Ngoài 92.500 USD chung tay “cứu” di sản thế giới của Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ còn có nhiều việc phải làm.
Khối đá 200kg bị vỡ, bức tường 600 tuổi bị sạt lở
Thành Nhà Hồ được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới có cảnh quan tuyệt đẹp của một vùng kinh đô cổ với những giá trị nổi bật toàn cầu. Đây là một kinh thành của Việt Nam vào cuối thế kỷ 14, đầu thế kỷ 15, nơi các tầng văn hóa nối tiếp nhau trong lòng đất, lưu giữ các dấu tích cung điện, đền đài, đường sá.
Di sản còn thể hiện rõ sự giao thoa trao đổi các giá trị nhân văn giữa Việt Nam với các nước trong khu vực Đông Á, Đông Nam Á. Thành Nhà Hồ còn là một ví dụ nổi bật về một loại công trình kiến trúc được xây dựng bằng đá lớn, biểu hiện sự sáng tạo kỹ thuật tài tình được coi là hiện tượng đột khởi trong lịch sử xây dựng kiến trúc thành quách của Việt Nam và khu vực.
Nhưng do tác động của điều kiện tự nhiên khắc nghiệt như nắng nóng, mưa nhiều, nhất là lũ lụt thường xuyên, tình trạng biến đổi khí hậu, bão kèm theo gió mạnh, lốc xoáy hàng năm nên kiến trúc cổ này luôn đứng trước nguy cơ gặp nguy hiểm bởi sự tàn phá của tự nhiên.
Vừa qua, di tích cổng Nam đã bị mất phần kiến trúc như vọng lâu, các cánh cổng cũng như tình trạng sụt vỡ các khối đá tạo vòm. Khối đá nứt vỡ có trọng lượng khoảng 200kg, đã vỡ và tụt xuống tạo thành khe hở khoảng 5cm. Nếu tình trạng này tiếp tục kéo dài sẽ ảnh hưởng và có nguy cơ khiến viên đá bị tụt khỏi vòm cuốn, ảnh hưởng kết cấu vòm.
Trước đó, do ảnh hưởng của bão số 10 năm 2017 và tác động của thời gian đã làm sạt lở một đoạn tường thành 600 tuổi tại vị trí phía Đông Bắc (cách cổng Bắc 200m) của Thành Nhà Hồ, thuộc địa phận xã Vĩnh Tiến, huyện Vĩnh Lộc. Một khối lượng lớn đất đá từ tường thành của Di sản văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ đã bị sạt lở xuống, chắn ngang con đường bê tông cạnh chân thành. Đoạn sạt lở có chiều dài 6,9m, cao 4m, với 54 khối đá, khối lượng đất đá sạt lở ước tính khoảng 20m3.
 |
| Khối đá nứt vỡ có trọng lượng khoảng 200kg đã vỡ và tụt xuống tạo thành khe hở khoảng 5cm |
Ngoài ra, nhiều vị trí của đoạn tường thành phía Đông Bắc còn bị xô nghiêng ra phía ngoài, có nguy cơ sạt lở cao. Sau khi phát hiện sự việc trên, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ đã căng dây, đặt biển cảnh báo, hướng dẫn du khách và nhân dân địa phương không đi lại qua khu vực sạt lở.
92.500 USD “cứu” di sản thế giới
Để “cứu” di sản thế giới, cuối tháng 9 vừa qua, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam đã quyết định trích 92.500 USD từ nguồn Quỹ Bảo tồn văn hóa, tài trợ kinh phí cho Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ trong việc sửa chữa khẩn cấp mái vòm cổng phía Nam của Di sản văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ tọa lạc trên địa bàn huyện Vĩnh Lộc (Thanh Hóa).
Dự án “Bảo tồn, tu sửa khẩn cấp mái vòm cổng Nam di sản Thành Nhà Hồ” sẽ được tiến hành trong thời gian 9 tháng, bắt đầu từ tháng 11/2018 đến tháng 6/2019 với 4 mục tiêu chính: tu sửa cấp thiết, bảo tồn cấu trúc mái vòm cổng thành phía Nam; loại bỏ sự xâm hại, tác động của các loài thực vật, rêu mốc, địa y, muối lên tường cổng thành phía Nam của Thành Nhà Hồ, đảm bảo tính toàn vẹn, mỹ quan của di sản; nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý di sản và người dân trong vùng trong công tác bảo tồn di sản; phát huy giá trị di sản vì cổng chính của Thành là điểm dừng chân đầu tiên của du khách.
Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ - ông Đỗ Quang Trọng cho biết: “Để thực hiện Dự án này, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ sẽ mời chuyên gia quốc tế, chuyên gia trong nước có kinh nghiệm trong lĩnh vực bảo tồn di tích, nhất là di tích xây dựng bằng đá, bảo tồn bề mặt đá để trực tiếp nghiên cứu, bảo tồn và triển khai thực hiện, bảo đảm việc tu sửa an toàn, bảo lưu giá trị nguyên gốc cùng tiến độ đề ra”.
Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ cam kết sẽ tiến hành việc sửa chữa đảm bảo đúng kỹ thuật và tiến độ thi công. Việc sửa chữa khẩn cấp mái vòm cổng phía Nam Di sản văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ là rất cần thiết, để không gây nguy hại đến kiến trúc và tạo sự an tâm cho du khách tham quan.
Trước đó, Sở VHTT&DL Thanh Hóa đã đề nghị Bộ VHTT&DL, Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, Văn phòng UNESCO Hà Nội kêu gọi các tổ chức, chuyên gia trong và ngoài nước có kinh nghiệm để hỗ trợ, giúp tỉnh Thanh Hóa nghiên cứu về kết cấu, địa chất của khu vực Thành nội để đưa ra các giải pháp, kế hoạch chống sụt lún, bảo tồn, tu bổ, phục hồi các đoạn tường thành của Di sản một cách bền vững, lâu dài.
Theo các nhà chuyên môn, hiện yêu cầu đặt ra là phải khảo sát để bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ và tăng cường tìm hiểu, nghiên cứu những tư liệu khoa học về di sản chứ không phục hồi nguyên trạng. Cần ngay lúc này là các cơ quan chức năng tìm xem người xưa đã làm thế nào để có được Di sản này rồi từ việc có căn cứ khoa học sẽ tính xem giải quyết việc sụt, lún đó.
