Bài thuốc “xương” của lang y xứ Lạng

Bài thuốc “xương” của lang y xứ Lạng
(PLO) - “Lớp ông lang bà mế già như cụ Tài ngày càng thưa vắng, mang theo những bài thuốc đặc hiệu được truyền qua nhiều đời. Đó là nỗi lo, nỗi trăn trở khiến VietHerb chúng tôi không quản nắng mưa đường sá để sưu tầm, lưu giữ và song hành cùng các cụ…” – Lần theo lời chia sẻ ấy, chúng tôi tìm về thôn Voi Xô, xã Hòa Thắng, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn.
Người thày thuốc “già mà không lão”
Cái lưng vẫn thẳng tắp, bước chân vẫn nhanh nhẹn vững chãi, mái tóc ánh bạc trong nắng trưa và đôi mắt tinh anh… - nếu không được giới thiệu trước có lẽ không ai đoán cụ lang Hoàng Văn Tài trước mặt chúng tôi đây năm nay đã 80 tuổi. Đã từ lâu, cụ nổi danh với những bài thuốc gia truyền đặc hiệu, chuyên trị đau mỏi, thoái hóa xương khớp, sỏi thận, rắn cắn…
Được biết, cụ Tài người dân tộc Nùng, trong chiến tranh cụ từng là chiến sỹ quân y, tham gia cứu chữa bộ đội nên vừa có những kiến thức cơ bản về Tây y, lại vừa có được “vốn liếng” vô cùng phong phú về cây – con làm thuốc trong rừng. Vì thế, dân làng từ trẻ đến già hầu như ai cũng từng đến nhờ ông khám và hái lá thuốc trị bệnh. Người ta kể, cụ Tài đúng là “tài” lắm, từ những ốm đau thông thường của trẻ như rôm sảy, biếng ăn chậm lớn, quấy sốt… cho đến các bệnh mãn tính của người già, đến “kể” một hồi với cụ là sẽ được nói vanh vách là chứng bệnh gì, biểu hiện như thế nào rồi mới trông người, trông mặt mà lấy thuốc. Lá, thân, vỏ, rễ cây… toàn những thứ hái về trên rừng, trong núi mà chỉ ít lâu sau là khỏi hẳn.
Ngoài bốc thuốc, cụ còn châm cứu giỏi, nhiều người mắc chứng rũ mỏi chân tay, thậm chí là liệt, đã đến tận nhà để được châm cứu và bóp loại thuốc gia truyền của cụ, nhẹ thì khỏi ngay, mà nặng thì tiến triển dần theo thời gian. Chính vì thế mà  con bệnh “mách” nhau, khiến khách xa cũng biết tiếng mà tìm đến.  
Mấy năm trước, cụ còn khỏe thường tự mình lên rừng lấy lá thuốc, gần đây mới phải thuê con cháu đi hái. Đổi lại, cụ dành hẳn mảnh đất rộng cạnh nhà để trồng một số loại cây thuốc thông thường, cũng như sưu tầm những loại cây thuốc quý, di thực, thuần dưỡng, nghiên cứu, nhân giống và phổ biến trong cộng đồng.
Ông Hoàng Văn Tài - thày thuốc dân tộc Nùng với niềm say mê nghiên cứu, sưu tầm cây thuốc, bài thuốc
Ông Hoàng Văn Tài - thày thuốc dân tộc Nùng với niềm say mê nghiên cứu, sưu tầm cây thuốc, bài thuốc
Cụ Tài cho biết, cây – con thuốc chữa bệnh của người Nùng có thể chia làm 2 loại chính: loại bồi bổ sức khỏe và loại chủ trị bệnh. Để bồi bổ sức khỏe, thì tùy theo đối tượng người dùng mà lựa nguyên liệu cũng như cách thức đưa thực phẩm “thuốc” vào người. Đàn ông – đàn bà, người lớn – trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người mới ốm… có thể trạng khác nhau nên phải tùy theo từng người cụ thể mà chọn cách dùng (như ngâm rượu, hấp cơm, ăn thay thực phẩm hàng ngày).  
Còn thuốc trị bệnh thì cũng chỉ là từ cây cỏ trên rừng, thứ phơi khô, thứ hái tươi, thứ lại cần sao/ sắc, đôi khi kết hợp với các bộ phận hay sản phẩm của động vật (như mật ong, dạ dày nhím, mỡ/mật trăn…)
Điểm thú vị là, cây thuốc “nguyên bản” trong nhận thức của người Nùng không có tên riêng, mà được ghi danh theo công dụng chữa bệnh, như “cây thuốc chữa gãy xương”, “cây thuốc chữa bong gân”, “cây chống nhức mỏi, đau lưng”… Người theo nghề thuốc phải nhớ và nhận mặt được các loại cây, loại lá rồi dần dà do kinh nghiệm chữa trị mới có thể hình thành những bài thuốc “tủ” hiệu nghiệm cho từng loại bệnh. Đặc biệt, việc hái thuốc không hề dễ dãi tùy tiện mà phụ thuộc vào thời gian, có loại hái sáng sớm, lại có loại hái chiều tối (theo kinh nghiệm được truyền từ đời này sang đời khác) thì mới hiệu nghiệm. Đồng thời, người hái thuốc cũng phải tuân thủ nhiều tâp tục, như thờ thổ kỳ, thần rừng, thần cây…
