Di tích lịch sử vượt lên trên thời đại
Từ “địa ngục trần gian”, “Nhà lao Cây Dừa”... cho đến địa điểm du lịch nổi tiếng là những biệt danh khi nhắc về Nhà tù Côn Đảo (Phú Quốc). Ghé thăm vùng đất của xứ dừa, Phú Quốc là nhà tù được biết đến với cái tên Nhà lao Cây Dừa. Trại giam tù binh có diện tích khoảng 400ha, bên trong có nhà trưng bày hiện vật hai tầng và ngoài trời là khu trưng bày những hiện vật nguyên gốc, gần như nguyên vị trí.
Vào năm 1996, Nhà tù Phú Quốc chính thức được công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc gia và bắt đầu mở cửa đón du khách đến tham quan. Nhà lao Cây Dừa đã đi vào văn học qua cuốn ký sự lịch sử của nhà văn Chu Lai.
Nhà tù Côn Đảo (thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) được nhớ đến như một “địa ngục trần gian” bởi tại đây có một hệ thống nhà tù được người Pháp xây dựng năm 1862. Nơi đây được ví như địa ngục trần gian bởi những cực hình tra tấn dã man, trong đó chuồng cọp là đỉnh điểm sự tàn độc của chế độ cai tù.
Nhà lao ghi dấu bước chân lưu đày của các chiến sĩ cách mạng yêu nước, hiện nay nằm trong danh sách xếp hạng 23 Di tích Quốc gia đặc biệt. Nơi đây không chỉ là điểm hẹn về nguồn của khách tham quan trong và ngoài nước, mà còn là nơi tìm về ký ức của nhiều cựu chiến binh Việt Nam.
Ngược về miền núi phía Bắc, ngự trên đỉnh đồi Khau Cả, thành phố Sơn La là Nhà tù Sơn La, được thực dân Pháp xây dựng và hoàn thành năm 1908. Từ năm 1930 đến tháng 12/1944, đã có 1.007 chiến sĩ cộng sản và người yêu nước Việt Nam bị giam cầm ở đây. Nhà tù Sơn La ghi dấu ý chí kiên cường, bất khuất và tinh thần lạc quan của nhiều thế hệ chiến sĩ cách mạng. Di tích Nhà tù Sơn La được xếp hạng Di tích quốc gia từ năm 1962 và là một địa chỉ giáo dục truyền thống cách mạng, tưởng niệm những người đã ngã xuống trong sự nghiệp đấu tranh vì độc lập dân tộc.
Khép lại hành trình khám phá hệ thống nhà tù từ khắp mọi miền trở về Thủ đô ngay giữa lòng Hà Nội, Nhà tù Hỏa Lò là di tích lịch sử đặc biệt, một nhà tù cũ nằm trên phố Hỏa Lò, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Nhà tù này được Pháp xây dựng năm 1896 với mục đích làm ngục thất Trung ương cho cả hai xứ Trung cũng như là Bắc Kỳ, giam giữ chủ yếu là các nhà tù chính trị và các nhà ái quốc chống chính quyền thực dân.
Giá trị lịch sử, tiềm lực tương lai
Việt Nam là đất nước nghìn năm văn hiến, nổi tiếng với những giá trị về lịch sử, văn hóa lưu giữ trong các viện bảo tàng, các khu di tích. Cho đến ngày nay, con người tìm về với quá khứ hào hùng, với nỗi thống khổ của các anh hùng dân tộc trong các nhà lao nổi tiếng để tìm hiểu khám phá và hơn hết là sự tri ân thành kính với những người đã một thời đi qua bom đạn của chiến tranh. Vì thế, bên cạnh xu hướng du lịch nghỉ dưỡng thì xu hướng du lịch trải nghiệm nhà tù đang trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn du khách, đặc biệt là những năm gần đây nhờ những giá trị lịch sử đặc biệt.
 |
| Các hình thức tra tấn dã man tại Nhà tù Côn Đảo. |
Có thể thấy, hệ thống Nhà tù Côn Đảo, Phú Quốc, Sơn La hay Nhà ngục Hỏa Lò không chỉ là minh chứng lịch sử sống động cho tinh thần của những người cộng sản kiên trung mà còn thu hút sự khám phá của du khách bởi những “nhân chứng sống” còn lưu giữ trong các hình thức nhục hình tra tấn đối với tù nhân.
Theo những thống kê, mỗi năm Côn Đảo có tới khoảng 50.000 lượt khách du lịch tới tham quan và nghỉ dưỡng tại hòn đảo trong đó nhà tù Côn Đảo là địa điểm được nhiều du khách lựa chọn, lọt top 10 địa danh đáng sợ nhất châu Á bởi sự bình lặng lạnh lẽo đến rợn người. Năm 2013, tạp chí du lịch Lonely Plannet đã bình chọn Côn Đảo là một trong 9 hòn đảo bí ẩn nhất thế giới, với những nhà tù thực dân thời chiến, nơi đây đã trở thành địa chỉ có sức hút “kỳ lạ” đối với du khách
Bên cạnh đó, hiện nay khu di tích Hỏa Lò còn khá nguyên vẹn với nhiều tư liệu và hiện vật quý, đặc biệt là chiếc máy chém được thực dân Pháp dùng lưu động thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước mỗi khi về Thủ đô.
