DNNN gắn với các lợi ích về đất đai đang được các nhà đầu tư quan tâm nhiều hơn là tăng cường năng lực quản trị của DNNN sau cổ phần hóa.
Phó Thủ tướng cũng cho biết, Chính phủ đang giao các bộ, ngành nghiên cứu có cho phép DNNN khi cổ phần hóa được chuyển đổi quyền sử dụng đất hay không? Trường hợp nào được phép và cấp nào có thẩm quyền nào sẽ ra quyết định cho phép chuyển đổi? Đồng thời Phó Thủ tướng mong muốn Kiểm toán Nhà nước nghiên cứu và tham vấn với Chính phủ về nội dung này.
Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cũng thông báo về việc Chính phủ đã và sẽ ban hành các văn bản hướng dẫn quá trình cơ cấu lại DNNN trong giai đoạn mới theo tinh thần không bán hay thoái vốn nhà nước bằng mọi giá. Việc giữ lại các DN mà Nhà nước nắm 100% vốn phải bảo đảm các DN này phát triển thành các tập đoàn có thương hiệu mạnh và cạnh tranh hiệu quả.
Lãnh đạo Chính phủ cũng nhấn mạnh: “Cổ phần hóa không phải là mục đích mà chỉ là phương tiện thực hiện mục tiêu của Chính phủ. Mục đích cuối cùng là nâng cao hiệu quả quản trị DN và Chính phủ mong muốn Kiểm toán Nhà nước chú ý trong mọi hoạt động ở lĩnh vực này”.
Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ mong muốn Kiểm toán Nhà nước bám sát chức năng, nhiệm vụ, thực hiện tốt chiến lược phát triển Kiểm toán Nhà nước đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030, không chỉ tham gia hậu kiểm mà tập trung nhiều hơn vào công tác tiền kiểm, nhất là kiểm toán dự toán ngân sách nhà nước, có cảnh báo sớm tới Chính phủ.