Nỗi lo thất truyền những bài thuốc “tủ” trị xương khớp
Cụ Tài có 8 người con (3 gái, 5 trai), nhưng đáng tiếc là chưa ai theo được nghề thuốc, cùng lắm thì chỉ lõm bõm biết được cách chữa một vài bệnh. Quanh nhà vẫn phơi trữ cây, củ thuốc, song không có cái nếp “truyền nghiệp” như các gia đình làm nghề bốc thuốc cứu người dưới xuôi. Vì thế, đây là một trong nhiều địa chỉ được Công ty cổ phần Thuốc Nam Việt (VietHerb) “sưu tầm”, đánh giá và lên phương án cùng người dân phát triển sản phẩm.
Anh Đỗ Hoàng – một trong 3 người đồng sáng lập VietHerb cho biết, năm 2009 khi còn làm dư án quản lý tài nguyên với kế hoạch tìm đất xây dựng rừng bảo tồn thuốc nam ở Hữu Lũng, anh biết đến cụ Tài và những bài thuốc gia truyền. Nỗi lo về các bài thuốc, cây thuốc thất truyền theo lớp người già đã nhen nhóm từ ngày đó. Do việc truyền nghề cho con cháu hạn chế, không ghi chép cẩn thận mà chủ yếu là chỉ cây, lá để “nhận mặt” nên rất nhiều ông lang, bà mế đã mang theo bí mật cây thuốc về với tổ tiên.
Hơn nữa, họ chưa có ý thức trồng và bảo tồn giống cây mà chỉ khai thác trong tự nhiên, nên việc hệ thống hóa cây thuốc gần như chưa có. VietHerb muốn tìm, liên hệ và kết nối các ông lang, bà mế chuyên chữa bệnh bằng thuốc nam thành một mạng lưới. Tâm nguyện của họ chính là để thứ vốn cổ quý báu của nền y học cổ truyền không bị “biến dạng” bởi cách chữa bệnh “ăn liền”, hay thất truyền theo lớp người cao tuổi, mà được lưu giữ, bảo tồn và phát triển trong cộng đồng. “Có bài thuốc hiệu quả, có người dùng, người chữa bệnh thì mới có người trồng, người thu hái dược thảo, đó chính là cách bảo tồn cây thuốc phù hợp với tự nhiên nhất, lâu bền và thực chất nhất”, anh Hoàng nói.
Chính vì thế nên năm 2001, sau khi cùng 2 người bạn chung chí hướng thành lập nên VietHerb, anh quay trở lại Hữu Lũng và các vùng phụ cận, bàn với người dân câu chuyện “phát triển bài thuốc”, cùng đó là nhân giống bảo tồn cây thuốc, thúc đẩy truyền nghề thuốc bằng cách khuyến khích họ truyền nghề cho con, cháu, hỗ trợ khảo sát cây thuốc, ghi chép thành những sách thuốc lưu hành nội bộ.. Với mục tiêu đó, cụ Tài là thày thuốc đầu tiên được VietHerb hợp tác, thực hiện sứ mệnh đưa những bài thuốc quý ở cộng đồng đến đông đảo người sử dụng.
Hiện, 2 bài thuốc được chọn lọc để đưa thành sản phẩm ra thị trường là sản phẩm ngâm chân và xoa bóp. Với nguyên liệu đặc biệt là sự kết hợp giữa cây thuốc đặc trưng ở núi rừng Lạng Sơn là gối hạc, đơn châu chấu, chìa vôi bốn cạnh, tơ mành, nho rừng, đại bi, thau đốc ngù.. đến những cây kinh điển trong dân gian như cúc tần, ngải cứu, bạch hoa xà. Bộ sản phẩm này có tác dụng tốt, bổ sung hỗ trợ nhau điều trị cho người bị đau khớp, đau nhức tê mỏi chân tay, vai gáy, thắt lưng...
Cụ Tài cho biết, đặc thù khí hậu Việt Nam thường giá buốt khi mùa đông về, cùng với hơi đất, hơi sương bốc lên khiến người ta thường mắc các chứng thấp khớp, đau xương cốt – đặc biệt với người cao tuổi. Bài thuốc của cụ vốn do người cha truyền lại, được bồi đắp thêm nhờ các kiến thức thu được suốt quá trình chữa bệnh trong quân đội cũng như sau này đi nhiều vùng miền, học tập, thu thập và trao đổi trong mạng lưới thầy thuốc từ các ông lang bà mế người Mông, Dao, Thái... ở Lào Cai, Yên Bái, Quảng Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh.

