Vấn đề này đã được ĐB Nguyễn Thị Thuỷ - Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội đưa lên trước nghị trường.
Theo quan sát của ĐB Nguyễn Thị Thuỷ, thời gian vừa qua, dưới sự chỉ đạo trực tiếp và sát sao của Tổng Bí thư, công tác đấu tranh thu được nhiều kết quả quan trọng, tạo được sự đồng thuận cao trong xã hội, tăng cường niềm tin của người dân cả nước. Tuy nhiên, thu hồi tài sản tham nhũng tiếp tục gặp khó khăn.
Dẫn các con số, bà cho biết: Trong 10 năm số thiệt hại do tham nhũng là hơn 59.750 tỷ đồng và 400 ha đất, nhưng chỉ thu hồi được 4.676 tỷ đồng và 216 ha đất. Con số thu hồi chỉ khoảng 10%.
Nói về nguyên nhân của việc khó khăn thu hồi tài sản tham nhũng, bà cho biết có nhiều nguyên nhân, trong đó có việc pháp luật chưa có cơ chế xử lý sớm tài sản tham nhũng, đặc biệt là đối với tài sản bất minh, không giải trình được nguồn gốc hợp pháp.
“Một số trường hợp kê khai không đúng vừa qua chỉ có thể áp kỷ luật đối với người kê khai (khiển trách, cảnh cáo, thậm chí cách chức) chứ không thể đụng được vào khối tài sản không giải trình được nguồn gốc của họ. Muốn tịch thu khối tài sản này thì phải qua một vụ án hình sự, từ khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử. Và đến khi đó sẽ rất khó khăn, nhiều vụ án không còn tài sản để thi hành án”, bà nói.
Trước ý kiến giải thích của ban soạn thảo về việc không bổ sung quy định xử lý tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp là để phù hợp với nguyên tắc trách nhiệm chứng minh thuộc về cơ quan tố tụng - của Luật tố tụng hình sự, bà Thủy đưa ý kiến: Tham nhũng là phạm đặc biệt, xảy ra lâu rồi mới được phát hiện, độ ẩn của tội phạm là rất cao, do đó nếu không có tố tụng đặc biệt vượt lên khuôn khổ pháp lý thông thường thì không xử lý được.
Bà bày tỏ: Một trong những kỳ vọng của cử tri khi sửa luật lần này là giải quyết được vấn đề nêu trên. Mong ban soạn thảo tiếp thu đưa vấn đề này ra thảo luận thấu đáo trên nhiều khía cạnh.
Cũng liên quan đến tài sản bất minh, ĐB Sùng Thìn Cò (Hà Giang) cho rằng “Tài sản bất minh nhiều vấn đề, phải điều tra, xác minh mất nhiều thời gian. Tài sản đã tham nhũng thì không có cánh mà bay. Nó chỉ vào những người thân, người quen, vào những chỗ quen biết chứ chả đi đâu cả.”
ĐB đặt kỳ vọng Đảng, Nhà nước sẽ sớm có biện pháp để thu hồi số tài sản này: Trước mắt thì cũng khó nhưng về lâu dài thì chắc chắn sẽ thu hồi lại, còn thu hồi được bao nhiêu thì chưa rõ. Đó cũng là mong muốn của Đảng, của Nhà nước cũng như mong muốn của cử tri, của nhân dân.
Đại biểu Nguyễn Quang Dũng (Quảng Nam) đồng quan điểm, ông cho rằng, vấn đề quan trọng nhất là xử lý tài sản bất minh. Còn theo đại biểu Nguyễn Bá Sơn (Đà Nẵng) phải coi việc xử lý tài sản bất minh là xử lý tài sản tham nhũng. Vì thế, cần trao thẩm quyền cho cơ quan chức năng truy tìm đến cùng nguồn gốc của tài sản, đặc biệt những khối tài sản lớn. Các đối tượng phải có trách nhiệm giải trình tài sản, phải chứng minh tính hợp pháp của tài sản. Nếu không chứng minh được thì chính quyền sẽ nhân danh xã hội có quyền tịch thu.
Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP HCM) nói: Mọi công dân có quyền sở hữu tài sản hợp pháp và minh bạch. Các quốc gia khác, người dân bình thường cũng phải chứng minh tài sản hợp pháp. Nếu không chứng minh được thì cục thuế sẽ điều tra và xử lý. Hiến pháp cũng bảo vệ tài sản công dân hợp pháp, không phải tài sản bất minh.
