Nông sản thuận đường ra nước ngoài nhờ Việt Nam gia nhập FTA

Tháo dỡ rào cản thuế quan

Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, tổng kim ngạch XK bình quân của các nhóm hàng nông - lâm - thủy sản trong giai đoạn 2009-2017 đạt 19,7 tỷ USD/năm với tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 12,5%/năm. Từ năm 2014 đến nay, tổng kim ngạch của các nhóm hàng đều trên 20 tỷ USD và đạt 27,5 tỷ USD vào năm 2017, tăng 16,9% so với năm 2016. Trong giai đoạn này, hàng thủy sản là nhóm hàng có mức tăng trưởng trung bình năm cao nhất, đạt tới 30,13%, đồng thời là nhóm có giá trị XK cao nhất, 8,3 tỷ USD năm 2017. Đến hết quý III/2018, con số XK các mặt hàng nông sản đã đạt 29,54 tỷ USD, hướng tới mục tiêu năm 2018 đạt con số ấn tượng: 40 tỷ USD.

Bộ Công Thương cho biết, tính đến năm 2018, Việt Nam đã đàm phán 16 FTA, trong đó có 10 hiệp định đang thực thi, qua đó tạo ra một khu vực thị trường rộng lớn cho hàng hóa nông sản của Việt Nam có cơ hội được tiếp cận và thâm nhập tốt hơn. 

Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đang trong quá trình phê chuẩn và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) đang trong quá trình ký kết. Những FTA này đang đặt Việt Nam trước một sân chơi kinh tế mới với những thay đổi mang tính chiến lược nhằm nâng cao khả năng hợp tác kinh tế, tháo dỡ những rào cản thuế quan trước đây từng cản trở quá trình giao thương giữa các quốc gia với nhau.

Tạo đà cho xuất khẩu

Chuyên gia kinh tế, TS. Lê Hoàng Oanh cho rằng, Việt Nam sẽ hưởng nhiều ưu đãi lớn về thuế quan, phi thuế quan khi tham gia các FTA. Đồng thời Việt Nam cũng có điều kiện cơ cấu lại thị trường xuất nhập khẩu theo hướng cân bằng hơn, tránh phụ thuộc quá lớn vào một thị trường nào đó. Với Hiệp định CPTPP, hàng loạt nông sản XK của các nước thành viên, trong đó có Việt Nam sẽ được giảm thuế. 

TS.Oanh tính toán, tại thị trường Canada, Việt Nam đạt được thỏa thuận 100% kim ngạch XK gỗ được xóa bỏ thuế quan, xóa bỏ thuế nhập khẩu gạo cho Việt Nam ngay sau khi hiệp định có hiệu lực. Với thị trường Nhật Bản, Việt Nam xóa bỏ thuế quan được 78% kim ngạch XK nông sản, 91& kim ngạch XK thủy sản và 97% kim ngạch XK gỗ. Chile xóa bỏ thuế đối với hầu hết các mặt hàng nông sản, thủy sản có thế mạnh XK của Việt Nam ngay sau khi hiệp định có hiệu lực.

Dự kiến sau khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực sẽ giúp 99% dòng thuế nhập khẩu giữa hai bên được xóa bỏ trong vòng 7-10 năm. Đây có thể coi là mức cam kết cao nhất mà Việt Nam đạt được trong các FTA đã được ký kết cho tới nay. Đáng lưu ý, nhiều mặt hàng được hưởng thuế suất 0% ngay sau khi hiệp định có hiệu lực như cafe (hiện có mức thuế cơ sở là 0-11,5%), mật ong tự nhiên (17,5%)... EU đang là thị trường đứng thứ hai về XK của Việt Nam với các mặt hàng chủ lực như cafe, hạt điều và tiêu.

Đối với các sản phẩm rau củ quả, rau củ quả chế biến, nước hoa quả khác của Việt Nam, EU cam kết cơ bản sẽ xóa bỏ thuế quan ngay sau khi Hiệp định Thương mại tự do có hiệu lực. Với mặt hàng gạo xay xát, gạo chưa xay xát và gạo thơm, EU sẽ áp dụng hạn ngạch thuế quan; mặt hàng gạo XK vào EU sẽ được xóa bỏ thuế theo lộ trình; sản phẩm tử gạo hạt cũng sẽ được EU đưa về mức thuế 0% trong vòng 7 năm. 

Trao đổi với PLVN, bà Nguyễn Thị Hồng Minh - Chủ tịch danh dự Hiệp hội Chế biến và Xuất nhập khẩu thủy sản Việt Nam - VASEP, cho rằng, ngay sau khi EVFTA có hiệu lực, khoảng 50% số dòng thuế của EU dành cho thủy sản Việt Nam sẽ được xóa bỏ, 50% dòng thuế còn lại được xóa bỏ trong lộ trình từ 3-7 năm. 

Theo đó, thủy sản XK được hưởng thuế suất theo cam kết của EVFTA thay vì thuế GSP trước đây. Điều này mang lại nhiều lợi ích bởi thuế suất trong EVFTA dành cho đại đa số các sản phẩm XK trong khi GSP chỉ dành cho một vài loại sản phẩm nhất định. Thuế GSP là ưu đãi đơn phương EU dành cho Việt Nam và có thể rút lại bất kỳ lúc nào, còn cam kết thuế quan trong EVFTA là cam kết song phương, ổn định, bền vững mà hai bên bắt buộc phải thực hiện, không có quyền tự ý đơn phương hủy bỏ nghĩa vụ này.

Các mặt hàng nông sản XK chủ lực của Việt Nam vào CPTPP là gỗ, sản phẩm gỗ và thủy sản (trong đó chủ yếu là tôm và cá tra) có kim ngạch XK lớn nhất, chiếm tỷ trọng cao trong tổng kim ngạch XK các sản phẩm nông nghiệp. Hiện nay, hoạt động XK nông sản của Việt Nam mới chỉ tập trung vào một số mặt hàng chính và một số ít bạn hàng lớn trong CPTPP. Tham gia CPTPP là một cơ hội tốt giúp Việt Nam mở rộng XK sang các thị trường lớn như Mexico, Australia, Canada cũng như đa dạng hóa các mặt hàng nông sản XK.

Đối với thị trường EU, sau khi EVFTA được ký kết, Việt Nam sẽ trở thành một trong số các quốc gia đi đầu về XK mặt hàng nông sản sang thị trường EU. Bên cạnh đó, hàng nông sản của Việt Nam cũng có nhiều lợi thế hơn so với các quốc gia khác, bởi thuế các mặt hàng nông sản Việt Nam nhập khẩu sang EU sẽ chỉ ở mức 0% trong vòng 7 năm. Những ưu đãi về thuế quan trong EVFTA sẽ mang lại cơ hội không thể phủ nhận cho các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam XK vào thị trường EU, qua đó mở rộng tiềm năng sang các thị trường nhập khẩu khác cũng như tham gia vào chuỗi giá trị thủy sản toàn cầu.