Xu hướng du lịch nhà tù đang dần trở thành xu hướng du lịch độc đáo trong các hình thái du lịch, nhờ công cuộc lưu giữ và bảo tồn những hiện vật, những di sản khảo cổ gắn liền với đặc trưng của mỗi nhà lao mà lượng du khách đến tham quan tại những nơi này tăng nhanh chóng, góp phần quan trọng cho tăng trưởng của du lịch Việt Nam. Với những tiềm năng sẵn có về giá trị lịch sử, vẻ đẹp hoang sơ rùng rợn, bí ẩn và độc đáo nhà tù sẽ là “điểm hẹn” lý tưởng cho du khách đam mê khám phá những giá trị cổ xưa.
Nơi gửi gắm ý nghĩa nhân văn
Thời hiện đại, con người ngược dòng lịch sử để chứng kiến hình ảnh con người, cảnh vật trong thời chiến, đời sống tù đày khốc liệt của những người chiến sĩ Việt Nam yêu nước. Như một mảng tối ám ảnh giữa đời sống trong xanh thanh bình, nhà tù là minh chứng chân thực về sự khắc nghiệt của chiến tranh,cũng là trường đào tạo bản lĩnh chính trị và lòng trung kiên, bất khuất trước roi vọt và sự tra tấn dã man phi nhân tính của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.
Đến thăm nhà tù Hỏa Lò trong ngày nghỉ cùng gia đình, chị Huệ (Cầu Giấy) bày tỏ sự ngỡ ngàng trước khung cảnh tái hiện cuộc sống tù đày gian khổ của các chiến sỹ cách mạng. Họ bị xích, bị đánh đập tra tấn một cách dã man và hình ảnh khiến chị nhớ mãi là chiếc máy chém lính Pháp dùng để chặt đầu những nhà cách mạng Việt Nam.
 |
| Nhà lao Cây Dừa hay còn gọi là Nhà tù Phú Quốc nổi tiếng với hình thức tra tấn bằng chuồng cọp đầy dã man. |
Có thể thấy, du lịch nhà tù là cuộc trải nghiệm không đơn thuần chỉ mang ý nghĩa du lịch, nó là sự thành kính tri ân đối với những người đã ngã xuống vì độc lập dân tộc. Loại hình du lịch này nghe vẻ còn khá mới mẻ ở Việt Nam, tuy nhiên ở nhiều nước trên thế giới du lịch nhà tù đã sớm trở thành xu hướng du lịch phổ biến, bởi nó không chỉ mang đến cho du khách sự hiểu biết về lịch sử, những giá trị nhân văn của quá khứ mà còn là công cụ giáo dục cho các thế hệ tương lai sự hiểu biết, lòng biết ơn và cả trách nhiệm của mình trong công cuộc bảo tồn những giá trị lịch sử nhân văn của dân tộc.
Đơn cử, ở châu Phi, nổi bật nhất là chuyến du lịch tham quan các nhà tù ở đảo Robin (Cộng hòa Nam Phi) – nơi vị lãnh tụ Nelson Mandela đã trải qua 18 năm giam cầm với nhiều người tù khác, trong đó trình bày rõ ràng cách thức người tù bị giam cầm bởi một chế độ chính trị lũng đoạn và phân biệt đối xử chủng tộc như thế nào và con đường đấu tranh vì hòa bình.
Hay tại hầm mộ La Mã được coi là một điểm du lịch đáng kính trong nhiều thế kỷ, mà nhiều blog du lịch, báo đài, tạp chí đưa lên hàng đầu danh sách những điểm đến rùng rợn mà các du khách nên tham quan một lần.
Nhà tù là nhân chứng của lịch sử, vượt lên trên thời đại để tồn tại cho đến ngày nay, khách du lịch trở về cội nguồn không chỉ là để nghỉ dưỡng, thư giãn mà tìm về với dòng lịch sử hào hùng, bất khuất của dân tộc. Từ đó sẽ giúp du khách hiểu hơn về lịch sử dân tộc, về đất nước, con người Việt Nam xưa, cùng với niềm tự hào là tình yêu dân tộc, ý thức giữ gìn phát huy những truyền thống tốt đẹp trong thời đại đổi mới.
Với du khách quốc tế, họ tìm đến nhà tù như một sự tò mò, thích thú khám phá vẻ đẹp hoang sơ của những công trình nhà tù dưới chế độ thực dân, từ đó hình ảnh đất nước và con người Việt Nam hiện lên đầy kiên cường, bất khuất trong con mắt của bạn bè quốc tế.
