Khó thu hồi tài sản tham nhũng

Bộ luật Hình sự (BLHS) của ta hiện đang thiếu vắng một số tội liên quan đến tham nhũng. Chẳng hạn tội làm giàu bất chính, tuy nhiên đối với tội này nếu đưa vào thì phải chứng minh rất khó khăn, trong khi chúng ta là quốc gia sử dụng tiền mặt. Thứ hai là tội nhận quà biếu có giá trị lớn. Tội này khi sửa đổi BLHS trước đây đã có đề xuất nhưng đến nay vẫn chưa được đưa vào. Thực tế cho thấy, trong nhiều vụ án lớn, các bị cáo khai đi biếu quà hàng trăm triệu mỗi lần, tất nhiên đó là lời khai cần làm rõ nhưng cũng đặt ra nhiều vấn đề. Tại thời điểm biếu quà người biếu không nhờ vả ngay một việc gì đó mà có khi cả 5, 7 năm sau họ mới nhờ thì không thể quy kết người nhận quà tội nhận hối lộ. Hay như ta cũng chưa có tội kê khai tài sản thiếu trung thực. Nhiều người rất giàu có, xã hội xầm xì nhưng thống kê thì trong 2,1 triệu người kê khai chỉ có 3 người thiếu trung thực. Câu hỏi đặt ra là ta không đủ sức hay không đủ quyền hạn để xác minh kiểm tra độ trung thực của việc kê khai.

Rồi bất cập nữa là trong những vụ đại án, tòa tuyên thu hồi hàng ngàn tỷ nhưng tài sản kê biên chỉ vài chục tỷ. Bộ luật Tố tụng Hình sự (BLTTHS) quy định có dấu hiệu phải chuyển ngay cơ quan điều tra tránh tẩu tán tài sản nhưng thực tế thì tuyên nhiều, thu được ít. BLDS cũng vậy, dành quyền khởi kiện cho tổ chức cá nhân nhưng hầu như không ai kiện.

Vì thế, tôi cho rằng phải quyết tâm cao trong chống tham nhũng nói chung, thu hồi tài sản tham nhũng nói riêng. Bổ sung một số tội (tội làm giàu bất chính, tội nhận quà biếu có giá trị lớn, tội kê khai tài sản thiếu trung thực) vào BLHS; có cơ chế khuyến khích tự nguyện nộp lại tài sản khi chưa bị phát hiện, nếu người đó nộp lại có thể nghiên cứu miễn trách nhiệm hình sự cho họ; tăng cường thủ tục tố tụng hình sự. BLDS nên giao VKS quyền khởi kiện với tài sản bất minh chứ không phải chỉ tổ chức, cá nhân như hiện tại.

Đồng thời nên có một tổ chức chống tham nhũng đủ sức mạnh, quyền lực, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Cần lập Ủy ban Chống tham nhũng có thể phản ứng nhanh, quyết liệt, triệt để.

* Ông Nguyễn Đình Quyền, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp:

Thu hồi tài sản tham nhũng phải bằng con đường tố tụng hình sự

Thu hồi tài sản tham nhũng là “điểm yếu” nhất trong PCTN. Tôi cho rằng một trong những nguyên nhân quan trọng PCTN chưa được như mong muốn là những thiết chế của Luật PCTN thiếu tính kiểm soát lẫn nhau, trong khi ta quá kỳ vọng vào sự trung thực khi kê khai tài sản; đảng viên nhận quà biếu phải nộp lại hay sự minh bạch, liêm chính…

Hiện chúng ta chưa kiểm soát được tài sản của cả người dân cũng như cán bộ công chức, mà chúng ta chỉ làm việc kê khai và kiểm tra tính trung thực của việc kê khai, trong khi đây chỉ là khởi đầu. Ở Việt Nam cũng chưa khởi động một đề án nào mang tầm nhà nước về kiểm soát tài sản, vì thế còn tham nhũng, rửa tiền, tài sản chuyển dịch từ người này qua người khác.

Theo tôi, thu hồi tài sản tham nhũng bất luận thế nào cũng phải bằng con đường tố tụng hình sự, ra trước tòa án. Cần bổ sung các tội phạm liên quan đến tài sản bất minh vào BLHS. Trên cơ sở đó khởi tố với người có tài sản mà không chứng minh được nguồn gốc và hình phạt đầu tiên với người đó phải là tịch thu tài sản. Đây là biện pháp trước mắt tôi cho là rất khả dĩ, là giải pháp hữu hiệu khi ta chưa kiểm soát được tài sản. Kiểm soát tài sản không những chống tham nhũng mà còn chống rửa tiền, chống trốn thuế, gian lận thương mại, tín dụng đen…

* Ông Phạm Anh Tuấn, nguyên Phó ban Nội chính Trung ương:

Các quy định của pháp luật còn thiếu cụ thể 

Có 9 nguyên nhân khiến việc PCTN cũng như thu hồi tài sản tham nhũng của chúng ta còn nhiều hạn chế. Đó là chúng ta chưa kịp thời thể chế những đường lối, chủ trương của Đảng về thu hồi tài sản tham nhũng; các quy định của pháp luật còn thiếu cụ thể về thẩm quyền, trách nhiệm, thủ tục thu hồi, chưa xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan liên quan,  nằm rải rác ở nhiều văn bản; các quy định thực hiện thông qua kết án hình sự nhưng tôi cho rằng cần thêm cả con đường hành chính. Bên cạnh đó, BLTTHS cũng chưa quy định rõ trách nhiệm của cơ quan tố tụng trong thu hồi tài sản tham nhũng; Luật Tương trợ tư pháp cũng chưa quy định rõ việc chia sẻ thông với các cơ quan nước ngoài gây khó khăn cho cơ quan điều tra xử lý và thu hồi tài sản tham nhũng ở nước ngoài; việc nội luật hóa Công ước của Liên Hợp quốc về thu hồi tài sản tham nhũng còn chậm… Chỉ ra các hạn chế để khắc phục thì việc thu hồi tài sản tham nhũng mới hiệu quả.