Đọc thêm

Phát động chương trình 'Vaccine – hành trình miễn dịch'

Phát động chương trình 'Vaccine – hành trình miễn dịch'
(PLVN) - Bộ Y tế và Trung tâm Sản xuất và Phát triển Nội dung số VTV Digital, công ty Cổ phần Sữa VitaDairy Việt Nam vừa phối hợp cùng phát động chương trình “Vaccine - Hành trình Miễn dịch” cùng thông điệp “Chia sẻ hiểu biết đúng về Vaccine (Vắc xin) để cùng nhau đi trên hành trình đến ngày mai không dịch bệnh”.

Bộ Y tế: Phê duyệt vaccine COVID-19 của Trung Quốc

Bộ Y tế: Phê duyệt vaccine COVID-19 của Trung Quốc
(PLVN) - Bộ Y tế phê duyệt có điều kiện vaccine Covid-19 (Vero Cell), Inactivated, được sản xuất tại Viện Sinh phẩm Bắc Kinh thuộc Tập đoàn dược Sinopharm, Trung Quốc, nhằm phục vụ nhu cầu cấp bách phòng, chống dịch tại Việt Nam.

Giải pháp cho người viêm mũi dị ứng, viêm xoang hắt hơi liên tục

Giải pháp cho người viêm mũi dị ứng, viêm xoang hắt hơi liên tục
(PLVN) - Chảy nước mũi, nghẹt mũi, hắt hơi liên tục, nhức nặng mặt là các dấu hiệu điển hình của bệnh viêm mũi dị ứng, viêm xoang. Tình trạng bệnh thường nặng hơn khi thời tiết thay đổi, môi trường khói bụi, không khí ô nhiễm , hoặc tiếp xúc với các yếu tố lạ như lông vật nuôi, phấn hoa,…

