Do vậy, các chuyên gia trong và ngoài nước cảnh báo Việt Nam cần tìm giải pháp thúc đẩy sử dụng các nguồn năng lượng sạch, thân thiện với môi trường.
Rẻ hóa đắt vì tiêu cực “nằm ngoài giá”
Ông Bakhodir Burkhanov - Phó Giám đốc Quốc gia UNDP – nhận định, Việt Nam đã có những thay đổi chính sách đáng khích lệ về phương hướng phát triển các nguồn năng lượng tái tạo (NLTT). Song, sản xuất điện ở Việt Nam vẫn sẽ phụ thuộc vào than trong thời gian tới dù than là nguyên nhân chủ yếu gây phát thải khí nhà kính, đồng nghĩa với việc “đi ngược lại xu hướng trên thế giới”.
Theo ông Burkhanov, nguyên nhân của tình trạng này là do điện than thường được coi là nguồn điện rẻ và gánh nặng lớn do điện than gây ra thường không được tính đến trong các lựa chọn chính sách và ngân sách. Thực tế, nghiên cứu “Xanh hoá nguồn năng điện hỗn hợp” của UNDP chỉ ra rằng, giá của điện than thực chất rất đắt bởi các tác động tiêu cực của điện đốt than “nằm ngoài giá”: việc khai thác, vận chuyển và sử dụng than chứa đựng nhiều chi phí ẩn đối với nền kinh tế, môi trường, thu nhập hộ gia đình và sức khoẻ của người dân.
Nghiên cứu trên cũng chỉ ra rằng, theo Quy hoạch Phát triển Điện lực Quốc gia giai đoạn 2010-2020, mức bụi hô hấp (PM 2,5) do các nhà máy điện đốt than của Việt Nam tạo ra sẽ tăng cao vào năm 2030 và ước tính sẽ có thêm 21.000 người chết yểu mỗi năm do ô nhiễm không khí. UNDP dẫn lời các chuyên gia cho rằng Việt Nam đang đứng trước nguy cơ bị thu hẹp đầu tư do điện than là hiểm hoạ môi trường đối với quốc gia và toàn cầu trong những thập niên sắp tới.
Năm 2030 sẽ phổ biến năng lượng “sạch”
Theo ông Phạm Trọng Thực - Vụ trưởng Vụ Năng lượng mới và tái tạo, Tổng cục Năng lượng (Bộ Công Thương), một trong những trọng tâm của Chiến lược phát triển NLTT quốc gia là ưu tiên các công nghệ đã được công nhận trong lĩnh vực NLTT, bao gồm thuỷ điện, năng lượng gió, mặt trời, năng lượng sinh khối và khí sinh học.
Ông Thực thông tin thêm, chiến lược này nhằm khuyến khích và huy động mọi nguồn lực từ xã hội, phát triển NLTT với giá hợp lý để tăng dần thị phần NLTT trong tổng sản lượng và tiêu dùng năng lượng quốc gia, từ đó hướng tới mục tiêu chung của chiến lược là giảm 25% phát thải khí nhà kính của Việt Nam; đảm bảo phần lớn các hộ gia đình sẽ được tiếp cận với các dịch vụ năng lượng đáng tin cậy, bền vững và hiện đại với giá cả phải chăng vào năm 2030. “Điều này sẽ giúp giảm phụ thuộc vào các nguồn hoá thạch và góp phần cải thiện an ninh năng lượng, giảm nhẹ biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế-xã hội bền vững” - ông Thực thông tin.
Ông Burkhanov ghi nhận Chiến lược phát triển NLTT quốc gia là bước đi then chốt đúng hướng, phản ánh cam kết của Việt Nam về các giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu. Do đó, với nhận định “thị trường NLTT của Việt Nam có tiềm năng rất lớn”, UNDP khẳng định sẵn sàng cùng các đối tác phát triển hỗ trợ Việt Nam trong lộ trình thực hiện Chiến lược Phát triển NLTT quốc gia.
Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng vừa yêu cầu các bộ, cơ quan, đơn vị có liên quan cần khẩn trương đẩy nhanh tiến độ thực hiện của các dự án nguồn điện Hợp đồng Xây dựng - Kinh doanh - Chuyển giao (BOT) đáp ứng tiến độ được duyệt góp phần bảo đảm an ninh cung cấp điện.
Trong đó khẩn trương hoàn thiện, ban hành cơ chế xử lý các dự án nguồn điện chậm tiến độ, kiên quyết thực hiện biện pháp thu hồi dự án để giao cho nhà đầu tư khác trong trường hợp nhà đầu tư không thực hiện đúng các cam kết, kéo dài thời gian gây ảnh hưởng lớn đến tiến độ chung của dự án. Đồng thời, tiếp tục thực hiện rà soát đối với các dự án BOT nguồn điện đã được Thủ tướng Chính phủ giao quyền phát triển dự án song nhà đầu tư chậm triển khai ảnh hưởng lớn đến tiến độ thực hiện, đề xuất báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án xử lý cụ thể. Có biện pháp đẩy nhanh tiến độ cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư cho dự án theo quy định của pháp luật.