Chủ động phòng viêm hô hấp cho trẻ khi nhiệt độ thay đổi đột ngột

Chủ động phòng viêm hô hấp cho trẻ khi nhiệt độ thay đổi đột ngột
(PLVN) - Thực hiện sớm các biện pháp phòng viêm hô hấp cho trẻ là giải pháp chủ động, hiệu quả giúp bảo vệ trẻ trước những tác động xấu từ môi trường, nhất là khi nhiệt độ thay đổi đột ngột. Không những thế, đây còn là giải pháp giúp tiết kiệm thời gian và chi phí trong thời điểm dịch bệnh khó khăn như hiện nay.

Bệnh viện C Thái Nguyên: Vững vàng vượt qua khó khăn viết tiếp trang sử mới

Bệnh viện C Thái Nguyên: Vững vàng vượt qua khó khăn viết tiếp trang sử mới
(PLVN) Bệnh viện C Thái Nguyên tiền thân là Bệnh viện Công ty xây lắp II trực thuộc Bộ Cơ khí luyện kim, từ năm 1988 bệnh viện được chuyển về theo sự quản lý của Sở Y tế Bắc Thái (nay là sở y tế Thái Nguyên). Theo dòng chảy thời gian, trải  qua 32 năm phát triển được sự quan tâm và đầu tư về cơ sở vật chất hạ tầng, sự chú trọng bồi dưỡng nâng cao tay nghề của đội ngũ cán bộ, y, bác sĩ đến nay Bệnh viện C Thái Nguyên đã trưởng thành về mọi mặt và trở thành Bệnh viện Đa khoa hạng I với quy mô 700 giường bệnh, được tổ chức thành 31 khoa, phòng và 610 cán bộ viên chức, người lao động (CBVCLĐ).

5 biện pháp giúp bảo vệ người tiểu đường trước đại dịch

PGS, TS. Đoàn Văn Đệ -  chuyên gia lĩnh vực Tim - Thận - Khớp và Nội tiết
(PLVN) - Tiểu đường là bệnh có tỷ lệ mắc bệnh cao, nhiều biến chứng mạn tính và đặc biệt dễ lây nhiễm các bệnh nhiễm trùng và khả năng nhiễm Covid-19 cao. Vậy người tiểu đường cần làm gì để bảo vệ mình trước tình hình dịch diễn biến phức tạp, cùng tham khảo ý kiến của chuyên gia lĩnh vực Tim - Thận - Khớp và Nội tiết -  PGS, TS. Đoàn Văn Đệ.

Đột phá trong công nghệ sản xuất thực phẩm bảo vệ sức khỏe Dạ dày

Đột phá trong công nghệ sản xuất thực phẩm bảo vệ sức khỏe Dạ dày
(PLVN) - Trên thị trường hiện nay có hàng loạt các sản phẩm đông dược điều trị bệnh dạ dày nhưng cái tên Sản phẩm vẫn đang tạo nên cơn sốt bởi sở hữu những ưu thế vượt trội. Đặc biệt hiện nay, phiên bản mới của sản phẩm được nâng cấp nhờ công nghệ lõi tân tiến mang đến kết quả hỗ trợ điều trị bệnh tốt nhất cho người bệnh.

Ích Tiểu Vương - Giải pháp giúp cải thiện tiểu nhiều lần hiệu quả

Ích Tiểu Vương - Giải pháp giúp cải thiện tiểu nhiều lần hiệu quả
(PLVN) - Tiểu nhiều lần là một trong những rối loạn tiểu tiện phổ biến, gây ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống, sinh hoạt và sức khỏe người mắc. Để hỗ trợ cải thiện tiểu nhiều lần an toàn, hiệu quả, hiện nay các nhà khoa học đã nghiên cứu không ngừng và cho ra đời giải pháp từ thiên nhiên mang tên Ích Tiểu Vương.